De spieghel der menscheliker behoudenesse
(1949)–Anoniem Spieghel der menscheliker behoudenisse–
Auteursrecht onbekend
[Folio 81a]
| |
Hoe de mensche es verlost na dit
Ute der hellen caerker pit.
In dien dach, also ict las,
Dat onse here ghehanghen was
An dat cruce om onse scout
Ende staerf an der crucen hout,
Zo daelde zijn gheest in waerre woort
Int voorbouch der hellen rechtevoort,
Also ic u wel dede horen
In een capitel hier te voren.
Enighe waren ende zijn zo zot,
Dat beidde onse here god
Tote paeschdaghe daer naer,
Eer hi daer quam ./ maer dats niet waer.
Rechte voort in waerre dinc
Onse here ter hellenwaert ghinc,
Als hi doot was goedevrydaghe,
Tote hem, daer zil ghevanghen laghen,
Daer zij doghede bitter quellen
Inden caerker vander hellen.
Ende daer toe spoedde hem onse here
Met groter haesten harde zere.
Bi redene men dit merken can:
Want heift enen vrient een man,
Die ghepijnt es ./ ende <niet ne> mach
Hem troosten up den eersten dach,
Hi dade onhoofscheit ende quaet,
Dat hine daerin bliven laet
Ende hem niet vertrooste hi,
Eer dattie darde dach comen zij.
Ende cristus, also ic scouwe,
Was onse vrient, zo ghetrouwe
Als hi mochte, dats waerheit,
Ende dus ne heift hi niet ghebeit
Ons te troostene / maer hi quam zaen,
Als zine passie was vuldaen,
Zonder letten, als men ons leert,
Ter hellen, daer hi visenteert
Zine vrienden in des caerkers cas,
Daer hi omme ghestorven was.
Ende daer in heift hi ons wel
Ghegheven goed exempel.
Wilden [wij] betren haer ghepijn
Die in purgatorien zijn, /
| |
[Folio 81b]
| |
Wij ne sullen vervuersten niet
Die weldaet, die mer over pliet,
Maer wat dat men daer over doet,
Dat zalmen spoeden / zo eist goet,
Want zo men langher beid daer mede,
Zo langher es haer pijnlichede.
Want merct zelve, die int ghepijn
Vander purgatorien zijn,
Licghen ghetorment int quellen
Met pinen groot zonder vertellen.
Hets goed te wetene dat hi
Bitterlike ombeidende zij.
Zomich, die vor zine vrienden weert
Weldaden te doen begheert,
Doet lesen messen zonder zaghe
Ende dat ghedurende .xxx. daghe.
Trouwen, dat es harde goet
Ende baet hem, daer ment over doet,
Maer het waer beter up enen dach
Ghedaen ./ als elc ghevroeden mach,
Want die inder pinen zijn daer,
Tverbeiden es hem harde zwaer.
Ende dit zo zulle wij zonder waen
Van alle bedinghen ooc verstaen.
Wilmen met bedinghen trooste[n desen]
Ende orizoene over [hem lesen]
Dat zal men doen al [onghelet],
Want also comet hem te bet,
Dan of mer langhe mede beide,
Also ic hier te voren zeide.
Laet ons dan haesten om die pijn
Te zochtene / van die daer zijn
In purgatorien / ende daer doghen,
Want wij bi redenen merken moghen,
Dat die haest hem vrome doet,
Want hem god zo zere spoet.
Ter materien ic weder kere.
Aldus was comen onse here
Inder hellen vorbouch als ic zeide,
Te zinen vrienden, dats waerhede,
Ende hine heifse in waerre woort
Niet verlost rechte voort,
Also mi tlatijn over screef,
Maer cristus bi hemlieden bleef
| |
[Folio 81c]
| |
Ende heiftse daer in een tijt
Met ziere presencien verblijt.
Want als daer was onse here,
Waren zij verblijt zo zere,
Dat ict niet zoude zecghen moghen,
Noch peinsen, al wildics mi poghen,
Want waer hi es zekerlike,
Daer es de glorie van hemelrike.
