De spieghel der menscheliker behoudenesse
(1949)–Anoniem Spieghel der menscheliker behoudenisse–
Auteursrecht onbekend
[Folio 91a]
| |
Te hemel ghevaren, als ic zeide,
Wuende maria binder stede,
Die jherusalem was ghenant.
Dat latijn doet ons bekant,
Dat zoe altoos dach na dach,
Daer cristus onse here te gaen plach,
Daer zoe toe mocht comen wale,
Wandelde in die stede altemale
Ende van groter minnen mede
Custe zoe minlijc elke stede
Ende dede den steden grote eere
Ende ooc reverencie zere,
Want zoe dicwile in dien
Knielde over hare knien
Ende hare bedinghe zoe daer las.
Die materie orcont mi das,
Dat zoe met haren heeten tranen
In een minnentlijc vermanen
Met compassien, verstaet dat,
Menichwaerven maecte nat
En beweende die steden onsochte
Als zoe verpeinsde ende ghed[ochte]
Der pinen, die ten selven [steden]
Hare gheminde zone h[eift gheleden].
Int latijn zo staet gheset,
Dat zoe dickent te nazareth
Placht te gane, verstaet de dinc,
Daer zoe haer kint maecht ontfinc.
Ende onderwilen, ic zeker bem,
Ghinc zoe ooc te bethlehem
Ende visiteerde die stede daer,
Daer god gheboren wert van haer,
Also scrifture mi over screef,
Dat nochtan staende in haer bleef
Haer maechdom vast als een thor.
Upten berch, die heet thabor,
Onse vrouwe ooc converseerde,
Daer hem cristus transfigureerde.
Ooc zo frequenteerde zoe mede
Jherusalem, die helighe stede,
Daer hi <die> zine helighe pine leet,
Die zo bitter was ende zo wreet,
Ende daer hi, als ghi hebt ghehoort,
Hoorde menich versmaet woort,
| |
[Folio 91b]
| |
Des hi hadde omoedich verdrach,
Zo dedi ooc menighen slach.
Den wech liet zoe te gane niet
Vanden berghe die syon hiet,
Daer god, also ic u ghewouch.
Ziere disciplen voeten dwouch
Ende ooc, zo es u wel bekent
Hier voren ./ dat hi tsacrament
Te diere zelver maeltijt weert
Eerstwaerf heift gheordineert.
Dit verpeinsde al haer ghedochte.
Menichwaerf zoe ooc versochte
Die stede / bescrijft mi tlatijn,
Daer onse here in thovekijn
Van groten anxte, die hi leet,
Zweete water ende bloedich zweet,
Ende daer ne iudas, dat valsce diet,
Also iamerlike verriet,
Ende der iuden valsche scare
Vinckene / met wapinen dare,
Dat hi minlike ghedoghede,
Als ic te voren wel toghede.
Voort ghincsoe dickent, als ic las,
Toten huse daer wuende annas,
Daer cristus, onse behoudre weert,
Ten vonnesse was ghepresenteert,
Ende daer hi vanden knecht verdrouch,
Dat hine onder die cake slouch.
Voort in thuus, daer wuenende was
Der iueden busscop Cayphas,
Daer onsen here ten selven stonden
Zine oghen waren verbonden,
Ende was daer ghelijc enen zot
Gheoorslaghet ende bespot,
Ende zij ghaven hem te raden,
Wie zij waren diet hem daden,
Also ic hier te voren seide.
Hier plach marie te gaen mede
Ende dies ghelijc, zijt ghewes,
Toten huse sconinx herodes,
Daer hem, als ic u dede verstaen,
Een wit cleet an was ghedaen
Van herodesze den coninc,
Daer ic of zeide in waerre dinc,
| |
[Folio 91c]
| |
Ende moeste van zinen volke ghedoghen
Dat zine bespotten ende bespoghen.
