Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het xxij. Capittel.

Godt versoeckt Abraham, hem bevelende sijnen sone Isaac te offeren, vers 1. Abraham is gehoorsaem, ende ten uytersten gereet om Isaac te slachten, 3. maer wort van Godt uyt den Hemel belett, hoochlick geroemt, ende vereert met vernieuwinge der beloften, ende Godes eedt, 11. Abraham ontfangt goede tijdinge van sijns broeders Nahors welvaert, ende nacomelingen, 20.

1

ENde ¹ het geschiedde na dese dingen dat Godt Abraham ² versocht; ende Hy seyde tot hem, Abraham, ende hy seyde; ³ Siet [hier] ben ick.

1 Na dat Abraham soo vele beloften ontfangen hadde, ja selfs van de geboorte des Messiae, welcker geene en conden vervult worden, so Isaac sonder zaet ware gestorven: so heeft de Heere Abraham aldus willen beproeven, als of hy hadde willen alle de voorgemelte beloften vernietigen.

2 Godt versoeckt de sijne als hy een preuve neemt van hare swacheyt ofte deugt, om door der selver openbaringe haer te vernederen, ofte te verheerlicken. Siet Deut. 8.2. ende 13.3. Iud. 2.22. 2.Chro. 32.31. Psal. 139.23, 24. Wat Abraham aengaet, Godt kende hem volcomelick; maer wilde sijn sterck geloove, ende ongeveynsde gehoorsaemheyt op eene bysondere wijse, tot sijner eere, mitsgaders Abrahams ende sijner gantscher kercken besten openbaren. siet ond. versen 16, 17.

3 Hebr. Siet ick, te weten, ben hier. Eene maniere van spreken eygen den genen die geroepen zijnde, bereyt zijn om aen te hooren, dat hen voorgehouden wort. Siet onder vers 7. ende 11. Item, onder 27.1. ende 1.Sam. 3.4, 6. etc.

2

Ende Hy seyde; ⁴ Neemt nu uwen sone, ^a uwen eenigen, dien ghy lief hebt, Isaac, ende gaet henen nae ⁵ het lant Morija; ende ⁶ offert hem aldaer tot een ⁷ brandoffer, op een van de bergen, dien ick u seggen sal.

4 Elck woort mochte des vaders herte doorsnijden. Dit, ende 't gene ond. versen 6, 9, 10. verhaelt wort, can ons eenichsins afbeelden het genaden-werck Godes, die sijnen eygenen welbeminden Sone niet gespaert, maer voor ons allen overgegeven heeft, om onse sonden te dragen op het hout. Rom. 8.32. 1.Pet. 2.24.

a Hebr. 11.17.

5 Alsoo, nae 't gemeyn gevoelen, genoemt van d' uytcomste deser versoeckinge. Siet onder vers 14. met de aenteeck. Dit is het lant daer in Ierusalem gelegen, ende de Tempel op den berch Morija gebouwt is. 1.Chro. 22.1. 2.Chron. 3.1. ter zijden den berch Zion, ontrent drie dachreysen, van Berseba. Siet onder vers 4.

6 D. doodt hem eerst met u eygen hant, ende verbrant daer na het doode lichaem tot assche toe: gelijckmen doet met de beesten die ten brandoffer geeygent zijn, Levi. 6.9, 10. etc. Dit bevel was door geen natuerlick vernuft, maer alleenelick door 't geloove, met Godts belofte, ende Abrahams vaderlicke plicht ende genegentheyt tot sijnen eenigen sone over een te brengen: maer van Godts verborgenen raet ende voornemen in dit bevel; siet op het eerste vers, ende onder vers 12.

7 Siet de aenteeckeninge boven 8. op het vers 20.

3

Doe ⁸ stont Abraham 's morgens vroech op, ende sadelde sijnen esel, ende nam twee van sijne jongers met hem, ende Isaac sijnen sone: ende hy cloof ⁹ hout tot het brandoffer, ende maeckte sich op, ende ginck nae de plaetse die hem Godt geseyt hadde.

8 Abraham is terstont veerdich, overwinnende vleesch ende bloet, ende vastelick geloovende, dat Godt, niet tegenstaende dit alles, sijne beloften soude volbrengen, als machtich zijnde, om hem Isaac uyt den dooden weder te geven, 't welck oock nae gelijckenisse geschiet is, als d'Apostel betuygt, Hebr. 11.19.