Ter middernacht, makic u cont,
Als hi vander doot up stont,
Doe voerde hise alghemeene
Vanden dieper caerker steene,
Vanden vulen helschen slike
In die glorie van hemelrike.
Dat die lieden aldus ghevaen
Laghen ./ als ic dede verstaen,
Ende datse god heift vertroost
Ende uter vanghenesse verloost,
Was ons wilen beteekent wel
Biden kindren van jsrahel,
Die in egypten laghen onvro
Ghevaen vanden coninc pharao,
Daer zij zwaerlike waren ghepijnt.
Hier of men ghescreven vint,
Dat zij, die laghen in diere node,
Riepen harde zere up gode,
Omoedelike al ghemeene,
Met droufheden ende met weene,
Dat hise loste in corten daghen
Uten prisoene, daer zij in laghen.
| |
[Folio 81d]
| |
God zach up hare ellendichede
Ende toochdem zine ontfermichede
Ende openbaerdem, zijt ghewes,
Up enen berch den goeden moyses
In enen doren ./ als men mi screef,
Die bernede ende nochtan groene bleef
Ende gheheel ende onghescant,
Dor al dat daer in was de brant.
Nu heiften god es mi bekent,
Toten coninc pharao ghesent,
Ende bi moyses dedi wel
Verlossen die kinder van jsrahel,
Diese leedde ute haren wee
Met drogher voeten dor de zee.
Ende pharao dede na hem ganc,
Die in die rode zee verdranc
Met altemale ziere scaren
Ende met al die met hem waren.
Ende aldus in deser ghelike
Zij die laghen in den slike,
Ghevanghen inder hellen pit,
Riepen up gode, verstaet dit,
Alghemeenlic, also wi lesen
God wilt in onse hulpe wesen,
Score dijn hemele ende dale.
Dit riepen zij in waerre tale
Verlos ons, here, des bidde wi di,
Want ghemate ende arem zijn wij,
Ende wi ne hebben ooc niet
Ons mede te lossen, wats ghesciet.
Zend ons, here, bidde wij, stappant
In onse hulpe dijn helighe hant,
Daer ons mede gheholpen zij;
Dijn godlijc lam, des bidde wi di,
Dat ons moete in hoghen doene
Maken ene vaste zoene
Jeghen di in corten stonden,
Ende daer wij mede werden ontbonden
Van onser bitterliker noot
Ende van onser pinen groot.
Aldus riepsij te gode weder:
Here, wil dijn licht zenden neder
Dat ons lichte in deser steden
Ende van ons drive dese deimsterheden,
| |
[Folio 82a]
| |
Zent ons neder in corten stonden
Dine waerheit ./ zo dat vonden
Moete werden ./ god almachtich,
Dine propheten alle warachtich.
In andren manieren ende in desen
Riepen die lieden, also wij lesen,
Die in der hellen waren ghevaen,
Gode onsen lieven here aen.
Ten laetsten god hemlieden dede
Ende toghede zine ontfermichede,
Ende hi es tot onser vromen
Vanden hemel neder comen
In enen doren, die bernde claer
Ende groene bleef, dat is waer,
Ende dat bediet, als ghi moocht horen,
Dat hi ter werelt wart gheboren
Van marien, alst es gheseit,
Die niet verloos haer zuverheit,
Nichtemeer, das es waerhede,
Dan die doren zijn groenheit dede.
God heift gheplaecht ende ghescant
Der kindren van Israhel viant,
Ende heiftse van daer, also ict weet,
In een lant te male gheleet,
Daer alle weelde in groeyt
Ende daer melc ende honich vloeyt.
Ende aldus in deser ghelike
Plaechde god van hemelrike
Den helschen viant, dar ic lyen,
Met al ziere compaengyen,
Ende leedde zine vriende met solaes
Daer boven inden eweliken paes,
Daer bliscap es ende alle vruecht
Ende alle ghenoechlicheit ter duecht,
Ende daer el niet en es dan goet.
Dus zijn die zalighe ghevoet
Met zoeter melc altoos / in dien
Dat zij daer met oghen zien
Vulmaectelike ende scouwen an
Gode, die es worden warachtich man.
