Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het xliiij. Capittel.

Ioseph laet sijne broeders trecken, hebbende in eens yederen koornsack het gelt, maer in Benjamins sack sijnen beker daer by doen steken, vers 1. etc. laetse najagen, ende dieverije aentyen: waer over sy seer ontstelt zijnde, hen selven ende den schuldigen onwetende ter straffe verplichten, 4. De beker wort in Benjamins sack gevonden: waerom sy alle, seer verbaest zijnde, tot Ioseph wederkeeren, sich sijne straffe onderwerpende: Doch Iuda spreeckt veel ende sterck voor Benjamin, versoeckende in sijne plaetse te mogen blijven. 12.

1

ENde ¹ hy geboodt den genen, die over sijn huys was, seggende; Vult de sacken deser mannen met spijse, nae dat sy sullen kunnen dragen, ende legt yeder mans gelt inden mont van sijnen sack:

1 T.w. Ioseph.

2

Ende mijnen ² beker, den silveren beker, sult ghy leggen inden mont van des ³ kleynsten sack, ⁴ met het gelt van sijn koorn: ende hy dede nae Iosephs woort, 'twelck hy gesproken hadde.

2 Dit schijnt een beker geweest te zijn, hooch, ruym, ende diep, ende van groote weerde, hebbende sijnen name van rondicheyt, ende hoocheyt.

3 T.w. Benjamins.

4 D. dat hy om spijse te coopen mede gebracht hadde.

3

Des morgens alst licht wert, so lietmen dese mannen trecken, haer, ende hare eselen.

4

Sy zijn ter stadt uytgegaen, sy waren niet verre gekomen, als Ioseph tot den genen, die over sijn huys was, seyde; Maeckt u op, ende jaegt die mannen achter na: ende als ghyse sult achterhaelt hebben, so sult ghy tot hen seggen, Waerom hebt ghy quaet voor goet vergolden?

5

Is 't ⁵ dese niet daer mijn heer uyt drinckt? ende ⁶ daer by hy [yet] sekerlick waernemen sal? ghy hebt qualick gedaen, dat ghy gedaen hebt.

5 T.w. beker.

6 Ofte: waer door hy gewisselick ervaren ofte bevinden sal, T.w. wat ghy voor lieden zijt. Hebr. waernemende waernemen soude. Het Hebr. woort beteeckent wel somtijts, yet door ydele ende ongeoorloofde konste waernemen, om verborgene dingen te openbaren, ofte te voorseggen, als Levit. 19.26. 2.Reg. 21.6. maer 't beteeckent oock dickwijls yet wat voorsichtelic vernemen, ofte bevinden, ende door gewisse teeckenen naespeuren, als bov. 30.27. 1.Reg. 20.33. ende also ist hier genomen. and. waer van hy sekerlick vernemen sal. ende alsoo vers 15.

6

Ende hy achterhaeldese; ende sprack tot hen ⁷ die selve woorden.

7 T.w. de woorden die Ioseph hem bevolen hadde.

[fol. 23v]

7

Ende ⁸ sy seyden tot hem; Waerom spreeckt mijn heere ⁹ sulcke woorden? het zy verre van uwe knechten, ¹⁰ dat sy sodanich een dinck doen souden.

8 D. een van haer seyde in aller name, daerom volgt: mijn Heere, niet, onse Heere.

9 Hebr. nae die selve woorden.

10 Hebr. van te doen nae dit selve woort, ofte, sake.

8

Siet het gelt, dat wy inden mont onser sacken vonden, hebben wy tot u uyt den lande Canaan weder gebracht: hoe souden wy dan uyt uwes heeren huys silver ofte gout stelen?

9

By den welcken van uwe knechten hy gevonden sal worden, ¹¹ dat hy sterve: ende oock sullen wy mijnen heere tot slaven zijn.

11 D. niet alleene sal de dief sterven, maer oock wy allegaer slaven zijn. siet bov. cap. 43.17. Soo sprekense meer vrymoedelick, om dat sy haer geenes quaets bewust en waren, als voorsichtichlick, geen achterdencken hebbende op eenich bedroch, het welcke hen soude mogen gedaen zijn, gelijck te vooren met het gelt: nochte op de droeffenisse die haren vader hier door soude overkomen.

10

Ende hy seyde; Dit zy ¹² nu oock alsoo, ¹³ nae uwe woorden: by welcken hy gevonden wort, die zy mijn slave, maer ghy lieden sult ¹⁴ onschuldich zijn.

12 And. is nu oock recht, etc.

13 Verstaet dit van het ondersoeck: want de straffe, die sy selve op hen genomen hadden, die maticht hy.

14 D. vry van straffe, ende onverhindert mogen weder keeren. Siet Exod. 20.7. ende 34.7.

11

Ende sy haesteden, ende een yegelick settede sijnen sack af op d' aerde, ende een yegelick opende sijnen sack.

