Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het ix. Capittel.

Abimelech, Gideons sone, beweegt door sijne vrienden die van Sichem, dat sy hem tot Coninck op werpen, ende met gelt versien, vers 1, etc. Hy vermoort sijne 70 broederen, 5. Iotham, de joncxste, overgebleven zijnde, stelt Abimelech ende den Sichemiten, terwijlen sy hem Coninck maeckten, door een aerdige gelijckenisse voor oogen, wat sy deden, ende hoe sy t’samen daer over varen souden, 7. na drie jaeren ontstaetter oproer ende krijch tusschen de Sichemiten ende Abimelech, 22. Die Sichem bekrijcht, wint, ende verstoort, 43. Ende den toren te Sichem, (daer’t volck op gevlucht was) in brant steeckt, 47. Wint oock Thebez, 50. maer als hy den toren met het volck meynde in brant te steken, werpt hem eene vrouwe van boven sijne herssen-panne in stucken, ende wort voorts van sijnen wapen-drager doorsteken, 52.

1

ABimelech nu, de sone van Ierubbaal, ginck henen nae ¹ Sichem, tot de ² broeders sijner moeder: ende hy sprack tot hen, ende tot het gantsche geslachte van den huyse des vaders sijner Moeder, seggende:

1 Siet bov. cap. 8. op vers 31.

2 D. Bloetverwanten ende vrienden. Alsoo vers 3, 18.

2

Spreeckt doch voor de ooren aller ³ burgeren van Sichem; Wat is u beter; dat tseventich mannen, alle sonen Ierubbaals, over u heerschen, ofte dat ⁴ een man over u heersche? Gedenckt oock, dat ick u ⁵ been ende u vleesch ben.

3 Hebr. Heeren, meesters, mannen, burgeren. siet van ’t Hebr. woort, Baal, Gen. 14. op vers 13.

4 Hy wil seggen, dat dit buyten twijffel het beste zy: verstaende door desen eenen man, hem selven.

5 Van Moeders zijde uyt Sichem gesproten, ende velen onder u in bloede bestaende. Siet van dese maniere van spreken, Gen. 2. op vers 23. ende 29. op vers 14.

3

Doe spraken de broeders sijner moeder van hem, voor de ooren aller burgeren van Sichem, alle de selve woorden: ende haer herte neygde sich ⁶ na Abimelech; want sy seyden; Hy is onse broeder.

6 Hebr. achter: D. om hem na te volgen.

4

Ende sy gaven hem tseventich ⁷ silverlingen, uyt den ⁸ huyse van Baal-Berith: ende Abimelech huerde daer mede ⁹ ydele ende lichtveerdige mannen, ¹⁰ die hem navolgden.

7 Siet Gen. 20. op vers 16.

8 D. uyt den Afgodischen Tempel deses Afgodts, staende op eenen hoogen berch by Sichem, nae uytwijsen der Caerte. Siet oock van desen Afgodt bov. cap. 8. op vers 33.

9 D. eenen hoop van cael, behoeftich ende licht gespuys, by dewelcke geene vreese Godts was. Verg. 2.Chron. 13.7.

10 Hebr. ende sy gingen achter hem.

5

Ende hy quam in sijns vaders huys tot Ophra, ende doodde sijne broederen, de sonen Ierubbaals, ¹¹ tseventich mannen, op eenen steen: doch Iotham, Ierubbaals jongste soon, wert overgelaten, want hy hadde sich versteken.

11 Daer en wierden maer negen en tsestich gedoodt, (want Iotham ontquam) maer de H. Schrift noemt nae gewoonte het volle getal. Siet Gen. 42.13. Num. 14.33. 1.Cor. 15.5.

6

Doe vergaderden sich alle burgeren van Sichem, ende het gantsche ¹² huys van Millo, ende gingen henen ende ¹³ maeckten Abimelech ten Coninck: ^a by de ¹⁴ hooge eycke, die by Sichem is.