Met honinghe zijn zij ooc verzaet
Ende daer bi men wel verstaet,
| |
[Folio 82b]
| |
Dat zij an scouwen ende contempleren
Die rechte godlijcheit ons heren,
Die gheenen mensche in dit leven
Noyt te kennene was ghegheven.
Als onse here dus lossen zoude
Dese kinder van jsrahel, hi woude
Dat zij na ons heren ghebode
Een lam zouden offeren gode.
Ende als hi die vrienden zine
Lossen woude uter hellen pine,
Zo heift hi ander crucen hout
Hem zelven gheoffert dor onse scout.
Dat god uter hellen brachte
Ende loste tmenschelike gheslachte,
Dat heift ons die here weert
Wilen wel ghefigureert,
Also ict int latijn vernam,
Biden patriark abraham,
Dien hi loste vanden viere
Svolx van caldeen onghehiere.
Nu zal ic u scriven hoe
Dit aldus es comen toe.
Van caldeen die lieden dan,
Daer ic te voren of beghan,
Anebeedden ieghen gods ghebod
Tvier ende hildent over god.
Abraham die patriarke weert
Hevet hemlieden gheblameert
| |
[Folio 82c]
| |
Ende ne wilde, wats ghesciet,
Tvier over god anebeden niet.
Die onghelovighe, als ic vernam,
Namen den goeden abraham
Ende worpene in dat viere,
Ende god, onse here goedertiere,
Dien abraham oeffent ende anebeid,
Toochdem zine ontfaermicheit
Ende lostene alte hande
Van der onghelovigher brande.
Ghelijc dat god met ziere macht
Den goeden abraham heift ghewacht,
Dat hi daer niet wart verbrant,
Also behoede hi onghescant,
Zonder quetsure alle gadre,
Vanden viant die helighe vadre.
Maer god verloste abraham,
Die daer na wart, als ic vernam,
Een upper vader van vele lieden.
Ende god loste, hoord mijn bedieden,
Die helighe vaders, zo ic ghewouch,
Van uter hellen voorbouch
Ende doe zo vouchde hi die
Inder inglen compangye.
Dese verlossinghe voorseit
Van alte male der menschelicheit
Heift god, als ic zecghen zel,
Wileneer beteekent wel,
Ten tiden dat onse here god
Loste ./ den gherechtighen loth.
| |
[Folio 82d]
| |
In der steden, elc wel versta,
Die gheheeten was sodoma,
Die te niete ghinc ende verdranc,
Daer god om der zonden stanc
Van ener telghe van luxuren,
Die de zonde heet ieghen naturen,
Dat mans te gader / of wiven
Oncuusheit van luxurien driven,
Bernende sulfer ende vier
Dede <god> reynen onghehier.
In al die stede, hoort mijn bedieden,
Ne waren gheene gherechtighe lieden,
Also wij vinden in latine,
Meer dan loth / ende ooc de zine.
God die dede te weten dien,
Dat zij van danen zouden vlien.
Zij dadent / ende diere in bleven,
Lieten jamerlijc haer leven,
Want god dede, also ic zeide,
Reynen in die voorseide stede
Sulfer ende vier, es mi bekant,
Ende heiftse altemale verbrant.
Ende daer na in waerre tale
Verdranc die stede altemale
Ende noch daer toe steden twee,
Ende dat heet noch de dode zee,
Want daer visch no voghel ne mach
Daer in leven noch up desen dach,
Noch gheen dier, datter werelt leift.
Dus ghelijc dat verlost heift
Onse here god, als ic began,
Alle die goede lieden dan
Uter steden ./ ende die lieden quaet
Hi daer in bederven laet,
Also loste god ooc alleene
Die goede uten helschen weene,
De welke laghen, als ic ghewouch,
Ghevanghen inder hellen vorbouch,
Maer die in de helle waren verdoomt,
Van gode hem gheen troost ne comt.