Hier ghinc zoe dickent, dats waerhede,
Ende tot pylatus huse mede,
Daer zine valschelike wroughen
Ende valsche orconde up hem droughen;
Ende was met gheeselen gheslaghen,
Dat hi minlijc heift verdraghen;
Ende daer hi was ghecroont onscone
Met ere scaerper dornine crone.
Hier ghinc zoe / ende ter stede daerna,
Die hiet bi namen golgatha
Ende plach te voren te heeten dus,
Zeghet tlatijn, lycostratus,
Daer pylatus, verstaet dat,
Plach te zitten . ende als juge zat,
Ende daer hi onsen here weert
Zelve heift gedampneert.
Dien wech ghinc zoe alteenen
Met groter claghen, met bittren weenen,
Daer die hemelsche drochtijn
Tcruus draghende uptie scoudre
Was gheleet, als ic vernam,
Ter doot onnoselijc als een lam.
Den berch calvarie, es mi bediet,
Ne liet zoe ooc achter niet,
Daer onse lieve here overhuus
Was ghehanghen an een cruus,
Ende was in groter pine
Ghedranct met gallen ende met ayzine.
Zoe ghinc ooc mede, dar ic lyen,
In thof josephs van aromathyen,
Daer begraven was bequame
Ons heren helighe lechame.
Oec ghincsoe dickent, wildijt weten,
Toten berghe van oliveten,
Daer hi, als ic te voren las,
Te hemele up gheclommen was.
Daer ghinc maria, weetic wel.
Zoe dede zoe ooc inden tempel
Menichwaerven, dats waerhede,
Ende te menigher andre stede,
Daer cristus, onse behoudre weert,
Hadde ghepredict ende gheleert.
| |
[Folio 91d]
| |
Dese steden altemale
Ende vele andre, weetic wale,
Versocht die moeder gods alteenen
Met heeten, met bittren weenen,
Ende zoe weende bitterlike
Ende verzuchte menichfuldelike
Om die absencie van haren kinde,
Dat zoe met herten zere minde.
Dese helighe, werde vrouwe
Dreef groten bittren rouwe
Ende weende ende droufde zere,
Ende zoe ne gheerde niet mere
Dan van weenen te liden pine
Ende altoos bedrouft te zine,
Ende daer toe gaf zoe haer intencie
Evenlanc dat zoe der presencie
Van haren kinde moeste derven.
Daer zoe om peinsde menichwerven
Ende droucht altoos in haer ghedochte,
Also dat zoe niet ne mochte
[In] ghere bliscap verhughen zij,
[Zo lan]ghe als zoe hem niet was bi.
Dese grote droufheit ende rouwe
Van marien onser vrouwe
Was wilen bediet, als ic versta,
In Thobyas wive Anna,
Die altoos weende om haren zone,
Na dat och was ghegaen de gone,
Ende altoos zoe drouve bleef,
Also mi tlatijn over screef.
| |
[Folio 92a]
| |
Ende zoe ne woude, zo wi lesen,
In ghere maniere vertroost wesen
Vor die tijt, dat zoe heift vernomen,
Dat haer kint es weder comen.
Ende altemale die weghen
Zo waer dat zij waren gheleghen,
Daer hare enighe hope an lach,
Dat hi weder comen mach,
Over zach zoe voort ende weder
Ende ghinc die weghen up ende neder
Ende up menighen berch zoe clam,
Also ict int latijn vernam,
Om dat zoe anscouwen woude
Die weghen, daer hi comen zoude.
Dus es maria al haer leven
In bitterliken weene bleven,
Ende al die weghen, die zoe mochte,
Beghinc zoe ende bezochte.
Haer kint zoe zere minde
Ende die presencie van haren kinde
Bekendese beter dats waerheit
Dan alder werelt [rij]clijcheit
Ende al waer zoe in aermoede
Of ghemate ooc van goede,
Waer zoe bi hem, weet zekerlike,
Zo waer zoe alles dincs rike
Ende hare ne ghebrake gheen goet,
Dat docht hare in haren moet.