9 Hebr. houten des brantoffers.

4

¹⁰ Aenden derden dach doe hief Abraham sijne oogen op, ende sach die plaetse van verre.

10 Dese verheyt van plaetse, ende reyse van ontrent drie dagen, diende tot klaerder openbaringe van Abrahams sonderlinge bestandicheyt.

5

Ende Abraham seyde tot sijne jongers; Blijvet ghy hier met den esel, ende ick, ende de ¹¹ jongen sullen henen gaen tot daer; als wy ¹² aengebeden sullen hebben ¹³ dan sullen wy tot u wederkeeren.

11 Dit woort wort niet alleene den kleynen kinderen toegepast, maer oock den volwassenen, als Abrahams gewapende knechten, bov. 14. vers 14. Item den jonckman Sichem, die Dina verkrachtede, ond. 34.19. Ioseph, als hy Pharaos droomen uytleyde, ond. 41.12. Iosua, als hy Mose diende, Exod. 33.11. Absolom, als hy sijnen vader oorloge aendede, 2.Sam. 18.29. ende hier Isaac, ende Abrahams knechten. Verg. het volgende vers.

12 Siet ond. c. 24.26.

13 Hoewel het voornemen Abrahams was sijnen sone te offeren, ende hem de uytkomste deses wercks specialick onbekent was, nochtans geloofde hy dat Godt sijnen sone hem wedergeven konde. ende alsoo heeft hy onwetens dat toekomstich was, voorseyt.

6

¹⁴ Ende Abraham nam het hout des brandoffers, ende leyde 't op Isaac sijnen sone; ende hy nam het vyer ende het mes in sijne hant, ende sy beyde gingen te samen.

14 Hoewel het onseker is hoe out dat Isaac te deser tijt was (eenige meynen van 25. jaren; andere min, andere meer) nochtans is hier uyt af te nemen, dat hy tamelijck out was, om dat hy het hout daer den Esel mede was geladen geweest, heeft konnen dragen op 't geberchte. Siet boven op vers 5.

7

Doe sprack Isaac tot Abraham sij-

[fol. 11r]

nen Vader, ende seyde; ¹⁵ Mijn Vader: ende hy seyde, Siet [hier] ben ick, mijn soon: ende hy seyde, Siet het vyer, ende het hout, maer waer is het lam tot het brandoffer?

15 De lieflicke woorden van Isaac souden Abraham nae den vleesche wel veel hebben konnen hinderen: maer door des Heeren Geest verwecken sy in hem meerder vertrouwen van eende goede uytkomste, gelijck zijn antwoorde betuycht.

8

Ende Abraham seyde; Godt sal hem selven een lam ten brandoffer ¹⁶ versien, mijn soon: so gingen sy beyde te samen.

16 Hebr. Sien. Vergel. ond. vers 14.

9

Ende sy quamen ter plaetse, die hem Godt geseyt hadde, ende Abraham bouwde aldaer eenen altaer; ende hy schickte het hout, ende ¹⁷ bondt sijnen sone Isaac, ende ^b leyde hem op den altaer boven op het hout.

17 Gelijck de beesten ter offerhande aen hare vier voeten gebonden worden: alsoo heeft Abraham sijnen sone Isaac aen handen, ende voeten gebonden (soo eenige meynen) om dat het Hebreeusch woort van de offerhanden gebruyckt zijnde sulcx dickwijls beteeckent. Merckt hier de besondere lijdsaemheyt ende gehoorsaemheyt Isaacx, die sonder twijfel van sijnen vader daer toe te vooren was overredet.

b Iaco. 2.21.

10

Ende Abraham streckte sijne hant uyt, ende nam het mes, om sijnen sone ¹⁸ te slachten.

18 And. de kele af te snijden.

11

Maer de ¹⁹ Engel des HEEREN riep tot hem van den hemel, ende seyde; ²⁰ Abraham, Abraham: ende hy seyde; Siet [hier] ben ick.

19 Verstaet den sone Godts, blijckende uyt het eynde des 12. vers ende het gantschevervolch deser Historie. Vergelijckt cap. 18.1, 17, 22. ende cap. 19.18, 19, 21, 24.

