De spieghel der menscheliker behoudenesse

(1949)–Anoniem Spieghel der menscheliker behoudenisse– rechtenstatus


XXIX
[Folio 75d]
Int capitel nu voorscreven Hebbic te kennen ghegheven, Also ict in tlatijn vernam, Hoe onse here ter hellen quam Ende hoe hi daer die helighe vader Verblijd heift allegader. In dit capitel zal ic vertellen Hoe hi den prinche vander hellen, Lucifer ende zijn gheselscap al, Verwonnen heift groot ende smal. Nu zo hoort ende verstaet dan Daer bi es god worden man, Om dat hi woude, es mi becant, Verwinnen den helschen viant, Dien hi verwan inder menschelijchede Ende moghentlike tonder dede Ten tiden, dat die here goed Zijn temptacien weder stoet, Also ghi claerlike mocht horen In een capitel hier te voren. Nu heift zijn gheest, es mi bekant, Metter godheit te gader den viant Verwonnen in der hellen pit. Harde wel heift beteikent dit Onse here jhesus, dats waerhede, In eene parable, die hi zeide, Dewelke sprekende was van Eenen sterken ghewapenden man, Die zijn hof ende zijn rike wacht Sterkelike met groter cracht. Ende al dat zine macht heift bevaen, Es in payse / dats te verstaen, Altemale die helighe vadre, Die daer ghevaen waren algadre. Ende ghevielt zo daer naer, Dat een sterker quame daer, Die zal hem, dats ware tale, Zine wapine nemen alte male. Ende zal hem dies gheninden, Dat hi den sterken zelve zal binden. Bi desen sterken verstaet de leere, Zo zullen wij verstaen lucifere, Die zijn hof wachte, als ic ghewouch, Dat es vander hellen tvoorbouch.
[Folio 76a]
Dese helsche viant lucifere Was ghewapent also zere Ende zo staerc was hi te voren, Eer dat onse here was gheboren, Dat niement was sulker cracht, Die zijn hof te breken had macht. Ten laetsten zo quam onse here, Die der stercheit hadde mere, Ende niet was mensche / of god alleene, Maer god ende mensche ghemeene. Die ghinc in sviants hof te hant Ende verwan daer den viant Ende dedene tonder al confuus Metter cracht zijns helichs cruus. Dit heift bediet wel, als ic las, Bi figuren bananyas, Die toten lyebaert in waerre dinc Binnen in zinen hole ghinc, Dien bananyas, die sterke man, Met eenre roede daer verwan. Aldus ghinc god, es mi bekant, In die helle toten viant, Daer hi met ziere heligher roede, Ende met zinen cruce goede, Den viant heift zonder waen Altemale tonder ghedaen. Ende dat eist, dat spreict up dit In zinen zouter coninc davit:
[Folio 76b]
"Die roede ende die stoc van die Dese hebben vertroost mi." Nu zullen wij bi desen roeden Te rechte enen stoc ghevroeden, Die in de hant te draghen pleghen Peilgrimen, die gaen achterweghen, Daer zij hem an houden te menigher stede Ende daer zij die honden verjaghen mede. Welke stoc ons es van node Ende bi dien stocke versta ic gode, Dewelke onse stoc es dan, Daer wij ons lieden houden an, Dat wij niet vallen ute gracien state. Voort doet hi ons dese bate, Dat wij daer mede tallen stonden Van ons weren die helsche honden. Bi desen helighen stocke waert Daer es dat cruce ooc bi verclaert, Also ic hier te voren zeide, Daer god den duvel mede tonder dede. Ende dien stoc heift hi ghegheven Ons lieden in dit aerme leven, Dat wij ons vaste daer an houden Ende den viant wederstaen zouden. O lieve broeders, hoort na mien, Laet ons merken ende bezien Hoe grote eere ende werdicheit Den cruce te rechte toe es gheseit, Bi welken cruce, alsoet es bekant, Wij moghen verwinnen onsen viant, Dat zij die duvelen vander hellen, Als zij ons tempteren ende quellen. Biden houte, dies bem ic wijs, Twelke wies int paradijs, De duvel tmenscelike gheslachte Al in vanghenessen brachte Om eenre inkelre beete scout. Ende bi des helighen crucen hout Ghecreech die coninc der glorie Goede zeghe ende victorie. Dit teekin vanden helighen cruus Heift zere wel verdient anhuus, Dat hem altemale de lieden Eere ende werdichede bieden,
[Folio 76c]
