De spieghel der menscheliker behoudenesse

(1949)–Anoniem Spieghel der menscheliker behoudenisse– rechtenstatus


XVI
[Folio 39b]
In dit capitel hier voorscreven, Zo hebbic te kennenne ghegheven In ghescriften, hoe onse here Cam te jherusalem met ghere, Ende hoe hi daer liet zinen traen, Ende met love daer was ontfaen, Ende hoe hi binden zelven daghe Ute den tempel doe ghinc jaghen Die woekeraere, die colibisten, Die woeker hilden daer met listen. In dit capitel zuldi nu verstaen, Hoe god zine maeltijt heift ghedaen Met zinen jongheren ./ ende hoe hi daer Maecte dat sacrament voorwaer Ende gaf den jongheren in zinen name Te nuttene zinen helighen lechame. Dat latijn mi des vroet maecte, Als ons behouders tijt ghenaecte Van ziere passie. dat hi tien tiden Zine bittre passie woude liden, Zo heift hi in een testament Gheordineert dat sacrament Zinen jongheren int aventmael Om een ewelijc memoriael, Om dat hi des menschen zinne Zoude bewisen zine minne, Die hi tot onswart had zo groot, Als dat hi dor ons leet de doot. Dese minne woudi ons bewisen Ende hem gheliefde, dat hi in spisen Ons hem zelven wilde gheven, Also tlatijn wel heift bescreven, Dat hi nam in zine handen bloot Ende brac tghebenedide broot Ende sprac: eit hier alte zamen, Dit es ghewaerlijc mijn lechame.
[Folio 39c]
Dit es ons wel, als ic versta, Wileneer bediet bi manna, Dat es te zecghen: hemels broot, Also scrifture zeicht al bloot. Daer wij of vinden lesende wel, Dat den kindren van israhel God verleende inde woestine, Daer zij van hongher doghede pine. Na dat merken miere zinne Zo bewijsde god grote minne Moyses ende den kindren mede Van israhel, daer ic of zeide, Dat hi in haren hongher groot Hem verleende hemels broot. Maer meerre minne ende meerre goet Dinke mi dat hi ons doet, Want al gaf hi broot hemleden, Also ic hier te voren zeide, Ende boven maten wel smaect, Van substancien waest ghemaect Ende ne gheduerde niet tallen uren; Maer dat broot es boven naturen Ende ewich eist beseven, Dat ons cristus heift ghegheven. Dat broot, daer ic of sprac, manna, Dats hemels broot, als ic versta,
[Folio 39d]
Also men dat bi namen heet, Maer die waerheit ic wel weet, Dat in den hemel noyt ne quam, Maer god onse here lofsam Heift ghescepen dit scone broot In de lucht, verstaet al bloot, Of in sluchts hemel zekerlike, Die niet es hemel properlike, Maer hets een hemel vander lucht. Maer cristus, die helighe vrucht, Es warachtich hemels broot Ende bi ziere ghenaden groot Vanden hemel neder es comen, Ende dat es al tot onser vromen, Want hi es worden in vreimder wise Levende broot ende onse spise. Dus gaf hem god hemels broot Bi figuren ./ maer al bloot Gheift hijt ons boven naturen Zonder enich teikin van figuren. Na dat ic merke ende ooc versta, Zo waren in dit broot manna Vele dinghen ghetoocht in figuren, Als staet ghescreven in scrifturen, De welke nu wel zijn bekent In dat helighe sacrament. Ende zijn daer in vervullet al, Als ic hier na wel zecghen zal. Dit manna na der scrifturen Was van wonderliker naturen, Want die broden bi der zonnen Weec te werden begonnen; Ende alst voor tvier gheleghet wart, Zo werdet weder vast ende hart. Ende daer bi zo es ons bekent, Dat het helighe sacrament In herten onzuver ende quaet Al te malen te niete gaet. Maer in de herten, die van binnen Zijn gheviert metter gods minnen Ende niet met zonden es belast, Daer blivet altoos binnen vast Ende in die herten zonder waen Zalt nemmermeer te nieten gaen.
