Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het xvj. Capittel.

Simson te Gaza besett zijnde, staet op by nachte, ende neemt de deuren der stadt-poorte met de grendels op sijne schouderen, ende draechtse op eenen berch, vers 1, etc. Hy bemint Delila, die hem door ingeven der Philistijnsche Vorsten soo lange quelt, dat hy haer ten laetsten rondelick verklaert, waer in sijne kracht gelegen zy, 4. Also wort hy verraden, ende vande Philistijnen gevangen, die hem de oogen uytsteken, ende in gevanckenisse stellen, 19. Sijn hayr weder gewassen zijnde, als de Philistijnen vergadert waren om haren spot met hem te drijven ter eeren harer afgoden, wreeckt hy sich schrickelick aen hen, met neder-stortinge van het gantsche huys, sterft alsoo ende wort begraven, 22.

1

SImson nu ¹ ginck henen nae ² Gaza: ende hy sach aldaer ³ eene vrouwe, die eene hoere was; ende hy ⁴ ginck tot haer in.

1 Na den slach der Philistijnen, in het voorgaende capit. beschreven.

2 Eene van de voorneemste hooftsteden der Philistijnen, gelegen aen de middellantsche Zee, in den lande Simeons.

3 Hebr. eene vrouwe, eene hoere. And. weerdinne.

4 Siet Genes. 6. op vers 4. Sommige verstaen, dat hy by haer ter herberge gelegen heeft.

2

⁵ Doe wert den Gaziten geseyt; Simson is hier ingekomen: so gingen sy ⁶ ront-om, ende leyden hem den gantschen nacht lagen in de Stadt-poorte: doch sy ⁷ hielden sich den gantschen nacht stille, seggende; ⁸ Tot aen het morgen-licht, dan sullen wy hem dooden.

5 Hebr. den Gaziten seggende: welcke afgebroken reden aldus wort vervult, [doe wert] den Gaziten [aengeseyt] mits te seggen: ofte, [men gaf het] den Gaziten [te kennen] seggende: dit bediet, nae sommiger gevoelen, dat sy terstont gewaerschout zijn van Simsons aenkomste, om dese occasie geensins te verliesen.

6 D’een den anderen aenseggende, datmen met gemeener hant moeste op zijn, ende op Simson loeren, op dat hy nu niet ontquame.

7 Hebr. Sy swegen, D. sy hielden haer stille, ende deden niets. Siet ond. cap. 18. op vers 9. ende 1.Reg. 22. op vers 3.

8 Verstaet hier op: laet ons stille zijn, tot dat het licht wordt.

3

Maer Simson lach tot middernacht toe, doe stont hy op ter middernacht; ende hy greep de deuren der stadtpoorte met de beyde posten, ende namse wech met den grendel-boom, ende leydese op sijne schouderen, ende droechse opwaerts ⁹ op de hoochte des berchs, die in ’t gesichte van Hebron is.

9 Hebr. op het hooft. Dit was een hooge berch, gelegen oostwaert voor Gaza, op welckes spitse (als uyt desen text af te nemen) men sach op Hebron, mede gelegen op eenen hoogen berch by de wester grenzen van Iuda. Hier mede komen oock de Caerten overeen. Sommige meynen, dat hyse gedragen heeft tot op het geberchte van Iuda, dichte by Hebron.

4

Ende het geschiedde daerna, dat hy eene vrouwe lief kreech, aen de beke ¹⁰ Sorek, welcker naem was Delila.

10 Loopende by het dal Escol, ofte het druyvendal (waer van Deut. 1. op. vers 24.) uyt het geberchte van Iuda in de middellantsche zee, ende scheydende de stammen Dan ende Simeon van malkanderen. Nae ’t gevoelen van anderen souden Escol ende Sorek namen moeten zijn van eene ende de selve beke. Maer Num. 13.25. staet, dat de plaetse (niet beke) van de Israeliten genoemt zy Nahal-Escol.

5

Doe quamen de ¹¹ Vorsten der Philistijnen tot haer op, ende seyden tot haer; ¹² Over-reedt hem, ende siet waerin sijne groote kracht zy, ende waermede wy sijner souden machtich worden, ende hem binden, om hem te ¹³ plagen: so sullen wy u geven, een yegelijck, duysent ende hondert ¹⁴ silverlingen.

11 Siet bov. cap. 3. op vers 3.

12 Siet bov. 14. op vers 15.

13 Ofte, te verootmoedigen: alsoo vers 6.

14 Siet Genes. 20. op vers 16.

6

Delila dan seyde tot Simson; Verklaert my doch, waer in uwe groote kracht zy, ende waermede ghy soudt konnen gebonden worden, datmen u plage.

