De spieghel der menscheliker behoudenesse
(1949)–Anoniem Spieghel der menscheliker behoudenisse–
Auteursrecht onbekend
[Folio 30b]
| |
Die dit capitel heift ghelesen
Hier voren / die mach vroet wesen,
Hoe cristus vanden helighen man
Was ghedoopt, die heet sint jhan.
In dit capitel verstaet schiere
Hoe in drierhande maniere
Crisus, onse behoudre weert,
Vanden duvel was ghetempteert,
Na dat ons orcont dat latijn.
Als die hemelsche drochtijn
Was ghedoopt, also ict weet,
Was hi in die woestine gheleet
Vanden bosen gheesten quaet.
Ende hi bi des helichs gheests raet
Trac ter woustinen, om dat hi woude
Dattene die viant tempteren zoude.
Nu mochten enighe lieden vraghen
Of hem de viant daer hadde ghedraghen
Of bi der lucht ghevoert ooc mede,
Ghelike dat die inghel dede,
Die abbacuc up eenen dach
Te babylonien drouch. daer lach
Die helighe prophete daniel,
Die also scrifture orcont wel,
Leet van honghere pine groot;
Ende abbacuc die brocht hem broot
Ende ooc ander spise over waer,
Also ghi horen sult hier naer.
Maer cristus en was also ghevoert niet
Biden lucht, verstaet tbediet,
Maer ghelike dat moyses,
Daer voren of ghesproken es,
Ledde die kinder van israhel
Ute egypten, verstaet mi wel.
Nochtan ne drouch hise niet
Up zinen ricghe, verstaet tbediet.
Dies ghelike, es mi bekant,
Zo ne drouch ooc de viant
Onsen here ./ no bi der lucht,
Maer hi die altoos hadde ducht,
Dat cristus mochte zijn gheboren,
Die hem doen zoude zulken toren,
Dat hi zoude lossen zine ghevane,
Ghinc ihesus subtijllike ane,
| |
[Folio 30c]
| |
Om dat hi duchte also wij lesen,
Dat hi die lossere zoude wesen
Bi zinen teikinen te menigher stede.
Ende om dat hi noyt zonde dede,
Peinsdi, hi zoudene proeven in dien
Ende scalkelijc an hem bezien,
Of hine mochte te dien stonden
Te valle bringhen van enighen zonden.
Ende quam in eens mans ghelike
Met smeekenden woorden scalkelike
Ende riet hem ende dede verstaen,
Dat hi met hem zoude gaen.
Ende cristus, onse behoudre weert,
Die wesen woude ghetempteert
Om onsen wille ende tonser leren,
Ghinc met hem na zijn begheren
Inde woestine /. ende also wel
Up berghen ./ ende upten tempel.
Ende dat hi dit woude tonser leren,
Dat zal ic u wel declareren.
Cristus, die meende allen lieden
Bi deser temptacien te bedieden,
Dat gheen mensche up gheenen dach
In dese werelt leven mach,
Hine moet wesen ghetempteert.
Of cristus, onse behoudre weert,
Die in hemelrijc spant crone
Ende es des levenden gods zone,
Ghetempteert woude wesen dan,
Hoe zoude dan wanen enich man
Leven in deser werelde dal,
Dat menne niet tempteren zal
God ne heift ooc niet gheordineert,
Dat wij zouden zijn ghetempteert,
Om dat wij daer bi tenighen stonden
Zouden vallen in de zonden,
Maer daer bi liet hijt ghescien al,
Om dat altoos de mensche sal
Die temptacien weder staen
Ende dus te meer loons ontfaen.
Als wij dan an gode begheren,
Dat hi ons als moghende here
Wille verlossen bi ziere gracien
Vander vianden temptacien,
| |
[Folio 30d]
| |
Dat en es ghebeden niet te vullen.
Maer nernstelijc wij bidden sullen,
Dat hi ons wachten wil al bloot
Voor temptacien also groot
Vanden viant tenighen daghen,
Die wij niet moghen verdraghen,
Noch gheweren tenighen stonden,
Wij ne vallenre bi in zonden.
Anders ne zulle wij niet begheren.
Dus zulle wij ons pinen te weren
Der quader temptacien houken
Ende remedie daer ieghen zouken,
Ende wachten ons vor die ledichede,
Want als de duvel tenigher stede
Can ghemerken yewers bi,
Dat de mensche ledich zij,
Zone doet hi niet dan hi hem an
Temptacie stiert, eist wijf of man.