[Folio 40a]
God onse here es goedertiere, Hi ghedoocht dat alle maniere Van lieden nemen tsacrament, Ja, al zijn zij zondaers bekent. Maer een ander es daer an, Eist dat besondicht es een man Ende mesdadich zijnde ./ gheteemt, Dat hi tsacrament dan neemt Ende hi hem besondicht weet, Dat mach hem wel wesen leet, Want hi nemet tziere onvromen Ende hem selven daer mede doemen. Maer die ghedaen heift penitencte Ende zuver heift die consciencie, Van menighen quade wort hi verloost Ende ewelike daer over ghetroost Ende behoud zine ziele te male. Als themels brood quam te dale, Quam de dau des hemels mede Ende dat bediet ons, dats waerhede: Zo wat mensche, dies es weert, Ende dan tsacrament begheert Ende ontfaet na gods ghebode, Dat hi daer mede ontfaet van gode Niet alleene dat sacrament, Maer gods gracie es hem ghesent. Dit manna, verstaet wel dit, Was utermaten scoon ende wit Ende was no min no mee Bleckende ghelijc den snee; Ende daer bi sullen wi verstaen, Zo wat mensche dat wille gaen Toten helighen sacramente, Moet pinen met al ziere atente, Dat hi dan also zuver zij Dats werdich es tontfaen hi, Ende hem gracie daer mede es ghegheven. Voort staet van manna bescreven, Dat het hadde in waerre zake Vul ghenoechte van alre smake, Also dat yement, die daer of at, Niet ne mochte peinsen dat Noch begheren yewer na, Hine vant in dit broot manna,
[Folio 40b]
Ja, van alre erdscher spisen. Ende dat zo wille ons bewisen, Dat in dat helighe sacrament Es alle ghenoughelicheit bekent Vander zoeter hemelscher spise, De welke gaet boven erdschen prise. Dese ghenoechte ne mach niet wesen Wel ghevoelt, na dat wi lesen, In kuwene noch in zulken dinghen, Maer in helighen peinsinghen Ende in contemplacien mede Van gode en van ziere heligher stede. Ende als een mensche daer in gheraect, Alle zoetheit hi daer smaect, Ende alle vruechde es hem bekent In dit helighe sacrament. Als men peinst met goeden ghere, Dat ghewerdicht god onse here Te comen in zo vreimder wise Ende te wesen zijns knechts spise, Ende dat hi hem nutten laet Van elken mensche goed ende quaet, Al nutten zine niet ghelijc. Dus dinct me wel zekerlijc, Dat het heift alle smaec albloot, Ghelijc dat hadde themels broot, Twelke hadde na mijn verclaren Smake van alrehande begharen Ende alre spisen zoetichede, Also ic hier te voren zeide. Maer die smake die tsacrament Heift. es also excellent, Dat ne gheen smake zekerlike Deser smake mach gheliken. Dese smake es also zoet, Zo precieus ende ooc zo goet, Waert datse yement zekerlike Eens smaecte vulmaectelike, Al die zoethede zekerlike, Die men smaect in erdrike Zoude hem recht al bitter dinken Ende bi dier heligher smake stinken. Sinte pieter was eens gheraect, Daer hi hier of heift ghesmaect,
[Folio 40c]
Up den berch, es mi bediet, Die bi namen thabor hiet, Ende sprac, also wij lesen: Heer, het es hier goed wesen; Laet ons hier, des biddic die, Maken tabernaclen drie. Recht als of hi woude thonen, Ewelijc wilwij hier wonen, Hier hebwij te wonen ghere. Ter materien ic weder kere Van moyses ende den kindren mede Van israhel, daer ic of zeide. Des andren daghes, des zijt ghewes, Beval den kindren moyses, Dat elc gaderde in eenen vate Dat helt eene ghestaecte mate. Ende elc pijnde hem te doen zere Dat hem bevolen hadde zijn here. Nu ghevel, hoord mijn bedieden; Dat altemale die gulsighe lieden Gaderdens meer dan hare mate Van haerlieder ghestaecte vate. Nu waest ene mate doe gheheel Als ene pinte of een vierendeel, Of des ghelike, also men plach Te bezeghene up dien dach. Dese lieden, die met gulsighen ghere Gulsichlike gaderden mere, Als zij quamen te haerre zate, Ne hadzijs nemmeer dan haer mate Ende wien dat ghebrac een deel, Ende hare mate niet hadden gheheel, Als zij thuus quamen te dien stonden Hare mate zij vul vonden. Ende dat beteikent, wel verstaet, Zo wie dat tsacrament ontfaet, Al naem hi hostien twee of drie, El niet dan tsacrament naem hie. Ende dies ghelike, das waerheit fijn, Neimt een mensche een cleen stickelkijn, Also wel heift hi onsen here Als die een heel name of mere.