12

Ende hy doorsocht, ¹⁵ beginnende met den grootsten, ende voleyndende met den kleynsten: ende die beker wert gevonden in Benjamins sack.

15 Dit dede hy al willens, om haer te langer in pijne, ende te.meer buyten bedencken te houden. want hy wel wist, in wiens sack de beker was, want hy selve hadde hem daer in gedaen.

13

Doe ¹⁶ scheurden sy hare kleederen: ende yeder man loedt op sijnen esel, ende sy keerden weder nae de stadt.

16 T.w. van droeffenisse, over de misdaet, die Benjamin scheen misdaen te hebben, ende van vreese soo wel der straffe, die Ioseph hem opleggen mochte: als der swaricheyt die haren vader hier door overkomen soude. Siet vande scheuringe der kleederen, bov. c. 37. op vers 29.

14

Ende Iuda quam met sijne broederen in Iosephs huys, want ¹⁷ hy was noch selve aldaer: ende sy vielen voor sijn aengesichte neder ter aerde.

17 T.w. Ioseph, om de uytcomste van dese sake te verwachten. Siet bov. vers 5.

15

Ende Ioseph seyde tot hen; Wat daet is dit, die ghy gedaen hebt? Weet ghy niet, dat sulck een man als ick, [dat] sekerlick ¹⁸ waernemen soude?

18 Siet bov. op vers 5.

16

Doe seyde Iuda; Wat sullen wy tot mijnen heere seggen? wat sullen wy spreken? ende ¹⁹ wat sullen wy ons rechtveerdigen? Godt heeft de ongerechticheyt uwer knechten ²⁰ gevonden; siet wy zijn mijns heeren slaven, soo wy, als hy, ²¹ in wiens hant de beker gevonden is.

19 And. waer mede sullen wy ons rechtveerdigen? het Hebr. woort (gelijck oock een ander van eenderley oorspronck) beteeckent vry achten, ende spreken, ende onschuldich verklaren, gelijck wanneer yemant voor eenen rechter van eene misdaet beticht zijnde, los gesproken wort. siet dese beteeckenisse, Exod. 23.7. Deut. 25.1. Psal. 31.6. Pro. 17.15. Ies. 5.23. Verg. Matth. 11.19. Rom. 3.20. Galat. 2.16. ende 3.8. etc.

20 D. hy heeftse door sijne voorsichticheyt gemerckt, ende nu in het licht gebracht. verstaet dit niet van dese daet, daer in sy sich niet schuldich en kenden, maer van eenige andere, over dewelcke de conscientie hen wroechde, ende die Godt nu strafte.

21 D. by wien.

17

Maer hy seyde; Het zy verre van my sulcx te doen: die man in wiens hant die beker gevonden is, die sal mijn slave zijn: doch treckt ghylieden op in ²² vrede, tot uwen vader.

22 D. met vrientschap, ende eenicheyt, sonder ongemack te lijden aen uwe personen, ofte schade aen uwe goederen. Verg. bov. 26.29, 31. 2.Sam. 3.21.

18

Doe naederde Iuda tot hem, ende seyde; ²³ Och mijn heere, laet doch uwen knecht een woort spreken voor mijns heeren ooren, ende en laet uwen toorn tegen uwen knecht niet ontsteken; want ²⁴ ghy zijt even gelijck Pharao.

23 Siet bov. cap. 43.20.

24 Hebr. gelijck ghy, gelijck Pharao. D. ghy zijt van soo grooten aensien, ende vermogen als Pharao, wiens persoon ghy representeert, so dat ick u gelijcke eerbiedinge schuldich ben, als den Koninck selfs. Siet dese maniere van spreken bov. 18.25. Iuda noemt hier, ende inde navolgende verskens sijnen broeder Ioseph, sijnen Heere: tienmael noemt hy hem selven, sijnen vader, ende sijne broederen Iosephs knechten. 'T welck hy wel doet uyt nedericheyt ende eerbiedinge, maer te gelijcke vervult hy Iosephs droomen, bov. 37.7, 9.

19

Mijn heere vraegde sijne knechten, seggende, Hebt ghylieden eenen vader, ofte broeder?

20

So seyden wy tot mijnen heere, Wy hebben eenen ouden vader, ende eenen ²⁵ jongelinck ²⁶ des ouderdoms, den kleynsten: wiens broeder doot is, ende hy is alleen van sijne moeder overgebleven, ende sijn vader heeft hem lief.

25 Vergel. bov. 37.3. Het woort Ieled beteeckent wel geheel jonge kinderen, ja selfs oock, die maer nieu geboren zijn, als bov. 21.8. Exod. 1.17. ende 2.8. maer het wort oock gebruyckt van redelick bedaechde, als van Ioseph doe hy 17 jaren out was, bov. 37.30. Van alle de kinderen Iacobs, als Ruben ontrent de 14 jaren out was: bov. 33.1. ende hier van Benjamin, als hy ontrent de 24 jaren out was.