7

Ende Simson seyde tot haer; Indien

[fol. 119r]

sy my bonden met seven ¹⁵ versche zeelen, die niet verdroocht zijn, so soude ick swack worden, ende wesen als een ¹⁶ ander mensche.

15 And. versche, ofte, frische, groene tienen roeden, ofte, tienen, banden, wissenbanden, wilgenbanden.

16 Ofte, als een der menschen, ofte, als een eenich mensche: alsoo vers 11.

8

Doe ¹⁷ brachten de Vorsten der Philistijnen tot haer op, seven versche zeelen, die niet verdroocht en waren: ende sy bondt hem daer mede.

17 Hebr. deden tot haer opkomen. D. sy brachten, ofte, schickten, deden haer brengen.

9

De ¹⁸ achterlage nu sat by haer in eene camer; so seyde sy tot hem; De ¹⁹ Philistijnen over u, Simson: doe verbrack hy de zeelen, gelijck als een snoerken van ²⁰ grof vlas verbroken wort, als het vyer ²¹ rieckt: also wert sijne kracht niet bekent.

18 D. die Philistijnen, die daer op loerden ende pasten.

19 D. daer zijn de Philistijnen, die u willen overvallen.

20 Ofte, werck.

21 D. nae by vyer komt, ofte, vyer (alsmen oock seyt) gevoelt, gewaer wort. Vergel. Psal. 58. op vers 10.

10

Doe seyde Delila tot Simson; Siet, ghy hebt met my gespott, ende leugenen tot my gesproken: verclaert my doch nu, waer mede ghy soudt konnen gebonden worden?

11

Ende hy seyde tot haer; Indien sy my ²² vast bonden met nieuwe touwen, met dewelcke geen werck gedaen en is, so soude ick swack worden, ende wesen als een ander mensche.

22 Hebr. bindende bonden.

12

Doe nam Delila nieuwe touwen, ende bondt hem daer mede, ende seyde tot hem; De Philistijnen over u Simson; (de achterlage nu was sittende in eene camer) doe verbrack ²³ hyse van sijne armen, als eenen draet.

23 T.w. de dicke touwen.

13

Ende Delila seyde tot Simson; Tot hier toe hebt ghy met my gespott, ende leugenen tot my sproken; verklaert my [doch nu] waer mede ghy soudt konnen gebonden worden: ende hy seyde tot haer; Indien ghy de ²⁴ seven hayrlocken mijns hoofts vlochtet aen eenen ²⁵ wevers-boom.

24 D. ’T gantsche hayr mijns hoofts, in soo veel locken als afgedeelt zijnde. Vergel. ond. vers 19.22.

25 And. webbe om eenen wevers boom gewonden zijnde. Verstaet hier op: (als in ’t voorgaende) so soude ick swack worden, ende zijn als een ander mensche.

14

Ende sy ²⁶ maecktese vast met een pinne, ende seyde tot hem; De Philistijnen over u Simson: doe waeckte hy op uyt sijnen slaep, ende ²⁷ nam wech de pinne ²⁸ der gevlochtene [hayrlocken] ende den wevers-boom.

26 Verstaet, na dat sy volgens sijn seggen met de gevlochtene hayr-locken gedaen hadde, so maeckte sy de selve noch, voor de sorge, vast met een pinne aen den weversboom. Andere verstaen, dat sy den weversboom heeft vaste genagelt, op dat Simson dien niet soude konnen van de plaetse vertrecken, ofte los maken.

27 Ofte, ginck wech met den nagel ende met den wevers-boom: toonende sijne voorige kracht, ende dat dit het middel niet en was, om hem te vangen ende te bedwingen.

28 D. daer mede Delila de gevlochtene hayr-locken hadde vast gemaeckt. Hebr. der vlechtinge.

15

Doe seyde sy tot hem; Hoe sult ghy seggen, Ick heb u lief, daer u herte niet met my en is? Ghy hebt nu driemael met my gespott, ende my niet verklaert, waer in uwe groote kracht zy.

16

Ende het geschiedde, als sy hem alle dagen met hare woorden perste, ende hem moeyelick viel; dat sijne ziele ²⁹ verdrietich wert tot sterven toe:

29 Hebr. verkort wert, gelijck vruchten, diemen afmaeyt, af-oogstet: de sin is, dat hem al sijn moet ende lust verginck, ja (als wy oock spreken) d’ aessem hem kort wert, ende sijn geest nae aen ’t beswijcken was, van wegen benautheyt: waer door hy sich ten laetsten van Delila liet overwinnen. Een seer aenmerckelick ende deerlick exempel van menschelicke swackheyt ende onbedachtheyt in soo eenen voortreffelicken helt Godes, als Simson was. Verg. Iob 21. op vers 4.

