Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het xxiiij. Capittel.

Vande vrouwe, die van haren man met eenen scheyt-brief verlaten is, vers 1, etc. vryheyt des nieuw-getrouwden, 5. panden, 6. menschen-dieven, 7. melaetscheyt, 8. weder van panden, 10. Van dach-loon, 14. niemant te straffen om eens anderen misdaet, 16. Van recht ende liefde aen weduwen, weesen, ende vreemdelingen te bewijsen, 17.

1

WAnneer een man eene vrouwe sal genomen, ende die getrouwt hebben; so sal’t geschieden, indiense geene genade sal vinden in sijne oogen, om dat hy ¹ yets schandelicx aen haer gevonden heeft, ² dat hy haer eenen ^{a 3} scheytbrief sal schrijven, ende in hare hant geven, ende latense gaen uyt sijnen huyse.

1 Hebr. naecktheyt ofte schandelickheyt eens dincks. Verstaet alsulcke dingen waer door de man mishagen aen haer neemt, uytgenomen hoererije.

2 And. Ende hy haer een scheydt-brief geschreven, ende in hare hant gegeven, ende uyt sijnen huyse verlaten sal hebben; ende alsoo voorts tot het 4. vers toe.

a Matth. 5.31. ende 19.7. Marc. 10.4.

3 Hebr. een brief, ofte, boecxken daer af, ofte, uytsnijdinge: om dat de bant des houwelickx daer mede als in twee gesneden, ende de gehouwde gantschelick van een gescheyden wierden. Siet de verklaringe onses Heeren Iesu Christi over dese wet. Matth. 19.3, etc.

2

So sy dan, uyt sijnen huyse uytgegaen zijnde, sal henen gaen ende eenen anderen man [ter vrouwe] worden,

3

Ende dese laetste man haer gehaett, ende haer eenen scheyt-brief geschreven,

[fol. 93r]

ende in hare hant gegeven, ende haer uyt sijnen huyse sal hebben laten gaen: ofte, als dese laetste man, diese voor sich tot eene vrouwe genomen heeft, sal gestorven zijn:

4

So en sal haer eerste man, die haer heeft laten gaen, haer niet mogen ⁴ wedernemen, dat sy hem ter vrouwe zy, ⁵ na dat sy is verontreynicht geworden; want dat is een grouwel voor het aengesichte des HEEREN: also sult ghy ⁶ het lant niet doen sondigen, dat u de HEERE uwe Godt ten erve geeft.

4 Hebr. mogen wederkeeren, om haer te nemen.

5 Verg. Matth. 5.32.

6 D. geene schult ende straffe over ’t lant brengen: ofte, den inwoonderen des lants geene oorsake geven tot sondigen.

5

Wanneer een man een nieuwe ^b vrouwe sal genomen hebben, die sal ⁷ in ’t heyr niet uyttrecken, ende ⁸ men sal hem geenen last opleggen: een jaer lanck sal hy ⁹ vry zijn in sijnen huyse, ende sijn wijf, dat hy genomen heeft, verheugen.

b Deuter. 20.7.

7 Tot den krijch. Siet Num. 1. op vers 2.

8 Hebr. geen dinck (dat is, geen last) sal over hem gaen.

9 Hebr. onschuldich, dat is, vry van last, gelijck de onschuldige vry behoort te zijn van straffe.

6

Men sal beyde ¹⁰ molensteenen, immers den ¹¹ bovensten-molensteen niet te pande nemen: want ¹² hy neemt ¹³ de ziele te pande.

10 Dit schijnt te sien op de hantmolens, diemen by outs in huysgesinnen plach te hebben. Vergel. Exod. 11.5. Num. 11.8. Ierem. 25.10.

11 Want de bovenste steen malen moet.

12 Die sulcx doet.

13 D. het leven: verstaet het gene daer van de mensche leven ofte sich onderhouden moet.

7

Wanneer yemant gevonden sal worden, die ¹⁴ eene ziele ^c steelt uyt sijne broederen, uyt de kinderen Israëls, ende drijft gewin met hem, ende verkoopt hem: so sal dese dief sterven, ende ghy sult het boose uyt het midden van u wech doen.

14 D. eenen mensche.

c Exod. 21.16.

8

Wacht u in de plage der melaetscheyt, dat ghy ¹⁵ neerstichlick waernemet, ende doet nae alles, dat de Levitische Priesteren u lieden sullen leeren; gelijck als ^d ick hen geboden hebbe, sult ghy waernemen te doen.

15 Hebr. seer.

d Levit. 13.2.

9

Gedenckt wat de HEERE uwe Godt gedaen heeft aen ^e Mirjam: op den wech, als ghy uyt Egypten waert uytgetogen.

e Num. 12.10.

10

Wanneer ghy aen uwen naesten ¹⁶ yets sult geleent hebben; so en sult ghy tot sijn huys niet ingaen, om sijn pant te pande te nemen.

