Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het xxvij. Capittel.

Isaac, out ende doncker van gesicht zijnde, wil Esau, als eerstgeboren, segenen, maer wort door 't kloeck beleyt van Rebecca bedrogen, sulcx dat hy Iacob voor Esau segent, vers 1. etc. Esau, komende vande jacht, ende dit vernemende, is daer over seer ontstelt, als oock Isaac selve, die evenwel Esau, op sijn groot jammeren ende bidden, noch eenen tijtlicken segen geeft, 30. Hierom haet Esau sijnen broeder, ende neemt voor, hem te dooden, 41. Rebecca, dat verstaende, raedt Iacob te vertrecken nae haren broeder Laban, ende beschickt by Isaac, dat die 't selve alsoo goet vinde. 42.

1

ENde het geschiedde, als Isaac ¹ out geworden was, ende ² sijne oogen doncker geworden waren, dat hy niet sien en konde: doe riep hy Esau sijnen ³ grootsten sone, ende seyde tot hem; Mijn sone: ende hy seyde tot hem; ⁴ Siet [hier] ben ick.

1 Eenige rekenen dat hy hondert seven en dertich jaren out geweest zy.

2 Niet sonder de wonderbare voorsichticheyt Godes, die door dese blintheyt niet alleene sijnen knecht Isaac geoeffent, maer oock het recht der eerstgeboorte aen Iacob gebracht heeft.

3 D. den eerst-geborenen.

4 Siet bov. 22. op't vers 1.

2

Ende hy seyde; Siet nu, ick ben out geworden: ⁵ ick en weet den dach mijnes doots niet.

5 D. soo weynich tijts van leven is my overich, dat ick niet en weet hoe haest my de doot sal overvallen, alle ure ende wyle die verwachtende.

3

Nu dan, neemt doch uwe gereetschap, uwen ⁶ pijl-koker, ende uwen boge, ende gaet uyt in 't velt, ende ⁷ jaegt my een wiltbraet.

6 Hebr. Hang-koker, ofte allerley hangsel.

7 Hebr. jaegt my een jacht: D. vangt met jagen eenich wilt, dat my ter spijse zy. Alsoo ond. vers 5.

4

Ende maeckt my ⁸ smaecklicke spijsen, alsoo ickse geern hebbe, ende brengtse my; dat ick ete, op dat ⁹ mijne ziele ¹⁰ u segene eer ick sterve.

8 Ofte, wat smaeckelicks.

9 D. ick, met een oprecht voornemen des gemoets.

10 Verstaet dit niet van eene gemeyne segeninge, die de ouderen allen haren kinderen in alle gelegentheyt geven kunnen, maer van eene bysondere, seer uytnemende ende statelicke Prophetische segeninge, by forme van testamente ingestelt, om sijnen sone vande geestelicke ende lichamelicke beloften, hem ende sijnen vader gedaen, erfgenamen te verklaren. alsoo ond. 28.1.

5

Rebecca nu hoorde toe, als Isaac tot sijnen sone Esau sprack: ende Esau ginck in 't velt, om een wiltbraet te jagen, dat hy 't in brachte.

6

Doe sprack Rebecca tot Iacob haren sone, seggende; Siet, ick hebbe uwen vader tot Esau uwen broeder hooren spreken, seggende,

7

Brengt my een wilt-braet, ende maeckt my smaecklicke spijsen toe, dat ick ete; ende ick sal u segenen ¹¹ voor het aengesichte des HEEREN, voor mijnen doot.

11 D. welcke segeninge in Godes Naeme, ende als in sijne tegenwoordicheyt uytgesproken, ende door sijn beleyt bekrachtigt sal worden.

8

Nu dan, mijn sone, ¹² hoort mijne stemme in 't gene, dat ick u gebiede.

12 Hoewel Rebecca in dit werck middelen gebruyckt, die niet en kunnen geheel ontschuldigt worden, nochtans de sake selve, dat sy het recht der eerst-geboorte aen Iacob poogde te brengen, quam met den wille ende de verklaringe Godes over een. Siet boven 25.23.

9

Gaet nu henen tot de kudde, ende

[fol. 14r]

¹³ haelt my van daer twee ¹⁴ goede geytenboxkens: ende ick salse uwen Vader maken tot smaecklicke spijsen, gelijck als hy geerne heeft.

