De spieghel der menscheliker behoudenesse

XXXVIII

[fol. 98a]

 

Int capitel, dat voor desen

 

Staet ghescreven, machmen lesen,

 

Hoe maria, die dagheraet,

 

Altoos es onse advocaet

 

Ende middel tallen stonden

 

Tusschen gode ende onsen zonden.

 

In dit capitel nu hier na

 

Zalmen horen, elc wel versta,

 

Hoe dat zoe ons metter hant

 

Bescerent ieghen den viant.

 

Wij vinden lesende, hoort na mien,

 

Dat zoe ons besceremt van drien.

 

Deen es, nader latijnsche sprake,

 

Van gods gramscap ende wrake.

 

Zoe besceremt ons ooc mede

 

Van des duvels moeyelichede,

 

Die ons moeyt nacht ende dach,

 

Hoe hi ons te zonden trecken mach.

 

Oec hoetsoe ons bi haerre gracie

 

Vander wereld zware temptacie,

 

Die ons met haerre vuulre ghenuecht

 

Pijnt te trecken vander duecht.

 

 

[fol. 98b]

 

Dat onse vrouwe, zijt ghewes,

 

Onse bescermighe aldus es,

 

Dat was wilen wel bediet

 

Bider dochter, die tharbis hiet,

 

Ende bi moyses ooc mede

 

Ende ooc bi saba der stede.

 

Moyses quam, es mi bekant,

 

Metten volke van egypten lant

 

Ende hi bezat, als ic versta,

 

Ene stede, die men hiet saba.

 

Niement ne was van zulker macht,

 

Zo staerc no van zo groter cracht,

 

Noch dor vrouwen noch dor heren,

 

Diet van moyses mochte keren.

 

Hine bleef verhart, also ict weet,

 

Altoos ter stedewart ende wreet.

 

Een jonc kint, hiet tharbis,

 

Die des coninx dochter es,

 

Die was wonende, dats waerheit,

 

In saba, dese stat voorseit,

 

Dese heift die stat verloost

 

Ende in deser manieren vertroost.

 

Dese edel prinche moyses,

 

Daer voren of ghesproken es,

 

Was utermaten zere minlijc

 

Ende van anziene lievelijc,

 

Ende ooc was scone, dats waerheide,

 

Des coninx dochter, daer ic of zeide,

[fol. 98c]

 

De welke alle daghe lach

 

Up die mueren ende zach

 

Die grote scoonheit vanden here

 

Moyses, die minlijc was zo zere;

 

Ende zine scoonheit, dat es waer,

 

Gheliefde also zere haer,

 

Dat zoe pijnde zere voort an

 

Om hem te hebbene teenen man.

 

Ten laetsten dese maghet trect

 

Tot haren vader ende hem ondect,

 

Dat zoe hadde in haren zinne

 

Ghedaen moyses ./ in rechter minne.

 

Als dit die coninc hoorde toe,

 

Het gheliefde den coninc zo,

 

Dat hi, als ic hebbe vernomen,

 

Ziere dochter wille heift vulcomen

 

Ende gaf moyses, zeid tlatijn,

 

Teenen wive die dochter zijn.

 

Ende als moyses dit verstoet,

 

Liet hi zochten zinen moet.

 

Aldus es verlost die stede

 

Ende heift ghecreghen vrede

 

Bi deser dochter tharbis dade

 

Ende bi haren vroeden rade.

 

Ende die lieden vander stat

 

Zijn ooc alle verlost na dat

 

Ende there, als ic vernam,

 

Voer weder van daert quam.

 

Bi moyses desen helighen man,

 

Daer ic te voren of began,

 

De welke zo over scone was,

 

Also ict in scrifturen las,

 

En es anders te male niet

 

Dan onse lieve here jhesus bediet,

 

Die scone was in waren dinghen

 

Voor alle die nye lijf ontfinghen,

 

Ende die was up de werelt gram

 

Om dat yeve ende ooc adam

 

Waren zo stout ende zo zot,

 

Dat zij braken gods ghebod.

 

Des heift onse here, staet ghescreven,

 

Den vianden macht ghegheven,

 

Dat zij trecken te haerre kielen

 

Altemale der lieder zielen

[fol. 98d]

 

Ende dit gheduerde over waer

 

Wel vijfdusentich jaer,

 

Ende niement was te ghenen stonden

 

Yewers in de werelt vonden,

 

Zo staerc of van zulker macht,

 

Diese te lossen hadde macht

 

Ende die de gramscepe van onsen here

 

Mochte zochten in enighen kere,

 

Noch ons verlossen uten handen,

 

Daer wij laghen in sviands banden.