16 Hebr. de leeninge van yets geleent sult hebben.

11

Buyten sult ghy staen: ende de man, dien ghy geleent hebt, sal het pant nae buyten tot u uytbrengen.

12

Doch indien hy een arm man is, so sult ghy met sijn pant niet ¹⁷ nederliggen.

17 Slapen gaen.

13

Ghy sult hem dat pant ¹⁸ sekerlick ^f wedergeven, als de Sonne ondergaet, dat hy in sijn kleet nederligge, ende u ¹⁹ segene: ende ²⁰ ’t sal u gerechticheyt zijn, voor het aengesichte des HEEREN uwes Godts.

18 Hebr. wedergevende wedergeven.

f Exod. 22.26.

19 D. uwer medelijdicheyt voor Godt gedencke, ende sijnen Godtlicken segen u van herten toewensche ende toebidde.

20 Godt sal ’t houden voor een goet werck der barmherticheyt, dat hem in den Messia aengenaem zy: als uyt waren geloove, ende tot sijner eere gedaen nae sijne wet, die een richtsnoer is der gerechticheyt: waer nae, die door den geloove gerechtveerdicht zijn, Gode ter danckbaerheyt schuldich zijn te wandelen. Vergel. bov. cap. 6. op vers 25. ende cap. 9. op vers 5. Psal. 106.31. Luc. 1.74, 75. Rom. 6.18, 19. Galat. 5.6. Philip. 1.11.

14

Ghy sult den armen ende nootdurftigen dachlooner niet ^{g 21} verdrucken; die uyt uwe broederen is, oft uyt uwe vreemdelingen, die in u lant ende in uwe ²² poorten zijn.

g Levit. 19.13. Iac. 5.4.

21 Sijn loon met list, ofte gewelt onttrecken ofte bekorten.

22 D. steden, ofte, woonplaetsen.

15

²³ Op sijnen dach sult ghy sijn loon geven, ende de Sonne en sal daer over ²⁴ niet ondergaen; want hy is arm, ende ²⁵ sijne ziele verlangt daernae: dat hy tegens u niet en roepe tot den HEERE, ende ²⁶ sonde in u zy.

23 D. ten selven dage, als hy gearbeyt, ende sijn loon verdient heeft.

24 D. ghy sult maken, dat hy voor den onderganck der sonne voldaen zy.

25 Hebr. hy verheft sijne ziele tot, ofte, nae het selve, te weten, loon. dat is, sijn herte verlangt daernae. Siet Psal. 24. op vers 4.

26 Siet bov. cap. 23. op vers 21.

16

²⁷ De vaders sullen niet gedoodt worden ^h voor de kinderen, ende de kinders sullen niet gedoodt worden voor de vaderen: een yeder sal om sijne sonde gedoodt worden.

27 Mose wil seggen dat de Richters toesien sullen, dat sy geenen onschuldigen straffen voor, ofte met den schuldigen. Siet oock 2.Chron. 25.4.

h 2.Reg. 14.6. 2.Chron. 25.4. Ierem. 31.30. Ezech. 18.20.

17

Ghy sult het recht des ⁱ vreemdelincks, [noch] ²⁸ des weesen niet buygen: ende ghy en sult het kleet der weduwe niet te pande nemen.

i Exod. 22.21, 22. Proverb. 22.22. Iesa. 1.23. Ierem. 5.28. ende 22.3. Ezech. 22.29. Zach. 7.10.

28 Hier by moet de weduwe oock verstaen worden: gelijck in ’t volgende by de weduwe de andere moeten verstaen worden.

18

Maer ghy sult gedencken, dat ghy een knecht in Egypten geweest zijt, ende de HEERE uwe Godt heeft u van daer verlost: daerom gebiede ick u dese sake te doen.

19

Wanneer ghy uwen oogst op uwen acker ^k afgeoogst, ende eene garve op den acker vergeten sult hebben, so sult ghy niet weder keeren, om die op te nemen; voor den vreemdelinck, voor den weese, ende voor de weduwe salse zijn: op dat u de HEERE uwe Godt segene in al ’t werck uwer handen.

k Levit. 19.9. ende 23.22.

20

Wanneer ghy uwen olijfboom sult geschuddet hebben, so en sult ghy de tacken ²⁹ achter u niet naeuwe doorsoecken: voor den vreemdelinck, voor den weese, ende voor de weduwe sal ’t zijn.

29 D. die ghy achter gelaten of overgeslagen hebt: ende soo in ’t volgende vers.

21

Wanneer ghy uwen wijngaert sult afgelesen hebben, so en sult ghy de druyven achter u niet nalesen: voor den vreemdelinck, voor den weese, ende voor de weduwe sal ’t zijn.

22

Ende ghy sult gedencken, dat ghy een knecht in Egyptenlant geweest zijt: daerom gebiede ick u dese sake te doen.