13 Hebr. neemt. maer het Hebreeus woort vervaet hier oock in sich het woort brengen. ende die twee t'samen zijn soo veel als halen. Siet bov. 12. op 't 15. vers.

14 D. vette, wel aengekomen, ende toegenomen. Verg. ond. 41.5.

10

Ende ghy sultse uwen vader brengen, ende hy sal eten: op dat hy u segene voor sijnen doot.

11

Doe seyde Iacob tot Rebecca sijne moeder; Siet, mijn broeder Esau is een ¹⁵ hayrich man, ende ick ben een ¹⁶ glat man.

15 D. rouw van huyt.

16 Dat is; sacht van huyt.

12

Misschien sal my mijn vader betasten, ende ick sal in sijne oogen zijn ¹⁷ als een bedrieger: ¹⁸ so soude ick eenen vloeck over my halen, ende niet eenen segen.

17 Hebr. verleyder. Het woort als, wort somtijts gebruyckt niet voor 't gene dat schijnt, maer dat in der daet is. Siet Nehem. 7.2. Iohan. 1.14. ende 2.Corinth. 3.18.

18 Verg. Deut. 27.18.

13

Ende sijne moeder seyde tot hem; ¹⁹ Uwen vloeck zy op my, mijn sone: hoort alleene nae mijne stemme, ende gaet, ²⁰ haeltse my.

19 Rebecca spreeckt soo vrymoedelic, niet uyt lichtveerdicheyt, maer (soo 't schijnt) uyt een seker vertrouwen van eene goede uytkomste, wel versinnende niet alleene uyt de klare aensprake Godes, maer oock uyt het onheylich leven van Esau, dat het recht der eerst-geboorte niet hem, maer sijnen broeder Iacob toe quam.

20 Hebr. Neemt my, dat is, neemt ende brengt my, te weten, twee kleyne boxkens gelijc ick bevolen hebbe. Siet bov. vers 9.

14

Doe ginck hy, ende hy haeldese, ende brachtse sijner moeder: ende sijne moeder maeckte smaecklicke spijsen, gelijck als sijn vader geerne hadde.

15

Daerna nam Rebecca Esaus hares grootsten soons ²¹ kostelicke kleederen, ²² die sy by haer in huys hadde: ²³ ende sy trockse Iacob haren kleynsten sone aen.

21 Hebr. begeerlicke kleederen, ofte, kleederen der begeerlickheyt, dat is, daermen lust ende begeerte toe heeft; dat zijn schoone ende kostelicke kleederen.

22 D. die sy bewaerde in welrieckende koffers, als blijckt vers 27.

23 Dese ende de volgende daet, vers 16. die Rebecca gebruyct om tot haer voornemen te geraken, is wel eene soorte van bedroch, doch te min berispelick, om dat haer eynde was haren man uyt sijnen dwalinge ten rechte wege te helpen, den wille Godes te volbrengen, ende haren sone Iacob te stellen inde besittinge van 't gene hem door Godes ordinantie toe quam.

16

Ende de vellen van de geyten-boxkens trock sy over sijne handen, ende over de gladdicheyt van sijnen hals.

17

Ende sy gaf de smaecklicke spijsen, ende het broot, de welcke sy toegemaeckt hadde, inde hant Iacobs hares soons.

18

Ende hy quam tot sijnen vader, ende seyde; Mijn vader: ende hy seyde; Siet [hier] ben ick; Wie zijt ghy, mijn sone?

19

Ende Iacob seyde tot sijnen vader: ²⁴ Ick ben Esau uw' eerst-geborene; ick hebbe gedaen, gelijck als ghy tot my gesproken hadt: staet doch op, sit, ende eet van mijn wiltbraet; op dat uwe ziele ²⁵ my segene.

24 't Is wel pryselick in Iacob, dat hy het recht der eerstgeboorte in groote weerde hout, ende met eernst begeert: maer misprijselick is de wech dien hy ingaet, hem met onwaerheyt behelpende. het eerste was in hem van Godt, door het geloove aen sijne beloften: het andere van hem selven, door de swackheyt der verdorvene nature.

25 Siet bov. vers 4.

20

Doe seyde Isaac tot sijnen sone; Hoe is dit, ²⁶ [dat] ghy 't soo haest gevonden hebt, mijn sone? ende hy seyde; Om dat de HEERE uwe Godt [dat] heeft doen ontmoeten voor mijn aengesichte.