12 Hebr. Beth-millo, eene stadt, gelegen, nae uytwijsen der Caerte, oostwaert van Sichem, aen het geberchte Ephraims, niet verre van Beth-aven. Andere verstaen hier door, de sterckte, vermelt ond. vers 46, 49. gehouden als een Raethuys, ofte Lanthuys, waer in de volle Raedt plach te vergaderen, met eenich garnisoen besett, het welcke in desen handel mede gebruyckt zy. Het woort Millo komt van vullen, volheyt, vervullinge: waer door het sommige nemen voor eenen diepen cuyl ofte valleye, die met aerde ende steengruys opgevult zijnde, gedient hebbe tot bouwinge van eene sterckte, daer van genoemt Millo. Eenige meynen dat ’tgeslachte van Abimelechs moeders vader hier van also genoemt zy. ’T woort Millo, wort oock gevonden 2.Sam. 5.9. 1.Reg. 9.15. ende 11.27. 2.Reg. 12.20. 1.Chro. 11.8. 2.Chro. 32.5.

13 Hebr. als ofmen seyde: sy Coningden hem ten Coninck.

a Ios. 24.26.

14 Ofte, pilaer-eycke. siet Ios. 24.26, 27. Dese plaetse hebben sy vermoedelick verkoren, om dit werck met eenen schijn van heylicheyt te bekleeden, dat sy nochtans met eene grouwelicke tyrannie hadden begonnen, ende sonder d’andere stammen daer over te roepen, ofte Godt eens raet te vragen, voltrocken. And, by het pleyn des pilaers.

7

Als sy dit Iotham aenseyden, so ginck hy henen, ende stont op de ¹⁵ hoochte des berchs ¹⁶ Gerizim, ende verhief sijne stemme, ende riep: ende hy ¹⁷ seyde tot hen; Hoort nae my, ghy burgeren van Sichem, ende Godt sal nae ulieden hooren.

15 Hebr. het hooft.

16 Die aen Sichem was gelegen, ende recht tegen over lach de berch Ebal, waer van te sien is Deuter. 11.29, 30. Ios. 8.33.

17 Soo het schijnt, door Godes ingeven, die Iothams woorden bevesticht heeft, ond. vers 24, 57.

8

¹⁸ De boomen ¹⁹ gingen eens henen, om eenen Coninck over hen te salven: ende sy seyden tot den olijfboom; Weest ghy Coninck over ons.

18 Siet eene gelijcke vercierde rede ofte gelijckenisse, dienende tot leeringe 2.Regum 14.9.

19 Hebr. gaende gingen sy.

9

Maer de olijfboom seyde tot hen; Soude ick ²⁰ mijne vetticheyt ²¹ verlaten, die ²² Godt ende de menschen in my prijsen? ende soude ick henen gaen om te ²³ sweven over de boomen?

20 D. de olye.

21 Ofte, sal ick laten ophouden, ofte, gedwongen worden op te houden, ende soo in ’t volgende.

22 Want de olye wert gebruyckt in de offerhanden, ende lampen des Tabernakels, als oock in de salvinge der Priesteren, Coningen, ende (als uyt 1.Reg. 19.16. afgenomen wort) Propheten, ende in’t gemeyn tot spijse cieraet ende smuck van ’s menschen lichaem. Anders, waer mede men door my Godt ende de menschen vereert.

23 D. om als Coninck te gaen omloopen, woelen ende sorgen voor andere boomen.

10

Doe seyden de boomen tot den vijgeboom: Komt ghy, weest Koninck over ons.

11

Maer de vijgeboom seyde tot hen; Soude ick mijne soeticheyt ende goede vrucht verlaten? ende soude ick henen gaen om te sweven over de boomen?

12

Doe seyden de boomen tot den wijnstock: Komt ghy, weest Koninck over ons.

13

Maer de Wijnstock seyde tot hen; Soude ick mijnen most verlaten, die ²⁴ Godt ende menschen vrolick maeckt? ende soude ick henen gaen om te sweven over de boomen?

