De spieghel der menscheliker behoudenesse
(1949)–Anoniem Spieghel der menscheliker behoudenisse–
Auteursrecht onbekend
[Folio 23a]
| |
Bi welker redenen, als ic maerke,
Es zoe beteikent bi der aerke
Van den houden testamente,
Na dat ict vinde in mijn atente.
In welke arke waren die ghebode,
Die moyses waren ghegheven van gode,
Die stonden ghescreven, dats waerheit fijn,
In die twee tafelen steenijn,
Die ic zal noemen teser steden.
Teerste was: du ne sult niet anebeden
Enich dinc over vreimde goden.
Dat ander vanden tien gheboden
Was: dune suls zijn name niet temen
In ydelheden in dinen mond te nemen,
Ende du ne suls ooc niet verzweren,
Dijns gods name ne blasphemeren.
Tdarde ghebod, dat god beval,
Was, dat men viere die mesdaghe al
Van handghewerke tallen stonden
Ende emmer van dootliken zonden.
Dat vierde es: eere beede gader
Dijnre moeder ende dinen vader
Ende bied hem werde eenpaerlike
Ende obedeyerse tamelike;
Gheift hem dies zij hebben noot,
Ghedinct der zielen na haer doot.
Dat vijfste es, na mijn verstaen,
Dat men niement ne zal verslaen
| |
[Folio 23b]
| |
In peinsen / in rade of in ghedochte.
Al waert dat ment wel doen mochte,
Men ne zal daer toe, zij u bekent,
Niet gheven hulpe noch consent,
Noch exempel in gheere zake,
Noch yewer, of begheren wrake.
Dat zeste: dune suls met vreimden wive
Niet mesdoen met dinen live,
In werkene of in peinsene mede,
Of in te sprekene onreynichede,
Noch in dijn herte niet hebben ghevoucht
Van dinen vleesche die ghenoucht.
Dat zevenste, dat god woude bevelen,
Was, dat men niet ne zoude stelen,
Ende dune suls niet antrecken di
In ghere maniere dat dijn niet sij,
Ende dune sult hebben cort no lanc
Niements goed te zinen ondanc.
Dat achtste: dune sult in dijn leven
Gheene valsche orconde gheven
Jeghen dinen evenkerstin man;
Loghene sultu scuwen dan,
Loosheit ende daer toe baraet
Jeghen dinen evenmensche laet.
Dat neghende es: niet ne beghere
In ghere maniere, in gheenen kere
Yemens cateelen, wat zij zijn,
Peinsende: ic wilt waer mijn,
Wat goede het zij casteel, veste.
Dat tiende ghebod ende tleste
Was, dattu in gheenen keren
Eens anders wijf ne suls begheren,
Cnape, joncwijf, no ander goed.
Dit sijn zij alle, ic maex u vroet.
Nu mochten lieden vraghen ode
Van desen tween laetsten ghebode
Ende mochten aldus zecghen willen:
Dese laetste .ij. dinken mi niet scillen,
Want men in beiden verbiet
Yements goed te begheren yet.
Twifelt yement hier of zijn waen,
Zo zal hi dat neghende verstaen
Van goede, dat men niet mach roeren,
Noch verdraghen noch vervoeren;
| |
[Folio 23c]
| |
Maer van dat men vervoeren mach
Doet dat tiende ghebod ghewach.
Dese ghebode hilt dach ende nacht
Onse vrauwe met alre cracht.
Des testaments voorseide aerke,
Daer was in, also ic maerke,
Die bouc van al moyses wet;
Dit merc ic bi marien bet,
Die harde gherne hadde bi huere
Die bouken der heligher scrifture.
In dese aerke, die wel verstoede,
Was van Aaron die roede,
Welke roede wileneer bloeyde
Swinters als gheene bomen groeyde;
Ende marie die bloeyde mede
Ende brochte gode, deweghe waerhede,
Doe zoe ons brochte in gods namen
Die heleghe vrucht haers lechamen.
In dese arke was ooc, elc versta,
Eene goudine cruke met manna,
Dat wij heeten hemels broot;
Maria, die maghet zonder ghenoot,
Brochte themelsche broot van leven,
Daer smenschen zonden bi waren vergheven.
Dat was tbroot, als scrifture bewijst,
Dat onse ziele daghelijx spijst.