Ende es een mensche bi gods gracie
Nu verloost van ere temptacie,
Een ander werd dan bereet
Stappans vanden duvel wreet.
Nu ter materien ic weder kere.
De viand tempteerde onsen here
Niet met eenen, verstaet mien,
Maer hi tempteerdene met drien.
Ende daer bi es ons bediet,
Dat de viand ne laet niet
Enighen dach no wile gheduren,
Hine tempteert ons tallen uren.
Met hovaerden teenen stonden,
Ter ander tijt met andren zonden,
Die wij moeten weder staen
Of de zonden anegaen.
Ende hadde ons god niet ghegheven
Zine hoede in dit leven
Ende der inglen tallen uren,
Niement zoude moghen gheduren,
Noch die temptacien wederstaen,
Hine zouder mede zijn ghevaen
Inder quader vianden strec
Ende zijn gheleet int helsche pec.
Claerlike wij dit merken connen:
Inde rayen vander zonnen
| |
[Folio 31a]
| |
Ne zijn niet zo vele stoven
Vanden erden / toten hemel boven;
Also men daer in ziet dat mul,
Dier ghelike es de werelt vul
Vanden gheesten quaet ende wreet,
Die ons te scadene zijn ghereet.
Ende es enich mensche die leift,
Die bi temptacien es ghesneift,
Alsoot hem de duvel riet,
Ende wij dit zien ./ wine sullen niet
Hem verdoemen, noch verclaren
Zijn zonden of openbaren,
Maer wij sullen tallen stonden
Na onser macht zine zonden
Helen ende te deckene poghen
Voor alde lieden, daer wij moghen,
Ende excuseren ende ontlecghen
Ende dat hi niet mesdaen heift zecghen;
Ende eist zo dat ment weten moet,
Zecghen ./ lichte hi deed om goet;
Of hi deed onwetendelike,
Onvorzien. of dies ghelike.
Met herten zullenwij te dien tiden
Met hem doghen ende medeliden,
Ende eist dat mesdaen heift hi
Entie dinc zo openbaer zij,
Dat alle weten wijf ende man,
Ende ment niet excuseren can,
Zo zullewij zijn also bedacht,
Dat wij sullen na onser macht
Zine meeninghe excusieren
Ende zecghen / in deser manieren:
Eist dat hi mesdaen hebben mach,
Hine meende niet datter an lach
Zo groot quaet, zo groot ongoet,
Alst an zulken sticken doet.
Of: hine was niet wel bedacht;
De viant heiften daertoe bracht
Die ons tempteert spade ende vro,
Of het dede hem noot of zo.
Ende eist ooc zo openbaer,
Dat elkerlijc weet voorwaer,
Dat dat altemael es niet,
Ende een mensche dit anziet,
| |
[Folio 31b]
| |
Zo zal hi in hem selven zuchten
Ende vor zulke temptacie duchten
Ende peinsen in hem zelven dus:
Of mijn behoudre ihesus cristus
Mi bi daghe ende bi nachte
Niet en hadde bin ziere wachte
Bi ziere groter ontfarmicheden,
Hoe leede mochte mi noch heden
Bi temptacien ghevallen zijn,
Alsoot es minen evenkerstijn!
Ter materien ic weder kere,
Hoe de viand onsen here
Voren leide te dien stonden
Drie harde quade zonden,
De welke waren gulsichede,
Hoverde / ende ghierichede.
Metter gulsicheden dan
Ghinc hi onsen here eerst an.
Als onse here / veertich daghe
Ende veertich nachte zonder zaghe
Hadde ghevast. ende den viant
Cristus hongher was bekant,
Zo peinsdi wel, dat hi zoude
Hem tempteeren also houde
Met gulsicheden in enigher wise
Ende hem prosenteren spise;
Dus zoudi hem ontgaen cume.
Nu heift de viand ene costume,
Dat hi den mensche voren leicht
Ende gherne te tempteren pleicht
Met sulker zonde als hi waent,
Daer de mensche meest toe es vermaent.
Ende daer hi meest toe ghehelt si,
Daer mede tempteerten hi.
Ende dus docht hem openbare,
Dat cristus ten hongher ghehelt ware
Ende hine lichtelike daer mede
Zoude bringhen ter gulsichede.
Eene andre redene zo es,
Waer om de viant, zijt ghewes,
Den mensche als tempteerre quaet
Met gulsichede eerst an gaet
Om dat de mensche vervult met spise
Mesdoet in menigherhande wisen,
| |
[Folio 31c]
| |
Lichteliker, es mi bekent,
Dan die hem houd abstinent.