24 Om dat de wijn in offerhanden gebruyckt wert, ende het herte des menschen verheucht, Psal. 104.15. Anders, die Goden, dat is, die groote Heeren ende menschen, D. gemeene lieden verheucht.

14

Doe seyden alle de boomen tot den doornenbosch: Komt ghy, weest Koninck over ons.

15

Ende de doornenbosch seyde tot de boomen; Indien ghy my in der waerheyt tot eenen Koninck over u salft, so komt, vertrouwt u onder mijne schaduwe: maer indien niet, so gae vyer uyt den doornenbosch, ende verteere de cederen des ²⁵ Libanons.

25 Dit geberchte was seer vermaert van schoone heerlicke cederboomen, zijnde seer sterck ende duersaem, die in menichte daer op wiessen, waer van verscheydene gelijckenissen in de Schriftuere genomen worden. siet 2.Reg. 14.9. 2.Chron. 2.8. Psal. 29.6. ende 92.13. Cant. 3.9. ende 5.15. Ies. 60.13. Ier. 22.23. Ezech. 17.3. ende 31.3. Hos. 14.6, 7, 8.

16

²⁶ Also nu, indien ghy ’t in waerheyt ende oprechticheyt gedaen hebt, dat ghy Abimelech Koninck gemaeckt hebt, ende indien ghy wel gedaen hebt by Ierubbaal, ende by sijnen huyse, ende indien ghy hem nae de ²⁷ verdienste sijner handen gedaen hebt:

26 Hier verclaert nu Iotham de voorgestelde gelijckenisse.

27 Ofte, weldaet.

17

(Want mijn vader heeft voor ulieden gestreden: ende hy heeft ²⁸ sijne ziele ²⁹ verre wechgeworpen, ende u uyt der Midianiten hant geredt.

28 D. sijn leven ende persoone niet gespaert, maer voor u gewaecht, ofte in groot perijckel gestelt.

29 Hebr. van tegen over, oft, van nae by: gelijck wanneermen yets uyt de oogen verre van sich werpt, niet willende daer op sien, om ’t selve te besorgen, ofte acht daer op te nemen. Vergel. Deut. 28.66. ende ond. cap. 12.3.

18

Maer ghy zijt ³⁰ heden opgestaen tegen het huys mijns vader, ende ³¹ hebt sijne sonen, tseventich mannen, op eenen steen gedoodt: ende ghy hebt Abimelech, eenen sone sijner ³² dienstmaecht, Koninck gemaeckt over de burgeren van Sichem, om dat hy uwe broeder is.)

30 D. te deser tijt.

31 Desen moort verwijt hy den Sichemijten, om datse Abimelech daer inne gesterckt hadden. Siet vers 24.

32 Alsoo noemt hy verachtelick sijns vaders bywijf, om den Sichemiten de onbillicheyt harer daet in te scherpen.

19

Indien ghy dan in waerheyt ende in oprechticheyt by Ierubbaal ende by sijnen huyse te desen dage gehandelt hebt; so weest vrolick over Abimelech, ende hy zy oock vrolick over ulieden.

20

Maer indien niet, so gae vyer uyt van Abimelech, ende verteere de burgeren van Sichem, ende het huys van Millo: ende vyer gae uyt van de burgeren van Sichem, ende van den huyse Millo, ende verteere Abimelech.

21

Doe vloodt Iotham, ende ³³ vluchtede, ende ginck nae ³⁴ Beër: ende hy woonde aldaer van wegen sijnen broeder Abimelech.

33 ’T schijnt dat met dese t’ samen-voeginge van woorden, die een dinck beteeckenen, te kennen gegeven wort, sijne haesticheyt in’t vluchten, om van sijnen broeder niet achterhaelt te worden.