26 Hebr. (Dat) ghy soo gehaest hebt te vinden. Dese woorden konnen oock vertaelt worden aldus: wat is dit [dat] ghy so haest gevonden hebt? ofte, hoe hebt ghy dat soo haest gevonden?

21

Ende Isaac seyde tot Iacob; Naedert doch, dat ick u betaste, mijn sone: of ghy mijn soon Esau selve zijt, ofte niet?

22

Doe quam Iacob by, tot sijnen vader Isaac, die hem betastede: ende hy seyde; ²⁷ De stemme is Iacobs stemme, maer de handen zijn ²⁸ Esaus handen.

27 D. sy luydt even als of het Iacobs stemme ware.

28 Soo rouw, als of het Esaus handen waren, gelijck dese verklaringe gedaen wort vers 23. hier uyt blijckt, dat Isaac begon te twijfelen of dese sake richtich toe ginck: niet te min is Godes beleyt voort gegaen.

23

Doch hy en ²⁹ kende hem niet; om dat sijne handen hayrich waren, gelijck sijnes broeders Esaus handen: ende hy segende hem.

29 Merckelick door een wonderbaer beleyt der voorsichticheyt Godes, die boven de blintheyt der oogen hem laet overkomen eene domheyt des verstants, waer door hy voortvaert tot de segeninge, hoe wel hy Iacobs stemme kende, ende daerom noch twijfelde, gelijck het blijckt uyt het volgende vers.

24

Ende hy seyde; Zijt ghy mijn sone Esau selve? ende hy seyde; Ick ben 't.

25

Doe seyde hy: Stelt'et nae by my, dat ick van het ³⁰ wiltbraet mijnes soons ete, op dat mijne ziele u segene: ende hy stelde't nae by hem, ende hy at: hy bracht hem oock wijn, ende hy dronck.

30 T.w. dat ghy voor my gevangen ende toebereydt hebt.

26

Ende sijn vader Isaac seyde tot hem; Kom doch by, ende ³¹ kust my, mijn sone.

31 De kus is by de oude in sulcke statelicke segeningen gebruyckelick geweest, tot vereeringe, ende bewijs van goetwillicheyt. Siet ond. 48.10.

27

Ende hy quam by, ende hy kuste hem: doe roock hy ³² den reuck sijner kleederen, ende segende hem: ende hy seyde; Siet, ³³ de reuck mijnes soons is ³⁴ als de reuck des velts, 't welck de HEERE gesegent heeft.

32 Uyt den welcken hy hem selven noch meer versekerde, dat Iacob was sijn sone Esau; als of hy seyde: sijne kleederen en riecken niet nae den stal der beesten maer nae het lieflicke velt.

33 D. de reuck der kleederen mijnes soons.

34 Dewelcke meest veroorsaeckt wort door de gematicheyt des luchts, de goetheyt des lants, ende den costelicken overvloet van allerley gewas. De sin is: gelijck de goede reuck eener landouwe een teecken is van hare schoone gelegentheyt, kostelicke vruchten, ende grooten overvloet; alsoo is de reucke vande cleeren mijnes soons my een teecken van sijne, ende der sijnen toecomende gelucsalicheyt, die by eene uytnemende landouwe sal te vergelijcken zijn.

28

^a So ³⁵ geve u dan Godt van den ³⁶ dauw des hemels, ende de ³⁷ vetticheden der aerde; ende menichte van tarwe, ende most.

a Hebr. 11.20.

35 Dit is niet alleen een wensch, maer ooc eene prophetie, die nae de letter niet soo seer in Iacob, als in sijne nakomelingen vervult soude worden. Niet te min zijn de geestelicke weldaden daer door afgebeeldet, hem met alle ware geloovige gemeyn geweest.

36 Begrijpt onder den name, dauw, die in het lant van Canaan om de schaersheyt des regens seer nootwendich was, allerley segen, die door middel van de lucht ende den Hemel over het aerdrijck komt. Verg. Deut. 33.13, 14.

37 D. veel goet ende kostelick gewas, uyt eene goede ende kostelick gewas, uyt eene goede ende vruchtbare landouwe. Verg. Deuter. 8.8. ende 32.13, 14. ende 33.24.

29

³⁸ Volcken sullen u dienen, ende natien sullen haer voor u neder buygen: ³⁹ weest heere over uwe broederen, ende uwes moeders sonen sullen hen voor u neder buygen: ^b vervloeckt moet hy zijn, so wie u vervloeckt; ⁴⁰ ende so wie u segent, zy gesegent.