Daer wij mede zijn ontgaen Van daer wij alle waren ghevaen Ende dat [god] selve heift ghewyet Ende met zinen bloede ghebenedyet. Ant cruce nu van groter eere, Zo plachmen te hanghen wileneere Quade lieden ende toveraren, Die des duvels ghesellen waren. Nu hevet zulke werdichede Ende zulke privilegie mede, Dat voor dat teekin van dien Zij beroert zijn ende vlien, Die vianden ende hem versaghen, Wies kindren daer an thanghen plaghen. Biden cruce plaghen wileneer Die ghedoemde te liden meer, Ja, die ghedoemt waren ter doot, Ende nu meerset ende maect groot Alle toecomst van helighen dinghen Bi des helighen crucen teekeninghen. Wileneer, alst men zach, Metten cruce men doe plach Die lieden te doden, bem ic vroet, Alsoot nu metter ghalghen doet. Ende nu werden wij ghenesen, Die ziec zijn van zonden, bi desen, Ende die in dootsonden zijn Ghestorven ./ risen bi desen teekijn. Of na der lettren zonder waen Mach men dit ooc wel verstaen, Als dat zieken hier bi ghenesen Ende doden werden verresen, Want waer die helighen tenigher steden Enighe miraclen deden, Als dat zij doden deden upstaen, Of zieken of crepelen deden gaen, Altoos eerst zo zeinde zij die. Dus moghen wij merken, nu bezie, Dat biden cruce in vreimder wisen Zieken ghenesen ende doden verrisen. Bi den cruce waren verblijt Die helsche vianden voortijt, Ende nu daer bi verbliden Die inglen in allen tiden,
[Folio 76d]
Want zij ghecreghen hebben die te voren In der hellen waren verloren. Ter doot vanden cruce lieden quaet Waren ghedoemt om hare mesdaet; Ende biden cruce nu ten stonden Verlaet god des menschen zonden. Dit cruce, daer ic nu of zeide, Was om zine onwerdichede Gheset verre buten der stat Te calvarien, verstaet dat, Also men stelt de galghen heden; Ende nu om zine werdicheden Stelment al omme openbare Int hoochste der kerken upten outare. Wilen was des crucen name Zo versmaet, dat hem elc scame Met handen ant cruus te comen, Ende nu ten tiden, hebbic vernomen, Anebeden ende doen werdichede Keysers coninghen / princhen mede. Die helsche viant na mijn merc, Die zo fel was ende zoo sterc, Dattene al die werelt wijt Niet mocht verwinnen doe ter tijt, Noch ieghen hem hadde macht gheen; Ende nu en is gheen kint zo cleen, Dat nu leift in desen daghen, Ten zoudene metten cruce verjaghen. Dese macht ende moghenthede Gaf hem god, dat es waerhede, Die vechtre van sterker cracht, De welke metten cruce vacht Jeghen den helschen viant dan, Die hi metten cruce verwan, Ende heift die poorten vander doot Ghedestrueert cleen ende groot.
[Folio 77a]
Dese moghende victorie Die de coninc hadde der glorie, Was wileneer in vreimden doene Wel beteekent bi sampsoene, De welke scuerde, es mi verclaert, Engaddijs viand, den lyebaert. Van desen sampsoen ic las, Dat hi de stercste man was, Dewelke oyt tenigher tijt Gheboren was ter werelt wijt; Ende zo sterken noyt ne gheen Zonne noch mane nye besceen. Ende om zijn stercheit groot zo zij Onse here god verstaen daer bi, Wiens moghenthede ende macht Boven gaet alder werelt cracht, Vanden welken die lybaert fel Verwonnen es . die helsche duvel, Ende es van gode gherovet mede Van al ziere moghenthede. Dese sampsoen, verstaet de dinc, Wileneer teenen tiden ghinc, Om dat hi een wijf trouwen zoude, Ende in den wech was also houde Een groot lyebaerd, dien hi ghereit Scuerde met ziere moghentheit, Die hem ieghen ghelopen quam. Dus onse behoudre als ic vernam Es ghedaelt als hier benee[den] Van des hemels ho[ocheden],
[Folio 77b]
Om dat hi zoude vriendelijc Hier hem maken een huwelijc Ende hem ter menschelijcheden dan Voughen ./ ende werden man, Twelke hi wel heift vulcomen. Sampsoen heift een wijf ghenomen, Van chananeen was zoe gheboren, Ende cristus, als ghi moocht horen, Wart gheboren es mi bekant, Ter werelt in der iueden lant Ende wilde daer gheboren wesen Voor alle landen, zo wij lesen. Sampsoens wijf heift lozelike Hem verscalct ende boeslike; Entie iueden, als ghi moocht horen, Daer god onder was gheboren, Hebben haren ghebure weert Jamerliken ghetracteert. Sampsoen plach, es mi bekant, Die wijngaerden van zinen viant Te verbernen ende dat coren. Al zinen vianden dedi toren, Jeghen hem allen hi zere vacht Sterkelike met groter macht Ende verweerde hem ieghen hem allen Voor dootbliven ende mesvallen Ende up zine vianden hi hem wrac, Dat mens daer na van hem sprac. Ende aldus in deser ghelike Onse lieve here van hemelrike Heift hem up die ioden ghewroken. In scrifturen staet ghesproken Dat der iueden lant versochten Die romeynen ende daer up vochten Ende asselgierde tland also, Dats al die iueden worden onvro, Ende sloughen zo menighen mensche doot Ende hongher hadden zij zo groot, Die daer woonden binder zaten, Dattie moedren haer kindren aten. Ende het was daer al verbrant, Zo mesmaect was al dat lant [Ende inder] steden, alsoot sceen, [Niet deen op da]ndren bleef een steen.