34 Waer dese plaetse gelegen zy, is onseker. Sommige gissen datse was in den stam Simeons, aen d’uyterste palen van Canaan, alwaer eenige plaetsen zijn, die den naem, Beër, hebben, doch met eenich byvoegsel.

22

Als nu Abimelech drie jaren over Israël geheerscht hadde;

23

So sondt Godt eenen ³⁵ boosen geest

35 Dit kanmen verstaen van eenen boosen Engel, ofte Satan, als 1.Sam. 18.9. ende 19.9. ofte van wederwille, onlust, tweedracht, die de Satan onder hen door een rechtveerdich oordeel Godts verweckt heeft. Verg. 1.Sam. 16.14. ende 2.Sam. 16. op vers 10. ende 24. op vers 1.

[fol. 115v]

tusschen Abimelech, ende tusschen de burgeren van Sichem: ende de burgeren van Sichem handelden trouwlooslick tegen Abimelech.

24

Op dat het ³⁶ gewelt ³⁷ [gedaen] aen de tseventich sonen Ierubbaals, quame, ende op dat haer bloet ³⁸ gelegt wierde op Abimelech haren broeder, diese gedoodt hadde, ende op de burgeren van Sichem, die ³⁹ sijne handen gesterckt hadden om sijne broederen te dooden.

36 D. straffe des gewelts.

37 Hebr. het gewelt, ofte, de wreetheyt der tseventich sonen, dat is, hen gedaen: alsoo dickwijls.

38 T.w. op den kop Abimelechs ende der Sichemiten. Dese manieren van spreken zijn in de H. Schrift gebruycklick, om te beteeckenen de wrake van gewelt, dootslach, ofte bloetvergieten. Vergel. 1.Sam. 25.39. 2.Sam. 1.16. 1.Reg. 2.31, 32, 33. Esth. 9.25. Ps. 7.17. Ier. 51.35. Matth. 23.34, 35. ende 27.25. Actor. 5.28. ende 18.6. etc. Siet oock ond. vers 56, 57.

39 Die Abimelech in sijn boos voornemen gesterckt ende geholpen hadden. Verg. bov. cap. 7. vers 11.

25

Ende de burgeren van Sichem bestelden tegens hem, die op de ⁴⁰ hoochten der bergen lagen leyden, ende ⁴¹ al, wie voor by hen op den wech doorginck, beroofden sy: ende het wert Abimelech aengeseyt.

40 Hebr. Hoofden.

41 Zijnde Abimelech toegedaen. Sichem lach op den pas, van ende nae Ierusalem: ende de bergen, Gerizim, Ebal, van Baal-Berith, Zalmon, etc. lagender dichte by. Siet bov. vers 7. ende ond. vers 46, 48.

26

Gaal, de sone Ebeds, quam oock met sijne broederen, ende sy ⁴² gingen over in Sichem: ende de burgeren van Sichem verlieten sich op ⁴³ hem.

42 Verlatende hare voorige woonplaetse.

43 T.w. Gaal, dien sy als een hooft ende krijchs-overste gebruyckten tegen Abimelech.

27

Ende sy togen uyt in’t ⁴⁴ velt, ende lasen hare wijnbergen af, ende traden [de druyven], ende maeckten ⁴⁵ lofliedekens: ende sy gingen in het huys ⁴⁶ hares Godts, ende aten ende droncken, ende vloeckten Abimelech.

44 Tot een teecken van vertrouwen, ende kleynachtinge van Abimelech.

45 And. goede ciere, gelijck sy gewoon waren te doen in den wijn-oogst.

46 Baal-Beriths Afgodischen Tempel. Siet bov. vers 4.

28

Ende Gaal, de sone Ebeds, seyde; ⁴⁷ Wie is Abimelech? ende ⁴⁸ wat is Sichem, dat wy ⁴⁹ hem dienen souden? is hy niet ⁵⁰ Ierubbaals sone? ende ⁵¹ Zebul sijn Bevelhebber? dient [liever] den mannen ⁵² Hemors, des vaders van Sichem; want waerom souden wy hem dienen?