38 Dese wensch ofte segen is voornamelick vervult ten tijde Davids, Salomons, ende der Koningen Iuda, tot Ioram toe. Siet bov. 25. op het vers 23.

39 Gelijck het recht der Eerst-geboorte mede brengt. Siet bov. cap. 25. op het vers 31.

b Genes. 12.13.

40 Siet bov. cap. 12. op het vers 3.

30

Ende het geschiedde, als Isaac voleyndt hadde Iacob te segenen, so geschiedde het, doe Iacob maer ⁴¹ even van sijns vaders Isaacs aengesichte uytgegaen was, dat Esau sijn broeder van sijne jacht quam.

41 Hebr. uytgaende was uytgegaen.

31

Hy nu oock maeckte smaecklicke spysen toe, ende brachtse tot sijnen vader: ende hy seyde tot sijnen vader; Mijn vader stae op, ende ete van het wiltbraet sijnes soons, op dat uwe ziele my segene.

32

Ende Isaac sijn vader seyde tot hem; Wie zijt ghy? ende hy seyde; Ick ben uw' sone, uwe eerstgeboren, Esau.

33

Doe ⁴² verschrack Isaac met seer groote verschrickinge gantsch seer, ende seyde; Wie is hy dan die het wiltbraet gejaecht ende tot my gebracht heeft? ende ick hebbe van alles gegeten, eer ghy quaemt, ende hebbe hem gesegent: oock sal hy gesegent wesen.

42 Het Hebreeusch woort beteeckent seer groote vreese ende schrick, vereenigt met zitteren ende beven: als ond. 42.28. Exod. 19.16, 18. Desen schrick liet Godt over hem vallen, eensdeels om hem te wederhouden van toornicheyt tegen Iacob, anderdeels, om hem te doen bedencken, dat de uytkomste der gegevener segeninge was van sijn besluyt ende eeuwich voornemen. siet bov. 25.23.

34

Als ^c Esau de woorden sijns vaders hoorde, so schreeuwde hy met eenen grooten ende bitteren schreeuw gantsch seer: ende hy seyde tot sijnen vader; Segent my, ⁴³ oock my, mijn vader.

c Hebr. 12.17.

43 And. ick ben oock mijns Vaders. ofte: ick ben oock [u sone] mijn Vader: alsoo vers 38.

35

Ende hy seyde; Uwe broeder is gekomen ⁴⁴ met bedroch; ende heeft ⁴⁵ uwen segen wech genomen.

44 De daet van Iacob noemt Isaac wel bedroch, gelijckse inder waerheyt was, maer nu verstont hy redelick, dat hy daer van oorsake was, door sijne voorgaende onverstandicheyt: gelijck dit blijckt, om dat hy volherdt by 't gene, dat hy bedrogen zijnde gedaen hadde. Siet bov. vers 23.

45 Dat is, die u van nature toe quam, ende dien ick u meynde te geven.

36

Doe seyde hy; ⁴⁶ Ist niet om dat men sijnen name noemt Iacob, dat hy my nu twee reysen heeft bedrogen? ^{d 47} mijne Eerstgeboorte heeft hy genomen, ende siet, nu heeft hy ⁴⁸ mijnen segen genomen: voorder seyde hy; Hebt ghy dan geenen segen voor my uyt behouden?

46 Waerom hy Iacob genoemt zy, is te sien bov. 25.26. Te weten; om dat hy sijnen broeder Esau by de versenen hielt inde geboorte: maer Esau duyt desen name, als of hy hem den voet geset ofte gelicht, dat is, verschalckt ende bedrogen hadde, welcke beteeckenisse het Hebreeusch woort oock lijden kan. Siet Ier. 17.9.

d Boven 25.33.

47 Dit is valsch: want hy haddese hem goets moets verkocht. Siet boven 25.32, 33.

48 De segen behooorde tot het recht der eerstgeboorte. Dewijle hy nu dit verkocht hadde, so en quam de segen hem niet toe.

37

Doe antwoordde Isaac, ende seyde tot Esau; Siet, ick hebbe hem eenen heere over u geset, ende alle sijne ⁴⁹ broeders hebbe ick hem tot knechten gegeven: ende ick hebbe hem met koorn ende most ⁵⁰ ondersteunt: wat sal ick u dan nu doen, mijn sone?