Desen rouwe, also ict weet,
Die de hemelsce coninghinne leet,
| |
[Folio 92b]
| |
Daer of hebben wij exempel
In dewangelie harde wel,
Also dewangelisten scriven,
Daer wij lesen van enen wive,
Die eenen precieusen steen
Zoukende was, zo ic meen,
Die bi namen een dragme hiet.
Zoe hadder .x., es mi bediet,
Ende van dien precieusen steenen
Zo verloos dat wijf den eenen.
Ende als hi dus verloren was,
Dede zoe bernen, zijt zeker das,
Ene lanterne, zo zij eerst mochte,
Daer zoene nernstelijc mede zochte,
Ende zochtene zo langhe stonden,
Dat zoene ten lesten heift vonden.
Ende als die steen vonden was,
Was zoe blide, als ict las,
Ende verhuechde haer daer inne
Beede met herten ende met zinne.
Ende altemale hare gheburen
Hiet zoe verbliden ter zelver uren
Ende bad hem, dat zij tien tiden
Met hare wouden doe verbliden.
Bi desen wive en es el niet
Dan die moeder gods bediet,
Die inde werelt ./ merct wat ic meene,
Hadde tiene / precieuse steene,
Dat sijn, als ons scrifture doet horen,
Vanden inglen die .ix. choren
Ende cristus die / tiende zij.
Deen steen, daer god bediet es bi,
Het schijnt die nu verloren es,
Maer die .ix., des zijt ghewes,
Die bleven altoos als mesnieden
Bi haer ./ ende niet van haer scieden.
Dese .ix. steenen, daer ic of zede,
Daer wel beteekent es mede
Die presencie, na mijn gheloven,
Der zaligher gheesten daer boven,
Die altoos vanden .ix. choren
Tot haer quamen, als ic zede voren.
Die tiende dragme, daer es hi,
Onse behoudre, beteekent bi.
| |
[Folio 92c]
| |
Ende die presencie, dats waerheit,
Van ons heren menschelijcheit,
Welke presencie, ghelovets mie,
Hadde verloren sinte marie
In ere manieren, als ic vernam,
Als onse here te hemel clam.
Al waest dat die godheit sij
Altoos onser vrouwen bi,
Diese hoedde voor messchien.
Nochtan mocht haer niet ghescien
Tanscouwen ziere menschelijcheit,
Alsoot hier voren es gheseit.
Ende dus hadde marie verloren
Desen steen / als [ic] zeide te voren,
Dien zoe nerenstelike zochte
Om weder te hebbene, of zoe mochte.
Want also ic te voren zeide,
Zo ommeghincsoe elke stede
Daer onse here, also wij lesen,
Lechamelike hadde ghewesen,
Met weenen ende met tribulacien.
Dit waren alle hare conversacien,
Daer zoe wandelde met bittren rouwe.
Ten laetsten heift onse vrouwe
Desen steen vonden, es mi verclaert,
In hare helighe upvaert,
Daer hare in dat ewighe leven
Van onsen here es ghegheven,
Tanschijn van onsen lieven here
An te ziene emmermere;
Ende dat gheduren zal zonder bent.
Marie die heift ./ es mi bekent,
Eene lanterne clare ontsteken,
Als zoene sochte zekerleken,
Ende claerlike bernen ghedaen,
Ende daer bi zullen wij verstaen
Die goede exemplen entie doghet,
Die marie elken toghet,
Want hare helighe wandelinghe
Was zo helich, verstaet de dinghe,
Dat zoe als ene lanterne claer
Lichtende was, weetic voorwaer,
Ende zoe gaf elken mensche wel
Alre dueghet goed exempel,
| |
[Folio 92d]
| |
Ende toghede hem, dat es waerhede,
Slevens wech der zalichede.