[Folio 40d]
Dese maeltijt ons heren weert Was wilen wel ghefigureert, Also ict int latijn vernam, In dat eiten vanden paeschlam, Twelke lam die jueden plaghen Te eitene upden donredaghe, Als die paesschen daer na lach, Die men heet witten donredach. Dit lam onse here god beval Te eitene den jueden al Ten tiden al[s] hise hadde vertroost Ende uter vanghenesse verloost, Doese hadde ghevaen in zware dinc Der egypcien wrede coninc. Ende aldus, orcond dat dicht, Heift god dat sacrament ghesticht In der wilen ende in dien tiden Dat hi ons ./ des wij moghen verbliden, Wilde verlossen vanden banden Ende den prisoene der vianden, Als een heirder goedertiere. Van desen lamme was ene maniere, Die de kindren van israhel Altemale doe hilden wel; Dat was: als zij dit lam aten, Zijne laghen noch ne zaten, Zij stonden, zeid tlatijnsche woort Met ere dwalen wel gheghoort,
[Folio 41a]
Die elc up zine lendene bant, Ende elc enen stoc in de hant, Also ghinghe zij den brode ane Ende daer bi zo es te verstane, Zo wat mensche die wil gaen Te gods lechame ende dien ontfaen, Die es sculdich, also wij lesen, Met zuverheden ghegort te wesen Met vleesche met herten altemale; Ende dat verstaen wij inde dwale, Daer zij mede plaghen ghegort te zine, Also wi lesen inden latine. Voort zal hi, es mi bekant, Eenen stoc houden in de hant; Dats te wetene dat hi zal vast Int rechte ghelove zijn ghepast Ende houden dat vulcomelike Met goeder herten sterkelike. Voort zo plaghen die gods cnechte Niet te zitten maer staen rechte; Ende daer es ons beteikent bi, Dat elc mensche, wie dat hi zij, Zal een goed leven anegaen Ende in goeden wul[le staen]. Want also scrifture wel zeicht, Elc bezondicht mensche leicht In die wase tallen stonden, Als hi hem heift bevuult met zonden.
[Folio 41b]
Dus zal hi merken up mijn zecghen Ende niet in de wase lecghen Der zonden. maer hi zal up staen Ende niet ten zonden weder gaen. Want wilhi weder der zonden pleghen, Hi slacht der zueghe, die es ghedweghen Van allen vulicheden claer Ende wentelt rechte voort daer naer Weder in de muedre toten oren Ende maect haer vuulre dan te voren. Voort was ten lamme een sause ghemaect Van enen crude, dat bitter smaect, Dat inden velde te wassen pliet, Dat bi namen lactuca hiet. Ende daer bi zo es ons bekent, Zo wie dat nut dat sacrament, Zal in bitterheden tien stonden Hem laten rouwen al zijn zonden. Ene ander point men noch plach Wel te houdene up dien dach, Dat es zij plaghen an te doene, Als zij ghinghen, hare scoene, Dattie voete niet smetten zouden. Ende daer mede zij bedieden wouden Dat hem elc mensche zal wachten Beede bi daghe ende bi nachten, Die ten lechame gaet ons heren, Dat hi niet quaets ne zal begheren, Also dat zine begherte hi Niet besmetten moet daer bi. Want bi den voeten es bediet Die begherte ende anders niet, Ende dat dit vray es ende waer, Dat proevic bi redenen claer. Ghelijc dat men met voeten gaet In weghen beede goed ende quaet Dies ghelike zo goet een mensche Met quaden begherten, met quaden wensche, Inder zonden quade ghenuecht, Ende met goeden inde duecht. Ende dus die gaet ten sacramente Zal hebben te gode zine atente Ende tot hem altemael keren Zinen wille ende zijn begheren
[Folio 41c]
Ende wachten wel voor vulichede Zine begherte, also ic zeide. Voort doe ic weten, als ic vernam Int latijnsche. dat dit lam Was niet ghesoden maer ghebraden Voor een vier met goeder staden; Ende dat bediet ons zonder waen: Diet sacrament begheert tontfaen, Zal ghebraden wesen binnen Metten viere van gods minnen. Cristus, onse behoudre weert, Hevet tsacrament gheordineert, Also ons daghelijx es anschine, Onder die ghedaente van brode ende wijne. Dit was ons wel bi waerheden Ghefigureert in tiden verleden Bi enen man, also ict las, Die priester ende coninc was, Ende hi was, also wij weten, Bi namen melchisedech gheheten. Nu zullen wij weten al temet, Om dit te verstaen te bet, Het waren wilen in abrahams lant Viere coninghen, es mi bekant, De welke waren gods vianden Ende roveden ende branden Ende voerden loth ghevaen van dan Ende ooc menighen andren man.