20 De naem wort verdobbelt, om dat de sake haeste vereyschte dewijle Abraham besich was, om het mes aen de kele te brengen, ende de snede te geven.

12

Doe seyde hy: ²¹ en streckt uwe hant niet uyt aen den jongen, ende en doet hem niet: want ²² nu wete ick, dat ghy Godtvreesende zijt, ende uwen sone, uwen eenigen, ²³ van my niet en hebt onthouden.

21 Door dit bevel openbaert nu Godt sijnen verborgenen raet ende voornemen in dese versoeckinge: het welcke hy in het voorgaende bevel vers 2. niet gedaen en hadde.

22 Menschelicker wijse van Godt gesproken, als vers 1. want Abrahams godvruchticheyt was Gode te vooren genoech bekent, maer hy wort geseyt nu daer van kennisse te hebben, om dat hyse door dese versoeckinge aen sijn gantsche kercke ten vollen bekent hadde gemaect. Soo wort het Hebreeusch woort genomen Psal. 139.23. Beproeft my, ende kent mijne gedachten. want te vooren hadde hy geseyt vers 2. Ghy verstaet mijne gedachten van verre.

23 Hier uyt blijckt, dat het Godt selve is, die hier spreeckt.

13

Doe hief Abraham sijne oogen op, ende sach om; ende siet, ²⁴ achter was een ram ²⁵ inde verwerde struycken vast met sijne hoornen: ende Abraham ginck, ende nam dien ram, ende offerde hem ten brandoffer in sijnes soons stede.

24 Het schijnt dat de Engel Abraham van achter geroepen heeft; soo dat hy omsiende met eenen de ram gesien heeft: verstaende terstont door Godes ingeven, dat hy dien in sijnes soons plaetse soude slachten.

25 T.w. van een hage ofte doornbosch.

14

Ende ²⁶ Abraham noemde den naem van die plaetse, De ²⁷ HEERE sal't versien: daerom heden ten dage geseyt wort, ²⁸ Op den berch des HEEREN sal 't versien worden.

26 Vergelijckende sijn vertrouwen vers 8. met dese uytkomste.

27 Verstaet dat de berch Moria den name heeft vande antwoorde die Abraham sijnen sone gaf, vers 8. gelijck oock het woort Moria schier het selve beteeckent. dat is, het gesichte Godts.

28 Een spreeckwoort gebruyckt van de gene, die in den uytersten noot zijnde, ende geen menschelicke uytkomste siende, hen op de trouwe voorsichticheyt Godes verlieten.

15

Doe riep de Engel des HEEREN tot Abraham ten tweeden male van den hemel:

16

Ende seyde; ^c Ick sweere ^{29 d} by my selven, spreeckt de HEERE: ³⁰ Daerom dat ghy dese sake gedaen hebt, ende uwen sone, uwen Eenigen, niet onthouden en hebt:

c Luc. 1.73.

29 Want hy geenen meerderen en hadde, om by te sweeren. Hebr. 6.13. Siet oock Ier. 22.5. Elders sweert Godt by sijnen grooten name, Ierem. 44.26. Oock by sijne ziele, Ierem. 51.14. Ende by sijne heylicheyt, Amos 4.2. Dat is, by hem selven. In 't volgende: spreeckt. Hebr. Neüm, siet van dit woordeken Ierem. 23.31.

d Hebr. 6.13.

30 Verstaet hier door, geene verdienende oorsake der volgende belofte, die oock te vooren Abraham gedaen was, maer de vrucht ofte het eynde der gehoorsaemheyt Abrahams, die Godt uyt genade met de vernieuwinge sijner belofte, ende met desen sijnen eedt heeft vereeren, ende beloonen willen, tot meerder versterckinge van het geloove Abrahams, ende sijner gantscher kercke. Siet hier van Hebr. 13.14, 17, 18.

17

³¹ Voorseker sal ick u grootelicx segenen, ende u zaet seer vermenichvuldigen, als de sterren des hemels, ende als het zant, dat ³² aen den oever der zee is: ^e ende u zaet sal ³³ de poorte sijner vyanden erffelick besitten.

31 Hebr. segenende segenen, ende vermenichvuldigende sal ick vermenichvuldigen.

32 Hebr. aen de lippe der Zee, alsoo ond. 41.3. Ios. 11.4. 1.Sam. 13.5.

e Ond. 24.60.