 

Ten laetsten zo heift ghemint

 

Maria, des edel coninx kint,

 

Ende heift gezocht toornichede

 

Met haerre lieveliker bede.

 

Maria, alsoot es gheseit,

 

Besceremt den mensche, dats waerheit,

 

Jeghen des viands temptacie

 

Ende van al ziere infestacie.

 

Dese bescuddighe es ons van gode

 

Ghegheven ./ ende es ons van node,

 

Want sviands wighen onghehiere

 

Zijn vele ende menigher maniere,

 

Ende groot zijn zine laghen,

 

Die hi scalkelijc alle daghen

 

Spreed om ons te vane inder erden.

 

Enighe tempteert hi bi hoverden,

 

Also wij vinden dat waer es

 

In jesabeth / balthasar, olofernes;

 

Enighe tempteert hi, dar ic lyen,

 

Met nide of met hatyen,

 

Zo wi vanden quaden caym vinden,

 

Van saul ende jacobs kinden;

 

Enighe met wraken tempteert hi,

 

Alsoot wel sceen an semey

 

In jacob ende an absaloene

 

In janne zebedeus zone;

 

Enighe bi onghelovicheden,

 

Alsoot noch scijnt in zomen steden

 

Van arab ende achab, als ic vernam,

 

Moyses ende jeroboam.

 

Enighe tempteert hi, dats waerheit,

 

Bi quader ongheorsaemheit,

 

Alsoot wel sceen an dathan

 

Abiron ./ thare / ende lyan.

[fol. 99a]

 

Enighe steict in die viand quaet,

 

Dat zij gheven quaden raet,

 

Als in abyron ende in enen man,

 

Die bi namen hiet dathan.

 

Enighe tempteert [hi], dats waerheit,

 

In valscher onghetrouwicheit,

 

Also ic wel van caym las,

 

Joab, terpones ende judas.

 

Enighe tempteert hi in waren dinghen

 

Bi menscheliker bloetsturtinghen

 

Alsoot blijct in tyrus, manasses,

 

An anthyochus ende herodes.

 

Enighe tempteert [hi], dat zi temen

 

Hem zelven haer leven te nemen,

 

Alsoot van saul staet gheset,

 

Abymalech / ludas / anthyophet.

 

Bi deser temptacien onghehiere

 

Ende noch bi menigher maniere

 

Pijnt de viand tallen stonden,

 

Hoe hi ons trecken mach te zonden.

 

Maer onse bescuddighe, die maghet vrye,

 

Die weerde moeder gods marie,

 

Besceremt ons in allen weghen

 

Ende vecht vromelijc daer jeghen

 

Ende beweert sviands nauwe keren,

 

Dat hi ons niet ne mach deren

 

Noch gheen scade doen hi.

 

Des zoe te rechte beteekent si

 

Bi eenen edelen wive weert,

 

Diese ons wel figureert,

[fol. 99b]

 

Vander welker ghescreven es,

 

Dat zoe verloste den thor thabes

 

Ende dat jeghen een fel diet,

 

Die bi namen abymalech hiet.

 

Dat volc was in groten vare

 

Voor desen, ende voor zine scare

 

Vlo altemale met haesticheit

 

Up thabes, desen thor voorseit.

 

Abymalech quam ghelopen sciere,

 

Als hi dat zach, ende woude met viere

 

Den thor verbernen ende die zale

 

Ende die lieden ooc altemale,

 

Waren up den thorre ghevloon.

 

Dit vroede wijf mercte dit doen

 

Ende zoe waerp neder enen quareel

 

Up zijn hooft, dat niet gheheel

 

Bleef ./ maer die canten scaerp

 

Van den steene, die zoe waerp,

 

Dede desen zo harde wee,

 

Dat hem brac de heirsene ontwee.

 

Dese steen dedene zo onzochte,

 

Dat hi wel voelde, dat hi niet mochte

 

Leven ./ die dood moest hem ghescien.

 

Tsinen sciltknecht sprac hi mettien,

 

Als die drouve was om dat abuus,

 

Dat hem een wijf maecte confuus,

 

Ende zeide: nu spoedti ghereede,

 

Trec dijn zweert uter sceede

 

Ende stec mi zelven nu doot,

 

Dat niement zecghe, cleen no groot,

 

Dat ic hier aldus dood blive,

 

Versubtijlt van eenen wive.