47 Siet gelijcke verachtelicke maniere van spreken, 1.Sam. 25.10.

48 Als oft sy seyden: Sichem is al te heerlick ende hooch geacht, dan dat de Heeren ende Burgers van dien, desen Abimelech souden dienen. And. Wie is Sichem? meynende, dattet hier de naem zy van Hemors sone, Gen. 34. Dien Iacobs sonen niet hebben willen dienen, maer hem gedoot: ofte yemant sijner nacomelingen van dien name, by welcken Abimelech, als een Tyran ende slecht van afkomste zijnde, niet zy te vergelijcken.

49 Abimelech.

50 D. Gideons, die een vyant was van onsen Godt Baal, ende als een gemeen man sonder regeringe geleeft heeft.

51 Die van Abimelech als Stadthouder te Sichem was gestelt, vers 30. ende hier tegenwoordich, ofte immers in de stadt, vers 36.

52 D. Die afkomstich, ofte, nakomelingen zijn van Hemor, Sichems vader. Ofte, den genen, die niet Tyrannichlick (als Abimelech) maer vaderlick regeren, gelijck Hemor, eertijts dede, die als een vader deser stadt gehouden wert: sommige nemen ’t aldus: so ghy soudet dienen, haddet ghy doch den Hemor, ende sijnen nakomelingen, mogen dienen: maer dat en hebben onse voorvaders niet willen doen, waerom souden wy dan nu desen Abimelech dienen?

29

⁵³ Och dat dit volck in ⁵⁴ mijne hant ware! ick soude Abimelech wel verdrijven: ende ⁵⁵ tot Abimelech seyde hy; ⁵⁶ Vermeerdert u heyr, ende treckt uyt.

53 Hebr. wie sal geven, dat etc. Siet van dese maniere van wenschen, Deut. 5. op vers 29.

54 D. in mijne macht, onder mijn beleydt: ick soude Abimelech haest van kanten helpen.

55 Den afwesenden, als oft hy tegenwoordich ware (als pocchers ende snorkers plegen) schimplick trotzende.

56 Versterckt u volck, soo seer als ghy kondt, ofte wilt, ende komter uyt, ofte, voor den dach, alsmen seyt.

30

Als Zebul, de Overste der stadt, de woorden Gaals, des soons Ebeds, hoorde, so ontstack sijn toorn.

31

Ende hy sondt ⁵⁷ listichlick boden tot Abimelech, seggende: Siet, Gaal, de sone Ebeds, ende sijne broeders zijn tot Sichem gekomen, ende siet, ⁵⁸ sy, met dese stadt, handelen vyantlick tegens u.

57 D. Heymelick, latende sich des niet schijnen. Hebr. met list, bedroch, ofte valscheyt. Sommige nemen ’t Hebr. woort Thorma, voor eene stadt, die sy meynen de selve te wesen, die ond. vers 41. genoemt wort Aruma.

58 Ofte, sy dwingen, stercken, wapenen, besetten dese stadt tegens u. And. Sy sullen u, met de stadt, (T.w. Aruma, daer ghy in zijt) belegeren.

32

So maeckt u nu op by der nacht, ghy, ende het volck dat met u is, ende legt lagen in’t velt.

33

Ende het geschiede inden morgen, als de sonne opgaet, so maeckt u vroech op, ende overvalt dese stadt: ende siet, so ⁵⁹ hy, ende het volck dat met hem is, tot u uyttrecken, so doet hem, gelijck als uwe ⁶⁰ hant vinden sal.

59 Gaal.

60 So als u de gelegentheyt haer sal presenteren, nae dat de sake haer sal geven, ende ghy te rade bevinden sult. Siet eene dergelijcke beteeckeninge deser maniere van spreken, Lev. 25. op vers 28. 1.Sam. 10.7. ende 25.8. Eccle. 9.10.