Ende daer bi, also ons leert
Scrifture ./ heift hi ghetempteert
Adame ende yeven mede
Met deser zonde gulsichede
Ende hiet hem, contrarie gode,
Dat zij aten de vrucht verboden
Ende deden, also hi hem riet.
Een mensche vecht te male om niet
Up ander zonden, eist wijf of man,
Eist dat hi hem niet wachten can
Voor dese zonde gulsichede
Ende voor grote onghetemperthede.
Dus zach de duvel den hongher groot
Ende sprac ./ maec van desen steenen broot,
Bistu de gods zone ende niement el;
Die macht hebstu van gode wel.
Ende god, onse here van hemelrike,
Verwan den duvel omoedelike.
Ende dese andwoorde had hi van gode:
Niet alleene biden brode
Leift de mensch talre stont,
Maer biden woorde van gods mont.
Recht als of hi zecghen woude:
Alwa[r]et dat de lechame zoude
Biden brode zijn ghevoet,
Nochtan trouwen de ziele moet
Hare voetsel hebben properlike
Van gods woorden van hemelrike.
Daer na nam hi onsen here
Ende leedene met groten ghere
In de stede, verstaet mi wel,
Up een pineel vanden tempel.
Ende hi leide hem daer te voren
Hovaerde ./ zo ghi moocht horen.
Bistu de gods zone, sprac hi weder,
Zo laet di dalen hier ter neder.
Daer staet ghescreven, es mi bekent,
God heift zine inglen di ghesent,
Van hem zultu zo zijn bemoet.
Zij zullen di draghen dat dijn voet
Niet zij ghequest van enighen steenen.
God sprac omoedelijc al teenen
| |
[Folio 31d]
| |
Ende heift hem andwoorde ghegheven:
Dinen god ende dinen here
Ne zultu tempteren in gheenen kere.
Die viand die leedde weder
Gode van dien tempel neder
Up eenen berch ende toghede hem
Al die stat van jherusalem
Ende sprac: ic ghevedi dese stede,
Wiltu vallen ende mi anebeden.
Andwoorde heeft hem god ghegheven:
Vlie, sathanas, het staet ghescreven:
Gode alleene zultu anebeden
Ende hem dienen met nernsticheden.
Dat was te zecghen, du ne bes gheen god;
Waentstu dat ic zij zo zot,
Dat ic di anebeden zoude?
Ende sathanas vloe also houde.
Dus verwan god zekerlike
Sviands temptacie subtijllike
Dit figureerde ons daniel
Wileneer in figuren wel
Ende bediede ons dit wel scone.
In dese stede van babilone
Was een afgod, verstaet tbediet,
De welke bel bi namen hiet,
Dien dat volc als lieden zot
Oeffenden over haren god,
Ende waenden de waerheit weten,
| |
[Folio 32a]
| |
Dat hi te drinken plach ende te eten.
Ende die lieden vander steden,
Die hem offerande deden,
Offerde hem tweewaerf, zonder zaghe,
Twalef broden binden daghe,
Zesse kannen wijns ende vleesch ghesoden
Ende .xl. scapen gaven zij dien goden.
Ende als zij weder daer toe quamen,
Gheene spise zij daer vernamen.
Dus waenden zij die waerheit weten,
Dattie afgod dit plach teten.
Nu camen daer bi nacht de papen,
Dier al dese spise ghinghen rapen.
Die helighe prophete daniel
Wiste haerlieden valscheit wel
Ende ghinc toten coninc ende nam orlof
Om tonder vindene twaer daer of.
Ende hi vant die duere staen,
Daer zij in plaghen te gaen.
Ende voor die duere, dats waerheit,
Heift daniel asschen gheleit,
Daer hi bi in corten stonden
Hare voetstappen heift bevonden.
Ende als hi vant dus dese dinc,
Zo toghede hij den coninc,
Die hem doe orlof gaf ter stede,
Dat hi den afgod te nieten dede.
De papen, haer wiven ende haer kinder,
Die dese spise al aten ghinder,
Moesten alle de dood verwerven
Ende bitterlijc daer omme sterven.
Dus was hi ende zine volghers doot.
Hier bi lach ooc een drake groot
In een hol al daer bi staende
Ende dat volc ghemeen dat waende,
Dat een god hadde ghewesen,
Ende offerden als gode desen.
Eenen pape hadde dese drake,
Die hem spise van goeder smake
Plach te offeren alle daghe,
Die hi verzwalch met zine craghe
Blidelike ende also houde,
Also elke beeste doen zoude.