 

Ic wille, dat ghijt aldus doet.

 

Die sciltknecht deed metter spoet.

 

Abymalech dese hoverdighe man

 

Bediet de helsche viand dan;

 

Die lieden, die inden thor laghen,

 

Dat zijn wi alle, die ons versaghen

 

Voor die temptacie van den viant

 

Ende vlien inde kerke te hant,

 

Om dat wi duchten vor tmesschien

 

Ende die temptacie van dien,

 

Want hi tempteert ons nacht ende dach

 

Telker stede daer hi mach.

[fol. 99c]

 

Maer maria, die moeder ons heren,

 

Die wel weet zine nauwe keren,

 

Besceremt ons moghentlike,

 

Ende es daer ieghen vromelike,

 

Van zinen laghen ende strecken,

 

Daer hi ons mede them wil trecken.

 

Ende niet alleene tallen daghen

 

Behoet zoe ons vor sviands laghen,

 

Maer zoe behoet ons, dats waerhede,

 

Vor der werelt ghenouchte mede.

 

Ende dese bescermenesse es ons zere

 

Van node ./ want na scrifturen lere,

 

Also ict can ghemerken bloot,

 

Zo zijn der werelt temptacien groot

 

Ende fel ende onghehiere

 

Ende van menigher maniere.

 

De werelt tempteert, also wi lesen,

 

Den mensche al te zere in desen,

 

Dat hi heerscepye beghere

 

Of der werelt prijs of eere,

 

Of dat hi ooc beghere mede

 

Scat te gaderne of rijchede.

 

Dit blijct in alexander claer

 

Nabugodonosor/ memoth overwaer,

 

Zo doet ooc in achalya

 

Absalon ende adonya,

 

Enighe tempteert der werelt leren,

 

Dat zij ydele glorie begheren

 

Of vanden lieden prijs ende lof.

 

Exempel vinden wij hier of

 

Van Aman ende van Ezechyam,

 

Van herodes / ende agrippam.

 

Enighe tempteert zoe, wilt gheloven,

 

Bi ghiericheit / dieften ende roven,

 

Al bi elyodorum blikende zi

 

Bi achior ende bi gyesi.

 

Enighe tempteerse te menigher uren

 

Bi peinsen of werken van luxuren,

 

Alst blijct in zamor ende amon,

 

In david ende in saelmon.

 

Enighe tempteerse in waerre sake

 

Bi blasphemien ende zotter sprake,

 

Also ic van nabal vernam,

 

Van cennacherub ende roboam.

[fol. 99d]

 

Enighe doet zoe zonder mesdaet

 

Of zonder verdiente spreken quaet

 

Of yement versmaden ende wesen fel,

 

Also wij ghescreven vinden wel

 

Vanden wive van thobyas

 

Ende van jobs wive, daer ic of las.

 

Alle der werelt molestacien

 

Ende oec al hare temptacien

 

Moghen wi lichtelike verwinnen,

 

Eist also dat wij wel minnen

 

Onse voorvechtighe marie

 

Met alre herten, gheloves mie.

 

 

 

Dit was wel ghefigureert

 

In david, den coninc weert,

 

De welke, also ic versinde,

 

Mychol, sauls dochter, minde

 

Met al ziere herten harde zere,

 

Waer bi saul, die felle here,

 

Dede lecghen tallen daghen

 

Om den goeden david laghen.

 

Ende mychol halp hem zonder gheluut

 

Stille teenre veinster huut,

 

Also dat van danen ghinc hi

 

Zonder zorghe quijt ende vri.

 

Dus zal maria, wilt verzinnen,

 

Doen den ghonen, die haer minnen,

 

Ende lossen hem bi haerre gracien

 

Van sviands ende der werelt temptacien.

[fol. 100a]

 

Laet ons dan in allen zinnen

 

Marien eeren ende minnen

 

De welke onse voorvechtighe es

 

Ende onse middel, zijt ghewes,

 

Dat zoe ons te behoeden ghewerde

 

Van allen quaden in der erde,

 

Ende in den hemel vor ons leden

 

Gode an licghe met haerre beden.

 

O god, die dor ons waers gheboren,

 

Wi bidden, dat ghi wilt horen

 

Ende vulcomen ooc die bede

 

Van uwer liever moeder mede,

 

Ende help haer met uwer moghentheit,

 

Zo die vecht vor onse zalicheit,

 

Dat zoe van ons moete weren

 

Den viand die ons pijnt te deren.