34

Abimelech dan maeckte sich op, ende al ’t volck dat met hem was, by nachte: ende sy leyden lagen op Sichem, met vier ⁶¹ hoopen.

61 Hebr. Hoofden: alsoo bov. cap. 7.16. ende ond. vers 43, 44.

35

Ende Gaal, de sone Ebeds, ginck uyt, ende stont aen de deure van de stadt-poorte: ende Abimelech rees op, ende al ’t volck dat met hem was, uyt de achterlage.

36

Als Gaal dat volck sach, so seyde hy tot Zebul; Siet daer komt volck af van de ⁶² hoochten der bergen: Zebul daer en tegen seyde tot hem; Ghy siet de schaduwe der bergen voor menschen aen.

62 Hebr. Hoofden.

37

Maer Gaal voer wijders voort te spreken, ende seyde; Siet daer volck afkomende uyt het ⁶³ midden des lants, ende een hoop komt van den wech ⁶⁴ der eycke Meonenim.

63 Hebr. den navel: eene gelijckenisse, genomen van de gelegentheyt des navels in ’s menschen lichaem. And. van de hoochte des lants.

64 Ofte, evene pleyne der Sterre-kijckers, waer-seggers, guychelaers.

38

Doe seyde Zebul tot hem; Waer is nu uwe ⁶⁵ mont, daer mede ghy seydet; Wie is Abimelech, dat wy hem souden dienen? is niet dit het volck, dat ghy veracht hebt? treckt doch nu uyt, ende strijdt tegens hem.

65 D. u trotzen ende grootspreken.

39

Ende Gaal trock uyt voor’t aengesichte der burgeren van Sichem: ende hy streedt tegens Abimelech.

40

Ende Abimelech jaegde hem na, want hy vloodt voor sijn aengesichte: ende daer vielen vele verslagene tot aen de deure der [stadt] poorte.

41

Abimelech nu bleef tot ⁶⁶ Aruma: ende Zebul verdreef Gaal ende sijne broederen, datse tot Sichem niet mochten woonen.

66 Eene stadt zuydwaert van Sichem gelegen niet verre van den t’samen loop der wegen, die van Ierusalem ende Silo nae Sichem gaen, midweechs tusschen Silo ende Sichem.

42

Ende het geschiedde des anderen daechs, dat het volck uyttrock in’t velt: ende sy seyden ’t Abimelech aen.

43

Doe nam hy het volck, ende deyldese in drie hoopen, ende hy leyde lagen in ’t velt: ende hy sach toe, ende siet, het volck trock uyt de stadt, so maeckte hy sich tegen hen op, ende sloechse.

44

Want Abimelech, ende de ⁶⁷ hoopen die by hem waren, overvielense, ende bleven staen aen de deure der stadtpoorte: ende de twee [andere] hoopen overvielen alle, die in’t velt waren, ende sloegense.

67 D. Een hoop van de hoopen, ofte troupen. Siet ond. 12. op vers 7.

45

Voort streedt Abimelech tegen de stadt dien selven gantschen dach, ende nam de stadt in, ende doodde het volck, dat daer inne was: ende hy brack de stadt af, ende bezaeydese met ⁶⁸ sout.

68 Meynende nu volkomelick te triumpheren, ende niet denckende, wat hy selfs verdient hadde, doet hy dit uyt hoochmoet, tot een teecken, dat Sichem eeuwichlic onvruchtbaer, woest, ende onbewoont soude blijven, ofte, tot een eeuwich gedenckteecken van eene exemplare straffe deser rebellye. Verg. Num. 18.19. Deuter. cap. 29.23. 2.Chron. 13.5. Zephan. 2.9. Maer dat Sichem naderhant gebouwt ende bewoont zy geweest, blijckt 1.Reg. 12.1, 25.

46

Als alle burgeren des torens van Sichem dat hoorden, so gingen sy in de sterckte, in het huys des Godts ⁶⁹ Berith.