Dese aerke was, ic zeker bin,
Ghemaect van houte van chetin
Ende dit hout dat es zo hart,
Nemmermere ne werdet vart;
Ende dese ark, sinte marie,
Die ne was, also ic lye,
Niet versmolten, des bem ic wijs,
Maer gheheel voer zoe int paradijs.
Dese arke hadde .iiij. gulden ringhen
Ten ziden hanghende, in waren dinghen;
Daer bi zijn .iiij. duechden bediet,
Cardinales ./ die men dus hiet:
Ghetempertheit ende vroesceip mede,
Staercheit ende gherechtichede,
Die alre duechden zijn beghin
Ende bringhen alle duechden in.
Dese ark, wilt ooc gheloven,
Hadde ten ziden .ij. goudine scoven,
| |
[Folio 23d]
| |
Met welken scoven zijse plaghen,
Daer zijse hebben wouden, te draghen;
Dat bediet: in marien zinne
Was dobbel caritate ende minne.
Deene hadzoe te gode dan
Ende dandre tot haren evenman.
Dese aerke, wilt verzinnen,
Was beede buten ende binnen,
Alsoot die lieden hebben woude
Vergoud met goeden finen goude;
Ende marie was met virtuten
Verchiert binnen ende buten.
Dus ghelijct zoe den candelare,
Die staet in de figure hiernare,
Die van finen goude was
Ende lichtede, also ict las,
Met zeven lampen inden tempel
Te jherosolimis, wetic wel,
Die bedieden bi waerheden
De werken van ontfarmicheden,
De welke staen aldus ghescreven:
Den honghereghen teten te gheven;
Ende die gherne zouden drinken,
Dat ment hem minlic zoude scinken;
Ende die naecte ooc te cleden;
Den dolenden herberghe te reeden;
Ende die met ziecheden zijn bevaen,
Die zal men troosten zonder waen;
| |
[Folio 24a]
| |
Die ghevanghene tallen tiden
Lossen ende met hem liden;
De dode zultu doen begraven
Ende ghelden de cost met dijnre haven.
Niemen ne twifele daer in niet,
Al waest dat se maria niet
Al ne dede in deser maniere,
Also zij staen ghescreven hiere,
Nochtan deed zoese in haren moet
Ende hadde altoos den wille goet,
Ende des mach elc wel zijn vroeder,
Want der ontfarmicheit es zoe moeder.
Ende es zoe na der waerhede
Moeder der ontfaermichede,
Hoe zoudsoet dan moghen laten,
Zoene moest hantieren in alre maten
Ende vulbringhen in alre ghise,
Dat hare rechte nature bewijse?
Hoe zoude dat wel moghen zijn,
Dattie candelare van goude fijn,
Ontsteken metten hemelschen viere,
Niet zoude bernen na zire maniere?
Die moeder gods marie twaren
Bediet desen candelare,
Want zoe candelaer ende licht zij,
Daer ons tlicht es ghegheven bi.
Zoe es ene lampte, na minen dichte,
Ontsteken metten hemelscen lichte.
Met alle es zoe van onsen here
Verlicht ende bleckende zere.
Ende om dat de dagheraet,
Als die nacht leden es, up gaet
Voor den daghe ende zoe daer bi
Des daechs ende des nachts middel zi,
Zo es marie, gods moeder weert,
Te rechte bi hare ghecompareert,
Want zoe es middel tallen stonden
Tusschen gode ende onsen zonden.
Dus om haer middel, wel verstaet,
Zo heetsoe eene dagheraet,
Daer alle zielen te rechte na ayen.
Ghelijc der zonne es zoe vol rayen
Ende spreid haer rayen der gracien verren,
Want zoe blect boven allen sterren,
| |
[Folio 24b]
| |
Die anden hemel zijn ghestaen.
Die nacht zoude zonder waen
Al te zeere donker zijn
Ne ware der manen ende sterren schijn.
Ghelijc dat tlicht der manen cracht
Ende der sterren / verlicht de nacht,
Dus licht maria tallen stonden
Die zware burdine van onsen zonden;
De wolken of des mists venijn,
Nemen ons zomtijt der manen scijn.
Maer als die twee zijn verloren,
Schijnse claerre dan te voren.
Bi desen miste nes anders niet
Dan onse vule zonden bediet,
Die ons also diepe smoren,
Dat wij marien ne zien no horen.