[Folio 41d]
Abraham hoorde die niemare Ende volgheden dien vieren nare Alghewapent met zinen lieden. Dat latijn wil mi bedieden, Dat zijt becochten alle viere Want hi slouchse dood schiere Ende vele van haren ghesinde. Daer verloste hi met ghenende Die ghevanghene altemale, Loth ende dandre bi ghetale, Ende es weder thuus ghekeert. Die materie ons voort leert Dat als thuus voer abraham, Melchisedech hem jeghen quam Ende offerde ten love zijn Abrahamme broot ende wijn. Bi deser figure zo es beteikent Dat werdighe helighe sacrament. Melchisedech die helighe man, Daer ic te voren af began, Was coninc ende priester mede Gods almachtich, dats waerhede; Ende daer bi es ons bediet Dalmachtighe god ende anders niet. Want god, onse here, scepper van al, Die was / ende es / ende wesen zal, Die meester es vander naturen Ende coninc alre creaturen, Ooc es hi priester, dats waerhede, Want hi die eerste messe dede, Orconde die prophete davit, Die in den zouter spreict up dit Ende zeicht tot gode zekerlijc: Du bist een priester ewelijc; Noch zeicht hi up den selven wech: Na doordene van melchisedech. Melchisedech, also ic zeide, Abrahamme offerande dede Van wijne van brode, zo ghi mocht horen, Ende dus bediede hi te voren Dat sacrament, alst est anschine, Dat god onder de ghedaente van wine Gheordineert heift ende van brode, Dat men daghelijx offert gode,
[Folio 42a]
Den hemelschen vader, om oflaet Van onser zondeliker daet. Melchisedech die helighe man, Daer ic hier voren of began, Was coninc ende priester mede, Also ic ooc te voren zeide; Ende daer es beteikent mede Der priesters grote werdichede, De welke wel met rechte zouden Coninclike princen zijn ghescouden, Want zij maken ende consacreren Den coninc boven allen heren, Ende hare grote werdicheit Es verre boven gaende gheseit Alden coninghen, die in der tijt Leven in al de werelt wijt, Want zij van priesters zonder waen Hare sacramenten moeten ontfaen. In hare moghentheit zonder waen Moeten zij ooc boven gaen Propheten ende patriarken Ende ooc den inglen, diet wil marken. Ende dit es elken wel bekent, Dat zij maken tsacrament, Twelke den ingheliken leven Van gode niet en es ghegheven. Noch en hebben ooc die macht Patriarken met haerre cracht. Dese ne mochten wilenere Niet consacreren onsen here. Wileneer, als ghi mocht horen, Zo was van marien gheboren Vleesschelike god onse here, Ende alle daghe zien wij dat keren Die priesters brood ende wijn Inden helighen lechame zijn. Ende hier moghen wi merken bi, Hoe grote cracht den priesters zi In hare wijhinghe ghegheven, Ende des sal men vor alle die leven, Alle die priesters telker stede Eere doen ende werdichede Om dat werdighe sacrament. Al es ons nochtan wel bekent,
[Folio 42b]
Dat zij zijn van levene quaet Ende leven in menigher mesdaet, Nochtan sullen wij in onsen zin Hem eere bieden niet te min, Want also groot es haer macht, Van haren wyesele de cracht, Ende also waerlike messe hi doet, Als of zijn leven waer goed. Maer es hi quaet, up hem salt comen Van zinen zonden zijn verdoemen, Ende hi becopet na dit leven, Alsoot claerlike staet bescreven. Zo wat menschen die gheteimt, Dat hi onwerdich zij ende neimt Dat sacrament, dat mach hem leet Wesen ./ want hem es bereet Een vonnesse dat hi scinct Hem selven ./ ende daer mede eit ende drinct. Nu vruchtich in therte mijn, Datter heidensdaghes vele zijn, Die tsacrament hebben ghenomen Ende nochtan harde lettel gomen, Dat sij in zonden zijn ghevort, God betert al, eert aergher wort. Nochtan sullen wi, es mi bekent, Eeren omme dat sacrament Aldeghone, die onse scepper weert Daer toe heift gheordineert. O zoete jhesu, ic bidde di, Dattu wils verleenen mi, Dat ic met al miere atente Zo eeren moet dijn sacramente, Dat ic nemmermeer ne zij Gescheeden, lieve here, van di! Amen

Vorige Volgende

XVI