Niemen ne zij dan zo zot,
Dat hi wane of zecghe, dat god
De helle zo brac lude of stille,
Hine machse maken als hi wille.
| |
[Folio 83a]
| |
Die helle der verdoemder lieden
Daer quam god niet na mijn bedieden,
Ende die comen zijn te desen,
Nemmermeer zulsij verlost wesen,
Maer zij bliven in dien torment
Ewelike al zonder hent.
Ic bidde di, here goedertiere,
Dat ic in alsulker maniere
Mi moete met al miere machten
Also van deser hellen wachten,
Ende ic mi moete al zonder blijf
Also zuveren hier in dit lijf,
Ende mijn vleesch ooc zo castye
Bider hulpe here van die,
Dat ic vlie dat zwaer torment
Der hellen / twelc es zonder hent.
Voort wilt mi sulke gheesele gheven,
Plaghe ende pine in dit leven,
Dat ic verdiene verlost te zine
Vander eweliker pine.
Dien ghi mint, ghi wilt dat hi
In dit leven ghecastijt zij,
Ende daer bi, ewelike here,
Biddic di zonderlinghe zere,
Dat ghi ons also wilt minnen,
Dat wij hier gheeselinghe winnen,
Zulke correctie ende doghen,
Dat wij te di comen moghen,
Want, here, beter tot onser vromen,
Dat wij met pinen te di comen,
Dan wij bi tideliker weelden
Ewelijc zonder hende queelden.
Ende eist dat wij in dat ghepijn
Onverdraghelijc ooc zijn,
Laeti dies niet rouken, here,
Maer correngiere ons altoos zere
Na onse profijt, an onsen danc,
Here, wij zijn broosch ende cranc
Ende zonder cnotren wi niet moghen
Vernoy ende tribulacie ghedoghen.
Lieve here, wi bidden di,
Alne zijn niet ghedoochsaem wi
Ende wi altoos niet dankelijc leven,
Dat ghi ons dat wilt vergheven.
| |
[Folio 83b]
| |
Ter materien ic weder keere.
Als lotte dus beval onse heere,
Dat hi sceeden zoude van dan
Ende trecken teenen berghe an,
Doe beval hi hem ende hiet,
Dat hi emmer niet omme ne ziet,
Noch gheen van alden zinen mede.
[Na sodoma, die voorseide stede.]
Dus als god yement tenighen stonden
Bi penitencien lost van zonden,
Die mensche, ghelovets mien,
Nes niet sculdich om te zien
Weder toter zonderliker daet
Met ghenouchten die hi daer laet,
Maer upten berch rijst, wat ghi muecht.
Ende daer bi versta ic de duecht,
Daer elc te rechte in clemmen zoude,
Die in gracien bliven woude.
Ende altoos met alre intencie
Zal hi hem gheven ter penitencie
Ende ghenouch doen inder weldaet
Over zine zondelike mesdaet.
Als god desen beval ende hiet,
Datter nyement omme ne ziet,
Dat wijf loths, des zijt ghewes,
Const haer niet ghewachten des,
Zoe ne moeste ter stede waert zien.
Teene steene wart zoe mettien,
Ende die beesten al ghemeen
Lecten twijf, die was worden steen.
Ende dus de mensche die tenighen stonden
In ghenoechten anziet zijn zonden,
Zijn herte verhart den steen ghelijc.
Der hellen beesten ghemeenlijc
Tempteren desen ende lecken,
Zo dat zijne te zonden trecken.
O broeders, clemt wat ghi muecht
Upden berch der edelre duecht,
Als dat ghi werd behouden daer bi
Ende ooc ne ziet omme ghi
In wederpeinsene de zonden quaet
In ghenouchten, die ghi daer laet,
Zo dat gods gramscap niet en come
Up u, die u te male verdoeme.
O zoete jhesus, edel here,
| |
[Folio 83c]
| |
Ons tot di te comen lere
Ende doe ons met al onsen zinnen
Die hemelsche dinghen also minnen,
Dat wij moeten werdich zijn
In den helighen berch dijn
Met payse te comen alte zamen
Ende met u te bliven ewelijc. amen.
|
|