49 D. Esaus geslachte, ende nakomelingen.

50 D. voorsien, gestoffeert, versorgt, op dat hy daer van niet alleen den gemeynen nootdruft en hebbe, maer oock dat hem diene tot bysondere versterckinge.

38

Ende Esau seyde tot sijnen vader; Hebt ghy [maer] ⁵¹ desen eenen segen, mijn vader? segent my, oock my, mijn vader: ende ^e Esau hief sijne stemme op, ende weende.

51 Verstaet door desen eenen segen, den voornaemsten waer door Iacob was verklaert een erfgenaem van het goddelicke verbont ende van het lant Canaan.

e Hebr. 12.17.

39

Doe antwoordde sijn vader Isaac ende seyde tot hem; Siet, de vetticheden der aerde sullen uwe wooningen zijn, ende van den dauw des hemels van boven af [sult ghy gesegent zijn].

40

Ende ⁵² op u sweert sult ghy leven, ende ⁵³ sult uwen broeder dienen: doch

52 D. door gewelt van wapenen sult ghy moeten u volck, lant, ende middelen voorstaen, ende volgens dien een ongerust leven leyden, in het midden veler oorlogen.

53 Siet bov. capit. 25. op 't vers 23.

[fol. 14v]

het sal geschieden, als ghy heerschen sult, dan sult ghy sijn ⁵⁴ jock van uwen halse ⁵⁵ afrucken.

54 Siet 2.Sam. 8 vers 14.

55 Siet de vervullinge hier van 2.Reg. 8.20, 22.

41

Ende Esau ⁵⁶ hatede Iacob om dien segen, daer mede sijn vader hem gesegent hadde: ende Esau ⁵⁷ seyde in sijn herte; De dagen der rouwe mijnes vaders naederen; ende ick sal mijnen broeder Iacob dooden.

56 Dese haet is ge-erft op de kinderen ende nakomelingen. Siet Ezech.35.5. Amos 1.11. Obad. vers 10.

57 T.w. by hem selven. hoewel hy 't niet alleen gedacht heeft, maer oock met woorden ofte gebeerden geopenbaert, also dat het tot de ooren sijner moeder gekomen is, gelijck het blijckt vers 42.

42

Doe Rebecca dese woorden Esaus, hares grootsten soons, gebootschapt werden; so sondt sy henen ende ontboodt Iacob haren kleynsten sone, ende seyde tot hem; ⁵⁸ Siet, uwe broeder Esau troost sich over u, dat hy u dooden sal.

58 Rebecca openbaert haren sone wat sy verstaen hadde, aengaende het voornemen van Esau, om hem tot de reyse aen te porren.

43

Nu dan, mijn sone, hoort nae mijne stemme, ende maeckt u op, ⁵⁹ vliedt ghy nae ⁶⁰ Haran, tot Laban mijnen broeder.

59 Hebr. vliedt u, ofte, voor u. Siet bov. 12. op 't vers 1.

60 Siet boven. 11. op 't vers 31.

44

Ende blijft by hem ⁶¹ eenige dagen, tot dat de ⁶² hittige gramschap uwes broeders keere:

61 D. eenigen tijt. hebr. eene dagen. Alsoo oock ond. c. 29.20.

62 Het Hebreeusch woort beteeckent eenen heeten ende brandenen toorn, gelijck dese toorn Esaus was.

45

Tot dat de toorn uwes broeders van u af keere, ende hy vergeten hebbe 't gene ghy hem gedaen hebt; dan sal ick senden, ende u van daer nemen: Waerom soude ick oock uwer ⁶³ beyder berooft worden op eenen dach?

63 D. van u, indien u Esau quame te vermoorden, ende van Esau, indien hy om sijne moort van de Overicheyt gestraft wierde, ofte door eenich rechtveerdich oordeel Godes omquame, ofte, als Cain, van Godes aengesichte verdreven wierde.

46

^f Ende Rebecca seyde tot Isaac; Ick hebbe verdriet aen mijn leven ⁶⁴ van wegen de dochteren Hets: indien Iacob eene vrouwe neemt van de dochteren Hets, gelijck dese zijn, van de dochteren deses lants, waer toe sal my het leven zijn?

f Bov. 26.35.

64 Hebr. van, ofte, voor het aengesichte der dochteren Hets, verstaet Esaus wijven. Siet boven 26.34.