Dese voorseide steden dan,
Daer ic te voren of began,
Die sullen wi, verstaet wel mien,
Ute exemple van marien
Over wandelen zekerlike
Met goeder herten devotelike,
Ende wi sullen ooc alteenen
Ons heren passie bewenen
Ende oeffenen met allen zinnen
Tallen tiden met heeter minnen
Ende overzien / zijn bitter doghen.
Ende eist ooc, dat wi niet ne moghen
Lechamelike elke stede
Overwandelen, zo ic zeide,
Nochtan sulwise zekerlike
Overwandelen gheestelike
En[de over]peinsen in onse herte
Gods [bitter] passie ende smerte
Ende d[e rouwe] die hi tien steden
Om ons [met min]nen heift leden.
Dese b[ittre] droufheit ende rouwe,
Die gods moeder onse vrouwe
Om ons heren absencie al
Ghedoocht heift groot ende smal,
Die was bediet wel zonder blijf
In mychol, coninc davids wijf,
Daer ic u of zecghen wille.
Ten tiden dat waren in ghescille
| |
[Folio 93a]
| |
Die coninc saul, verstaet dit,
Ende ooc mede die goede davit.
David, die jonghe coninc dan,
Was mychols wettelike man,
Die skoninx sauls dochter was.
Saul, die altoos ghedochte das
Ende peinsde in zijn ghedochte,
Hoe hi david vergrammen mochte,
Ende nam zijn dochter vorwaer
Ende enen andren man gaf hi haer,
Dewelke man, verstaet tbediet,
Palathiel bi namen hiet.
Dese palathiel dan
Was een gherechtich goed man
Ende woude niet hebben met haren live
Gheselscap / als man met wive.
Want hi was wel zeker das,
Dat davids rechte wijf was,
Hoe dat zoe in valscher dinc
Hem was ghegheven vanden coninc.
Ende mychol bleef ooc alteenen
In zwaren rouwe, in bittren weenen,
Ende ne mochte in ghenen tiden
Van gherehande vruechde verbliden,
Maer altoos weende zoe ghereet,
Tote dat zoe weder was gheleet
Tote david, daer ic of began,
Die wettelike was haer man.
Ende dit mach zijn gheexponeert
Up marien der maghet weert.
Enen brudegom hadde de ghone
Ende dat was selve die gods zone,
Van wies absencie, na miere lere,
Maria droevede also zere,
Dat zoe bleef in weenen altoos
Ende in rouwen vruechdeloos,
Ende zoe ne mochte in ghere tijt
Van ghere bliscap zijn verblijt.
Met sulker hitte van sulker minnen
Was marie ontsteken binnen
Ende zoe minde also zere
Gode onsen lieven here,
Dat zoe al ziec was van binnen
Van haren brudegom te minnen,
Alsoot, elken wel mach bliken,
| |
[Folio 93b]
| |
Ghescreven staet in cantyken,
Daer men lesen mach up ditte
Van haerre bernender minnen hitte:
Gaet ghi dochtren van jherusalem,
Tot minen gheminden ./ ende zegt hem,
Dat icken met herten minne vele
Ende ic van groter minnen quele,
Die ic draghe te hem waert,
Die scrifture aldus verclaert.
Bi redenen merken wij en trouwen,
Die moeder mach wel zijn vul rouwen,
Als haer kint haer es absent,
Dits elker moeder wel bekent.
Nochtan bem ic wel in desen
Dat die rouwe moet meerre wesen
Vander bruud ende zere onzoet,
Die haers brudegoms derven moet.
Hier bi dar ic der waerheit lyen,
Dat dien rouwe van marien,
Alsoot bi vrayer redene blijct,
Gheerehande rouwe yet ghelijct.
Want marie, ic maex u vroet,
Ons heren absencie derven moet.
Die hare kint was, dats waerhede,
Ende ooc haer brudegome mede.
O jhesu, gef ons die rouwen
Zo te verpeinsen van onser vrouwen,
Dat ic met hare ende di te zamen
Ewelijc moete wuenen . amen.
|
|