26 D. die in des vaders ouderdom geboren is.

21

Doe seydet ghy tot uwe knechten, ^a Brenget hem af tot my: dat ick mijn ooge op hem ²⁷ slae:

a Bov. 42.15.

27 Ofte, sette. D. dat ick hem aenschouwen mach, om de waerheyt van uwe woorden te beproeven. Siet bov. 42.15, 16. Somtijts wort dese maniere van spreken gebruyckt voor genade, ofte, gunste bewysen, als Ierem. 39.12. ende 40.4.

22

Ende wy seyden tot mijnen heere; Die jongelinck en sal sijnen vader niet ²⁸ kunnen verlaten: indien hy sijnen vader verlaet, so sal ²⁹ hy sterven.

28 Want de vader dat niet en sal toelaten.

29 T.w. de vader.

23

Doe seydet ghy tot uwe knechten, ^b Indien u kleynste broeder met u niet af en komt, so ³⁰ sult ghy mijn aengesichte niet meer sien.

b Bov. 43.3, 5.

30 Hebr. niet toedoen, ofte, voortvaren, om mijn aengesichte te sien. Siet bov. cap. 43.5.

24

Ende het is geschiet, als wy tot uwen knecht mijnen vader opgetrocken zijn, ende wy hem mijnes heeren woorden verhaelt hebben:

25

Ende dat onse vader geseyt heeft; Keert weder, koopet ons een weynich spijse:

26

So hebben wy geseyt, Wy en sullen niet mogen aftrecken: indien onse kleynste broeder by ons is, so sullen wy aftrecken; want wy en sullen diens mans aengesichte niet mogen sien, so dese onse kleynste broeder niet by ons en is.

27

Doe seyde uwe knecht, mijn vader, tot ons, Ghylieden wetet, datter my mijne ³¹ huysvrouwe ³² twee gebaert heeft:

31 T.w. Rachel. Siet ond. cap. 46. op vers 19.

32 T.w. twee sonen, Ioseph, ende Benjamin.

28

Ende de een is van my uytgegaen, ^c ende ick hebbe geseyt, Voorwaer hy ³³ is gewisselick verscheurt geworden: ende ick en hebbe hem niet gesien tot nu toe:

c Bov. 37.33.

33 Hebr. verscheurende verscheurt geworden. Hier verstaet Ioseph eerst wat sijne broederen haren vader hadden wijs gemaeckt: So dat hy te deser tijt noch anders niet en wiste, of Ioseph was verscheurt.

29

Indien ghy nu desen oock van mijn aengesichte wech nemet, ende hem een verderf ontmoetede: ^d so soudt ghy mijne grauwe hayren met jammer ³⁴ ten grave doen nederdalen.

d Bov. 42.38.

34 Siet bov. cap. 37.35. ende ond. vers 31.

30

Nu dan, als ick tot uwen knecht mijnen vader kome, ende de jongelinck niet by ons en is, (also ³⁵ sijne ziele aen deses ziele gebonden is)

35 D. den welcken hy met seer innerlicke ende hertgrondelicke toegenegentheyt lief heeft, ende als sijn eygen herte bemint. siet dergelijcke maniere van spreken 1.Sam. 18.1.

31

So sal het geschieden, als hy siet, dat de jongelinck daer niet en is, dat hy sterven sal: ende uwe knechten sullen de grauwe hayren uwes knechts, onses vaders, met droeffenisse ten grave doen nederdalen.

32

Want ³⁶ uwe knecht is voor desen jongelinck borge ³⁷ by mijnen vader, seggende, ^e So ick hem tot u niet weder en brenge, so ³⁸ sal ick tegen mijnen vader t' allen dagen gesondicht hebben.

36 D. ick.

37 Hebr. van by mijnen vader. D. soo het eenige verklaren, doe hy van mijnen vader aftooch.

e bov. 43.9.

38 D. ick sal schultplichtich, ende strafweerdich by mijnen vader blijven, alle de dagen mijnes levens: als bov. cap. 43.9. Siet aldaer de aent.

33

Nu dan, ³⁹ laet doch ⁴⁰ uwen knecht voor desen jongelinck mijnes heeren slave blijven: ende laet den jongelinck met sijne broederen optrecken.

39 Iuda betoont hier sonderlinge bekommernisse over sijnen vader, ende liefde tot sijnen broeder Benjamin.

40 D. my.

34

Want hoe soude ick optrecken tot mijnen vader, indien de jongelinck niet met my en ware? op dat ick den jammer niet en sie, de welcke mijnen vader ⁴¹ overkomen soude.

41 Hebr. vinden, dat is, overkomen, wedervaren, bejegenen, ontmoeten. siet dese maniere van spreken, Exod. 18.8. Deut. 4.30. Esth. 8.6. Iob 31.29, etc. Dit gantsche verhael van Iuda heeft het herte van Ioseph so geraeckt, ende ontsteken, dat hy sich niet langer heeft kunnen bedwingen sonder weenen, ende sich aen sijne broederen t'ontdecken.