17

So verklaerde hy haer zijn gantsche herte, ende seyde tot haer; Daer en is noyt scheermes op mijn hooft gekomen, want ick ben een ³⁰ Nazireer Godes van mijns moeders buyck af: Indien ick geschoren wierde, so soude mijne ³¹ kracht van my wijcken, ende ick soude swack worden, ende wesen als alle de menschen.

30 Siet bov. 13. op vers 5.

31 Niet dat sijne kracht in het hayr gelegen was, maer om dat het af scheeren sijns hayrs eene verbrekinge was der gelofte sijnes Nazireerschaps (Num. 6.5. bov. cap. 13.5.) waer aen hy verplicht was, door het bevel Godes, die hem door sijnen Geest met dese extraordinare sterckte begaefde, so lange hy sijn Nazireerschap onderhielt, maer hem daer van ontblootte, als hy aen de inbreucke van dien schuldich wert.

18

Als nu Delila sach, dat hy haer sijn gantsche herte verklaert hadde, so sondt sy henen, ende ³² riep de Vorsten der Philistijnen, seggende; Komt ditmael op, want hy heeft my sijn gantsche herte verklaert: ende de Vorsten der Philistijnen quamen tot haer op, ende brachten dat ³³ gelt in hare hant.

32 D. liet roepen, ontboodt, ende liet seggen.

33 Ofte, silver. Siet bov. vers 5.

19

Doe dede sy hem slapen op hare knyen, ende ³⁴ riep eenen man, ende liet hem de seven hayr-locken sijns hooft afscheeren, ende sy begost hem te ³⁵ plagen, ende sijne kracht weeck van hem.

34 D. liet roepen, ontboodt.

35 D. aen te stooten, ofte andersins aen te roeren, prickelen, etc. om hem wacker te maken, ende van der Philistijnen aenkomste (als te vooren) te waerschouwen, op datmen sage, of hy te vangen ende te dwingen ware, ofte niet.

20

Ende sy seyde; De Philistijnen over u Simson: ende hy ontwaeckte uyt sijnen slaep, ende seyde; Ick sal ditmael uytgaen, ³⁶ als op andere malen, ende my ³⁷ uytschudden; want hy en wiste niet, dat de HEERE van hem ³⁸ geweken was.

36 Hebr. als mael in(ofte, op) mael. Dat is, gelijck te vooren meermaels.

37 Gelijck yemant die geschoren is, ofte sich verwackert ende sijne kracht vergadert tot eenich werc. And. ick sal my schudden[uyt hare handen] als of hy seyde: ick sal my lichtelick uyt hare handen redden.

38 Verstaet soo verre, ende ten aensien van dien, dat hy hem die voorige kracht onttrocken hadde.

21

Doe grepen hem de Philistijnen ende groeven sijne ³⁹ oogen uyt: ende sy voerden hem af nae Gaza, ende bonden hem met twee kopere ketenen, ende hy was malende in ’t ⁴⁰ gevangenhuys.

39 Op dat hy haerlieden niet meer quaets soude konnen doen: latende hem nochtans leven, tot een spectakel, ende roem hares Afgodts Dagons. siet versen 23, 24. Maer Godt, die alles regeert, hadde hier inne wat anders voor, gelijck d’uytkomste geleert heeft.

40 Hebr. in’t huys der gebondenen.

22

Ende het hayr sijns hoofts begon [weder] te ⁴¹ wassen, ⁴² gelijck doe hy geschoren wert.

41 Ende Simson door een oprecht berouw weder te komen tot sijnen voorigen stant des Nazireerschaps, ende van Godt t’ontfangen de voorgaende krachten. Hebr. te groenen, uyt te spruyten, gelijck gras ende kruyt.

42 Ofte: als dien, die geschoren was. Ofte: gelijck als het afgeschoren was. Dat is, het hayr begost weder soo lanck te worden, als het was ter tijt, doe hy geschoren wert door bedroch van Delila. And. Na dat hy geschoren was.

23

Doe versamelden hen de Vorsten der Philistijnen, om haren Godt ⁴³ Dagon een groot offer te offeren, ende tot vrolickheyt: ende sy seyden; Onse Godt heeft onsen vyant Simson in onse hant gegeven.

43 Der Philistijnen Afgodt, alsoo genoemt, om dat hy met sijn onderste deel eenen visch gelijck was, (de Philistijnen nu woonden aen de zee) ende het bovenste eens menschen gedaente hadde. Siet van desen 1.Sam. 5.2, 3, 4, 5. Alsoo hebben andere heydenen hare Zee-Afgoden gehadt, als Neptunus, Triton, Leucothea, etc. Sommige meynen dat desen afgodt alsoo genoemt is van ’t Hebr. woort Dagan, D. coorn, om datse hem voor den Godt der lant-bouwerye hielden. Van sulcke afgoderye, siet Rom. 1.23, 25.