33 D. gebiet, gewelt, steden ende landen, want by de oude is in de poorten het gerichte geweest, Deut. 21.19. ende 22.15. Amos 5.12, 15. Zach. 8.16. Item, der steden sterckte. Siet Iudic. 5.8. Psal. 147.13. Ies. 22.7. Ezech. 21.22. hierom zijn oock poorten der stede selve, Deut. 12.15. ende 18.6. ja de steden van een geheel lant, Ier. 14.2. Dit is ten aensiene van het lichamelicke vervult in Iosua, David, etc. maer voornemelick ende geestelick in den Messia, Psal. 2.8, 9. ende 110.1, 2, 3. Coloss. 2.15. die sijne kercke ende dienstknechten sijner overwinninge deelachtich maeckt, 1.Corinth. 15.57. ende 2.Corinth. 2.14. ende 10.5, 6.

18

Ende ^{f 34} in uwen zade ³⁵ sullen gesegent worden ³⁶ alle volcken der aerde: ³⁷ nae dien ghy mijne stemme gehoorsaem geweest zijt.

f Bov. 12.3. ende 18.18. ende 26.4. Actor. 3.25. Gal. 3.8.

34 D. in Christo, die uyt uwen zade nae den vleesche voortkomen sal. Siet bov. cap. 12.3.

35 Siet Actor. 23.5. Galat. 3.8, 16.

36 Niet alleene die uyt uwen vleesche sullen voortkomen, maer oock alle andere volcken die in u zaet aen den Messiam gelooven sullen. Siet Galat. 3.29.

37 Siet op vers 16.

19

Doe keerde Abraham weder tot sijne jongers, ende sy maeckten haer op, ende sy gingen te samen nae ³⁸ Berseba: ende Abraham woonde te Berseba.

38 Siet bov. cap. 21. op vers 31.

20

Ende het geschiedde na dese dingen, datmen Abraham bootschapte, seggende: Siet ³⁹ Milca die heeft oock Nahor uwen broeder sonen gebaert,

39 Die met Abraham uyt Ur der Chaldeen niet en was vertrocken nae 't lant Canaan, maer hadde sich met der woone begeven in Mesopotamien. siet bov. 11.29, 31. ende 24.10.

21

⁴⁰ Uz sijnen eerstgeborenen, ende ⁴¹ Buz sijnen broeder, ende Kemuel den vader van ⁴² Aram.

40 Dese Uz de soon Nahors is van twee andere des selven naems te onderscheyden: d'eene is geweest de soon van Aram Sems soon. bov. 10.23. d'andere de soon Dischans, des soons Seïrs des Horiters, ond. 36.28.

41 Van desen meynen sommige dat Elihu de Buziter afcomstich zy, van welken siet Iob 32.2.

42 Siet van eenen anderen Aram, bov. 10.22. Men meynt dat van beyden, ofte een der selven, het lantschap Syrien Aram geheeten wort.

22

Ende Chesed, ende Hazo, ende Pildas, ende Iidlaph, ende Bethuel.

23

Ende Bethuel gewan ⁴³ Rebecca: Dese achte baerde Milca den Nahor, den broeder Abrahams.

43 Hebr. Ribka, die naderhant aen Isaac getrout is. ond. c. 24.

24

Ende sijn ⁴⁴ by-wijf, wiens name was Reüma, die selve baerde oock Tebah, ende Gaham, ende Tahas, ende ⁴⁵ Maacha.

44 Verstaet een soodanich wijf, dat wel tot voortteelinge van kinderen getrouwt wiert, nae het misbruyck van dien tijde, maer evenwel wiert genomen sonder bruytschat, ende houwelicx contract, staende onder de wettelicke ende principale huysvrouwe; gelijck hare kinderen oock geene erfgenamen en waren, maer werden met giften, ofte legaten uytgeset, bov, 21.14. ende 25.6. het Hebreeusch woort beteeckent een gedeelt, ofte half-wijf.

45 Dit schijnt hier eens mans naem te zijn, als oock 2.Sam. 10.6. de naem van sekeren Coninck. Aldus was oock genaemt de moeder des Conincks Asa, 1.Reg. 15.13.