[Folio 77c]
Dat waest dat god te zecghen meende, Als hi up jherusalem weende Up den goeden palmzondach, Daer ic wel of dede ghewach, Also ic in een capitel dede horen, Dat ghescreven staet hier voren, Als te jherusalem quam onse here. Te miere materie ic weder kere. Dese sampsoen dan voorseit Om zine over grote stercheit Beteekent gode te rechte wel, Die staerker es dan yement el, Die den helschen liebaerd dan, Onsen groten viand, verwan Ende met ziere moghenthede Al zine macht te nieten dede. Ooc was wilen beteekent god Bi enen man, die hiet ayoth, Die egloene in waerre woort Met zinen zweerde heift doorboort, De welke was / es mi bekant, Der kinder van jsrahel viant. Egloen, dese voorseide man, Dese was een coninc dan. In die jeeste staet gheset, Dat hi was harde zere vet Want zo vet men gheen ne vant Binnen zinen tiden in enich lant Dese vette coninc ... Alden dach met ...
[Folio 77d]
Jeghen die kinder van jsrahel Ende was hemlieden zere fel, Ende ne spaerde cleen no groot; Wat hi mochte slouch hi doot. Ayoth peinsde in zijn ghedochte, Hoe hi desen best doden mochte Ende hi die kindre loste daer mede Van jsrahel van ziere quaethede. Nu heift ayoth wel bespiet, Dat hi desen alleene ziet In zijn hof, daer hi in zat. Eglon quam te hem na dat Ende stackene, als ict ghescreven vant, Een zweerd metter aefscher hant In zinen buuc zo over zere, Dat tbloet daer ute liep metten smere Ende sturte ter erden altemet, Ende mids dat hi was zo vet, Ne mocht hi dor gheene noot Ende van dier steke bleef hi doot. Ende ayoth, es mi bediet, Tzweerd in zinen buuc steken liet. Eglon was zijns lijfs onvro Ende ayoth ziere vaerden vlo, Ende loste die kinder van jsrahel Also van haren viand fel. Dese eglon, daer ic of las, Om dat hi zo over vet was, Machmen te rechte daerbi tellen Den quaden viant vander hellen, Want zijn buuc es also breet Ende also wijt als ict weet, Want hi daer in langhe stonden menschelijc gheslacht had verslonden, Ende moest al gaen int bitter quellen Vander vreeseliker hellen. Ten lesten heift onse here god Den buuc doorboort, als ayoth Den buuc van den coninc dede Eglon, daer ic te voren of zeide; Dus doorboorde in deser ghelike Onse here god van hemelrike [Den viant met]ten scaerpen zweerde [Als hi bi ziere] passien weerde
[Folio 78a]
Die helle heift te broken scier Ende zijn vriende verloost van hier. Die quade helsche viant dan Den eersten mensche dan verwan Bider beete in valscher zake Des appels vander zoeter smake; Ende cristus die daelde ter erden neder, Ende hi heift verwonnen weder Den duvel van machten groot Met ziere bitterliker doot. Ende hier in heift hi ons wel Ghegheven een goed exempel Ende ons wel bedieden woude, Hoe de menschen vechten zoude Altoos ieghen den helschen quaden Al met duechdeliken daden. Wij zien dat een meester vroet, Also men in medicynen doet, Dat hi contrarie dinghen gheneist Met contrarien ./ Want eist Dat een mensche te heet zij, Coude dinghen gheift hem hi; Ende es te cout die zieke man, Heete dinghen gheift hi hem dan; Ende also in andren medicinen. Ende aldus zo eist anschine Men zal verwinnen der wonden venijn Met duechden die hem contrarie zijn. Niemene god die crone gheift Dan die wel ghevochten heift, Ende niement mach vechten dan, Hine heift eenen weder man. God wille, also scrifture toocht, Dat de mensche vechtinghe ghedoocht Vanden viant ./ ende die wedersta, Ende dat hi daer bi ontfa Van gode also te meerre loon Daer boven in des hemels woon. Want zo hi hier meer wederstaet, Zo hi daer meer loons ontfaet. Onse here ghedoocht ooc wel, Dat den goeden die viant fel In zinen droom dickent tempteert Ende in slape tribuleert,
[Folio 78b]
Om dat zijt zouden weder staen Ende also den loon ontfaen, Ende also doen duechdelichede In slape ende wakende mede. Dus zo men meer wederstaet Temptacien ./ zo men meer loons ontfaet. Here, doe mi striden tallen stonden Jeghen den viant ende ieghen de zonden, Dat ic hebben moet te lone Daer boven eenre victorien crone, Daer ic mede in dijn rijc na desen Levene /. ghecroont moet wesen. Amen

Vorige Volgende

XXIX