Van diere stede quam hi niet af
| |
[Folio 32b]
| |
Om die spise, die men hem gaf.
Daniel zach ooc dese dinc
Ende toten coninc hi doe ghinc
Ende bad orlof den coninc coene,
Dat hine te niete moeste doene.
Die coninc gaf hem orlof des
Ende daniel, des zijt ghewes,
Meende te destrueeren den quaden
Drake ./ ende maecte .j. hoop van draden
Ende waerp den drake dat in de kele
Van pecke / ende ooc van mele,
Ende alst in was, verstaet tbediet,
Ne mochte hijt verteren niet,
Maer hi barste ende wart ghescuert
Ende also had hi tlijf verbuert.
Dus dede daniel met nauwen kere
Dese .ij. die waren ghulsich zere,
Te niete bi behendichede.
Zo god sviands temptacie dede,
Diene met gulsichede tempteerde
Eerst ./ also ons die littre leerde,
Ihesus cristus van groter werden
Verwan den duvel vander hoverden.
Hier voormaels figureerde dit
In zine jonchede wel davit,
Die den sterken gholyas
Doodde, die de meeste was
Ende de staercster een
Die de zonne doe bescheen.
| |
[Folio 32c]
| |
Dese gholyas, zij u becant,
Was wileneer een groot gygant
Ende in staercheiden hem we[l dochte],
Dat hem niemen gheliken mochte
Vanden kindren van israhel,
Ende plach hem, zeit scrifture wel,
Te beroumene te menigher stede
Van ziere groter crachtichede.
Ende david, also wij lesen,
Vacht enewaerf ieghen desen.
Die der stercheit sceen hebben twint,
Want hi was een puur jonc cint
Ende was van staturen cleene,
Die werpene met eenen steene
Huut ere slinghere met ziere conste
Ende metter gracie, die hem god jonste,
Dat hi viel al was hi groot,
Ende slouchene metten zweerde doot.
Dese gholyas, verstaet mi,
Daer es lucifer beteikent bi
Om zine grote hoverdichede,
Want hi wilde ter hemelscher stede
Zinen scepper hebben gheleken,
Daerbi was hi daer ute ghesteken.
David, die een heirde was,
Verwan desen gholyas.
Bi desen heirde es bediet
Die gods zone ende anders niet,
Die sviands temptacie verwan.
Deser zonde hoverde dan
Ende haer quade ghewerke
Regneert in leeken ende in clerke.
Het heift menich helich man,
Die gheene zonde verwinnen can,
Noch besmetten zine memorie
Anders dan dese ydele glorie
Ende dat zij begheren te wesen
In dese werelt zere ghepresen.
Want onder eenen zac, god weet,
Of onder eens aerm mans cleet
Es dicken also grote hoverde
Als onder purper van groter werde,
Dat met goude behanghen blect
Ende dat eens keyser leden dect.
| |
[Folio 32d]
| |
Ten darden was onse here weert
Met ghiericheden ghetempteert,
Dat god den viand in verwan.
Ende david, daer ic of began,
Bediede dit wel wilen eer,
Als hi den liebaerd enten beer
Verslouch ./ die te gader quamen
Ende hem zine scapen namen.
Met gherechtigher waerhede
Bedieden dese twee: ghierichede,
Want zij roveden zine scapen,
Waer dat zijse conden betrapen.
David eens der over quam,
Hem beeden hi zijn scaep ontnam
Ende slouch die beesten beede doot.
Ende dit beteikent ons al bloot,
Dat god des duvels ghierichede
Verwan ende tonder dede.
Nu keer ic weder onghespaert
Te miere eerster materien waert.
Als god den duvel dus verwan
Ende van dede vlien sathan,
Quamen die inglen tonsen here
En dienden hem met groten ghere
Als eenen verwinre, die verwonnen
Hadde den camp voren beghonnen.
Ende dat zij gode van hemelrike
Dus dienden bediet zekerlike,
| |
[Folio 33a]
| |
Zo wat mensche in elc lant
Aldus vecht jeghen den viand
Ende verwint, dat, zonder waen,
Te zinen dienste zo zullen staen
Die inglen ./ ende hi zal verbliden
In haer gheselsceip tallen tiden.
O zoete jhesus, ghef ons cracht
Ende van di te zine ghewacht,
Dat ic moete zo wederstaen
Alle temptacie, die mi comt aen,
Ende ic moet hebben daer of victorie,
Dat ic in dine eweghe glorie
Met eenre victorien crone
Met di ewelike moete wonen.
|
|