69 Boven genoemt Baal-Berith vers 4. sommige meynen dat dit Bethel-Berith noch een ander Baals Tempel geweest zy, gelegen op eenen berch dicht aen Sichem westwaert, gelijck Baal-Beriths Tempel oostwaert aen Sichem op eenen hoogen berch lach. Aldus waren sy aen beyden zijden met Baals Tempelen versien, ende meynden daer in wel bewaert ende versekert te zijn, doch, als blijckt, te vergeefs.

47

Ende het wert Abimelech aengeseyt, dat alle burgeren des torens van Sichem sich versamelt hadden.

48

So ginck Abimelech op den berch ⁷⁰ Zalmon, hy, ende al ’t volck, dat met hem was; ende Abimelech nam ⁷¹ eene byle in sijne hant, ende hieuw eenen tack van de boomen, ende nam hem op, ende leyde hem op sijnen schouder: ende hy seyde tot het volck, dat by hem was; ⁷² Wat ghy my hebt sien doen, haest u, doet als ⁷³ ick.

70 Liggende aen de West-zijde van Sichem. Siet oock van desen berch Ps. 68.15.

71 Hebr. bijlen.

72 And. ick heb gedaen wat ghy gesien hebt.

73 T.w. gedaen hebbe.

49

So hieuwen oock al ’t volck, een yegelick sijnen tack af, ende volgden Abimelech na, ende leydense aen de sterckte, ende verbrandden daer door de sterckte met vyer: dat oock alle lieden des torens van Sichem storven, omtrent duysent mannen ende vrouwen.

50

Voorts tooch ⁷⁴ Abimelech nae ⁷⁵ Thebez: ende hy legerde sich tegen Thebez, ende namse in.

74 Sich inbeeldende, dat hem dese victorien gedurichlick volgen souden.

75 Eene stadt gelegen Noord-waert van Sichem, tusschen ’t geberchte van Samaria, ende Gilboa.

51

Doch daer was een stercke toren in ’t midden der stadt; so vloden daer henen alle de mannen ende de vrouwen, ende alle burgeren van de stadt, ende sloten voor sich toe: ende sy klommen op het dack des torens.

52

Doe quam Abimelech tot aen den toren, ende ⁷⁶ bestormde dien: ende hy genaeckte tot aen de deure des torens, om die met vyere te verbranden.

76 Ofte, streedt daer tegen.

53

Maer eene ^b vrouwe wierp een stuck van eenen ⁷⁷ molensteen op Abime-

b 2.Sam. 11.21.

77 Eygentlick, den bovensten steen des molens, die boven den ondersten steen wort omgedreven.

[fol. 116r]

lechs kop: ende sy verpletterde sijne herssen-panne.

54

Doe riep hy haestelick den jongen, die sijne wapenen droech, ende seyde tot hem; Treckt u sweert uyt, ende doodt my, op datse niet van my seggen, Eene vrouwe heeft hem gedoodt: ende sijn jonge doorstack hem, dat hy sterf.

55

Als nu de ⁷⁸ mannen van Israël sagen, dat Abimelech doot was, so gingen sy, een yegelick nae sijne plaetse.

78 Die ’t met Abimelech gehouden hadden.

56

Also dede Godt ⁷⁹ wederkeeren Abimelechs quaet, dat hy aen sijnen vader gedaen hadde, doodende ⁸⁰ sijne tseventich broederen.

79 T.w. op Abimelechs kop. Dat is, betaelde, vergoldt hem. Siet bov. vers 24.

80 Sijne eygene broederen, ende sijns vaders echte sonen, bov. vers 5. daer hy selve maer een soon van een bywijf was, cap. 8.30, 31.

57

Desgelijcx al het quaet der ⁸¹ lieden van Sichem, dede Godt wederkeeren op haren kop: ende ⁸² de vloeck Iothams, des soons Ierubbaals, quam over hen.

81 Die Abimelech geholpen hadden in sijn tyrannisch voornemen, bov. vers 24.

82 Siet bov. vers 20.