24

Desgelijcx als hem het volck sach, loofden sy haren Godt: want sy seyden; Onse Godt heeft in onse hant gegeven onsen vyant, ende die ons lant verwoestede, ende die onser verslagenen ⁴⁴ vele maeckte.

44 D. die menichte van Philistijnen voor ende na verslagen heeft.

25

Ende het geschiedde, als haer herte ⁴⁵ vrolick was, dat sy seyden; Roept Simson, dat hy voor ons ⁴⁶ spele: ende sy riepen Simson uyt het gevangenhuys, ⁴⁷ ende hy speelde voor hare aengesichten, ende sy deden hem staen tusschen de pilaren.

45 Hebr. goet: dat is, vrolick, goeder dingen, alsmen seyt. Alsoo ond. 18.20. ende 19.6. Ruth 3.7. 2.Sam. 13.28.

46 Ofte, lacche, doe lacchen, op dat wy ons plaisier ende tijtverdrijf daeraen nemen: gelijck de Coninck Belsazar aen de goudene ende silvere vaten des H. Tempels Dan. 5. tot der Afgoden roem, ende Godes oneere.

47 And. dat hy speelde.

26

Doe seyde Simson tot den jongen, die hem by de hant hielt; ⁴⁸ Laet my gaen, dat ick de pilaren betaste, op de welcke het huys gevestigt is, dat ick daer aen ⁴⁹ lene.

48 Ofte, stelt, leydt my.

49 Als oft hy vermoeyt ware geweest van den arbeyt des malens in de gevanckenisse, ende het haestich aenkomen in dese plaetse.

27

Het huys nu was vol mannen ende wijven; oock waren daer alle Vorsten der Philistijnen: ende op het ⁵⁰ dack waren omtrent drye duysent mannen ende vrouwen, die toesagen als Simson speelde.

50 Als zijnde plat, nae de wijse van die landen. siet Deut. 22. op vers 8.

28

Doe ^a riep Simson tot den HEERE, ende seyde: Heere, HEERE, gedenckt doch mijner, ende sterckt my doch alleenlick ditmael, o Godt; ⁵¹ Dat ick my met eene wrake voor mijne twee oogen aen de Philistijnen wreke.

a Hebr. 11.32, etc.

51 Dit badt hy uyt geloove, ende wert van Godt verhoort, die hem, door het uytgraven sijner oogen van de Philistijnen tot uytvoeringe sijns beroeps (alsoo sy meynden) onduchtich gemaeckt zijnde, dese occasie, dit voornemen, ende extraordinare sterckte gegeven, dit gebet ingegeven, ende hem in sijnen doot wonderbaerlijcke victorie verleent heeft, als in sijn leven: tot sijns H. Naems eere, bespottinge der Afgoden, ende beschaminge sijner vyanden. Siet vers 30.

29

Ende Simson vattede de twee ⁵² middelste pilaren, op dewelcke het huys was gevesticht, ende ⁵³ waerop het steunde; den eenen met sijne rechterhant, ende den anderen met sijne slinckerhant.

52 Hebr. pilaren des middens.

53 And. Ende hy(Simson) steunde op, ofte, aen de selve.

30

Ende Simson seyde; Mijne ⁵⁴ ziele sterve met de Philistijnen; ende hy ⁵⁵ booch sich met kracht, ende het huys viel op de Vorsten, ende op al het volck, dat daer in was: ende der dooden, die hy in sijn sterven gedoodt heeft, waren meer, als die hy in sijn leven gedoodt hadde.

54 Dat is hier soo veel, als: Ick selve, mijn persoon sterve. Siet Gen. 12. op vers 5. ende 9. op vers 5.

55 Ofte, streckte sich uyt: de pilaren van sich afstootende, ende de selve inbuygende.

31

Doe quamen sijne broeders af, ende sijns vaders gantsche huys, ende namen hem op, ende brachten [hem] opwaerts, ende begroeven hem tusschen ⁵⁶ Zora ende tusschen ⁵⁷ Esthaol, in’t graf sijns vaders Manoah: hy nu, hadde Israël gerichtt ⁵⁸ twintich jaer.

56 Siet bov. 13. op vers 2.

57 Siet bov. cap. 13. op vers 25.

58 Als bov. cap. 15.20. Dit besluyt, hier wederhaelt, geeft te verstaen, dat dese laetste daet van Simson tot sijn Richterampt alsoo wel behoorde, als d’andere voorgaende. Gelijck hy oock bysonderlick in sijn doot gehouden wort als een voorbeelt onses Heeren Christi, die alle sijne ende onse vyanden voornamelick door sijn doot heeft overwonnen.