Maer als wij ghezuvert sijn
Vander zonden quade venijn,
Dan heift haer hulpe in ons stede
Vele meer dan zoe te voren dede.
Desen candelare es sinte marie,
Die moeder es ende maghet vrye;
Ende haer kerse ./ dats onse here,
Zullen wij te rechte eeren zere.
Entie kersen ter lichtmesse
Offert men om beteikenesse
Der kersen cristus ./ dats waerhede,
Ende skandelaers marien mede.
Marie offerde zonderlanghe
Cristus haer kerse inden kercghanghe.
Ende dat cristus ene kerse was,
Sprac symeon, zijt zeker das,
Als hi zeide, niet als eem dom:
Lumen ad revelacionem gencium.
Dit is tselve licht bi waerheden,
Daer alle zaleghen na beeden,
Ende dat ons van den propheten
Was versproken ende beheten.
Cristus, onse sceppre weert,
Es bi der kersen ghecompareert
Om die substancien drievout,
Die de kerse binnen haer hout:
Dats was. vier. ende lenement.
Biden wasse es ons bekent,
| |
[Folio 24c]
| |
Want ment mach pinen ende bouwen,
Gods lechame die was te blouwen
Ende ghepijnt in groter noot;
Ten laetsten zo leet hi den doot.
Vander kersen dat lenement,
Daer es ons bi de ziele bekent,
Want zoe es, diet wil bekennen,
Midden inden lechame binnen,
Als inde kerse es tleenement.
Ende ooc gheift zoe, es mi bekent,
Den mensche tleven, daer hi bi leift,
Also tleenement der kersen gheift.
Dat vier / daer es beteikent bi
Die godheit. want het doende zi
Altoos ./ ende nemmer stille staet
Ende het altoos upwart gaet.
Dese zalighe kerse jhesus
Es gheoffert dan over huus,
Ende van hare es ons ghesicht
Ghegheven / entie nacht verlicht,
Die vul waer der deimsterhede,
Ne ware deser kerse claerhede.
Deser heligher kersen offerande,
Die ontfaen was in symeons hande,
Was ons voormaels beteikent wel
In dat kindekin samuel.
In doude wet, elc wel versta,
Was ene oude vrouwe hiet anna,
| |
[Folio 24d]
| |
De welke was elkanes wijf,
Ende hadde zo langhe gheleet haer lijf
Ende zo hout was van daghen,
Dat zoe gheen kint mochte draghen.
Ende zoe ne hadde noyt kint gehat,
Zo datse gode onsen here bat,
Dat hi haer woude .i. kint verleenen.
Zo zere drouch hier toe haer meenen,
Dat hare god gaf in corter ure
Boven der macht der nature.
Dies ghelijc, dar ic ooc lyen,
Verleende god een kint marien.
Niet datse houd was of ondrachtich,
Maer god wrocht in haer almachtich,
Dat zoe maecht was ende maecht bleef,
Daer menighe ziele blisceip om dreef.
Dese anna haer kint dede heeten
Samuel, als mi tlatijn doet weten,
Ende offerdet gode, verstaet tbediet;
Maria haer kint jhesum hiet
Ende offerdet den hemelschen drochtijn,
Twelke was de vader zijn.
Anna offerde inden tempel
Hare vorscreven kint samuel,
Twelke kint, alsoot god woude,
Jeghen de jueden vechten zoude;
Maria offerde haer lieve kint,
Dat al de werelt loste zint.
Samuel, dit kint vorscreven,
Was vanden jueden verdreven;
Ende god onse here voorghenoemt
Was vanden jueden ooc verdoemt
Ende staerf, dats waerheit bloot,
Ene bitter scandelike doot.
Dat was dat symeon de houde
Propheteerde, dat liden zoude
Een zweert dor onser vrouwen herte.
Bi dien zweerde meendi de smerte
Ende die passie, daer dat kint
Noch mede zoude zijn ghepijnt.
Ende dese voorseit prophecie
Vant de moeder gods marie
Van haren kinde vray ende waer,
Also ghi horen sult hier naer.
| |
[Folio 25a]
| |
O zoete jhesu, ic bidde di,
Dattu wils verleenen mi,
Dat ic met zo goeder herte
Moete ghedinken dijnre smerte,
Dat ic ten hende van minen daghen
Ten hemelschen tempel zij ghedraghen.
Amen.
|
|