Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het ij. Capittel.

Ruth, uytgaende om aren in’t velt op te lesen, komt juyst op den acker van Boaz, hares overledenen mans bloet-vrient, vers 1, etc. Die haer seer troostelick bejegent, ende den knechten harenthalven milden last geeft, 8. Ruth t’huys komende, toont ende verhaelt Naomi haer wedervaren, 18. die daer over Godt danckt, ende vermaent Ruth op dien acker te blijven, 20.

1

NAomi nu hadde eenen ¹ bloetvrient hares ² mans, eenen man, geweldich van vermogen, van Elimelechs geslachte: ende sijn naem was ^a Boaz.

1 Hebr. eyg. bekende: maer dit woort wort oock genomen voor eenen bloet-verwant, neve, ofte, swager. Siet Pro. 7.4. ende ond. 3.2.

2 Des verstorvenen Elimelechs, als volcht.

a Matth. 1.5.

2

Ende Ruth, de Moabitische, seyde tot Naomi; Laet my doch in ’t velt gaen, ende van de ³ aren oplesen, achter dien, in ⁴ wiens oogen ick genade sal vinden: ende sy seyde tot haer; Gaet henen, mijne dochter.

3 Vergel. Levit. 19.9. ende 23.22. Deut. 24.19, etc.

4 By den welcken ick dese gunste sal verkrijgen, dat hy my toelate op sijnen acker van de koorn-aren achter de maeyers wat op te lesen. Siet van dese maniere van spreken, Genes. 18. op vers 3. Alsoo ond. vers 10, 13.

3

So ginck sy henen, ende quam, ende las op in’t velt, achter de maeyers: ende ⁵ haer viel by geval voor, een deel des velts van ⁶ Boaz, die van den geslachte Elimelechs was.

5 Hebr. hare ontmoetinge, ofte, bejegeninge, geval, toeval, geviel, ofte, quam voor, ontmoetede, bejegende, etc. dit wort geseyt ten aensien van Ruth, die niet en wiste, wiens acker het was: maer het wert van Gode alsoo beschickt, om den wech te bereyden tot het gene, dat hier na verhaelt wort.

6 Matth. 1.5. genoemt Booz.

4

Ende siet, Boaz quam van Bethlehem, ende seyde tot de maeyers; De HEERE zy met ulieden: ende sy seyden tot hem; De HEERE ⁷ segene u.

7 Siet Gen. 12. op vers 2.

5

Daerna seyde Boaz tot sijnen ⁸ jongen, die over de maeyers geset was: Wiens is dese jonge vrouwe?

8 Dat is hier te seggen, dienst-knecht, als in’t volgende vers blijckt. Siet van het gebruyck des Hebr. woorts, Gen. 22. op vers 5.

6

Ende de jonge, die over de maeyers geset was, antwoordde, ende seyde: Dese is de Moabitische jonge vrouwe, die met Naomi ⁹ wedergekomen is uyt de velden Moabs.

9 Siet bov. c. 1. op vers 7. ende 10.

7

Ende sy heeft geseyt; Laet my doch oplesen, ende [aren] by de garven versamelen, achter de maeyers: so is sy gekomen ende heeft gestaen ¹⁰ van ’s morgens af, tot nu toe, nu is ¹¹ haer t’huys blijven weynich.

10 Hebr. van doe, ’smorgens, etc.

11 Ofte, haer blijven is hier, t’ huys weynich. D. sy is heden morgen een weynich in huys geweest, voor de reste is haer blijven hier. And. Dat sy nu in de hutte, ofte, daer binnen geseten heeft, is weynich. Verst. in de hutte, die in’t velt mochte gemaeckt zijn, om sich voor de hitte somtijts wat te verbergen, ofte, wat te rusten, misschien oock om te eten.

8

Doe seyde Boaz tot Ruth; Hoort ghy niet mijne dochter? gaet niet, om in een ander velt op te lesen, oock en sult ghy van hier niet wech gaen: maer hier sult ghy u houden by mijne ¹² maechden.

12 Verst. dienstmaechden, die ick in mijn werck hebbe, als boven, jonge, voor dienstknecht, vers 5.

9

Uwe oogen sullen zijn op dit velt, dat ¹³ sy maeyen sullen, ende ghy sult achter ¹⁴ haerlieden gaen; ¹⁵ heb ick de jongens niet geboden, datmen u niet aenroere? als u dorstet, so gaet tot de vaten, ende drinckt van ’t gene de jongens sullen geschept hebben.

13 De maeyers.

14 De dienstmaechden.

15 Ick heb het hen wel eernstelick geboden, wil hy seggen. Siet Iudic. 4. op vers 6.

10

Doe viel sy op haer aengesichte, ende ¹⁶ booch haer ter aerden: ende sy seyde tot hem; Waerom heb ick genade gevonden in uwe oogen, dat ghy my ¹⁷ kennet, daer ick eene vreemde ben?

16 Siet Gen. 18. op vers 2.

17 D. dat ghy my aenspreeckt ende weldoet, niet anders, als oft ick uwe bekende, ofte maechschap ware.

11

Ende Boaz antwoordde, ende seyde tot haer; Het is my wel ¹⁸ aengeseyt, alles wat ghy by uwe schoonmoeder gedaen hebt, na den doot uwes mans, ende hebt uwen vader, ende uwe moeder, ende het lant uwer geboorte verlaten, ende zijt henen gegaen tot een volck, dat ghy van ¹⁹ te vooren niet en kendet.

18 Hebr. aengeseyt wordende is my aengeseyt.

19 Hebr. gisteren, eergisteren.

12

De HEERE vergelde u uwe daet: ende ²⁰ u loon zy volkomen, van den HEERE, den Godt Israëls, ²¹ onder wiens ²² vleugelen ghy gekomen zijt toevlucht te nemen.

20 Dat Godt den weldadigen genadelick belooft heeft.

21 Ofte, die ghy gekomen zijt, om onder sijne vleugelen toevlucht te nemen, ofte, bescherminge te soecken, ofte, u te betrouwen.

22 D. genadige beschuttinge, bescherminge ende koesteringe: eene gelijckenisse genomen van de jongen der vogelen, die sich onder de vleugelen der ouden verbergen, om gekoestert ende bewaert te zijn. Siet Psal. 17.8. ende 36.8. ende 57.2. ende 63.8. ende 91.4. Matth. 23.37.

13

Ende sy seyde; ²³ Laet my genade vinden in uwe oogen, mijn Heere, dewijle ghy my getroost hebt, ende dewijle ghy ²⁴ nae ’t herte van uwe dienstmaecht gesproken hebt: hoewel ick niet en ²⁵ ben, gelijck eene uwer dienstmaechden.

23 Ofte, ick sal genade vinden, etc.

24 Siet Gen. 34. op vers 3. ende Iudic. 19. op vers 3.

25 Ofte, niet sal zijn: D. ick sal my nochtans daerom niet so veel achten, ofte alsoo dragen, als of ick eene uwer dienst-maechden ware, maer minder.

14

Als het nu etens tijt was, seyde Boaz tot haer; Komt hier by, ende eet van den broode, ende dopt uwe bete in den azijn: so sat sy neder aen de zijde van de maeyers, ende hy langde haer geroost ²⁶ [koorn], ende sy at, ende wert versadicht ²⁷ ende hielt over.

26 Ofte, gort, tot spijse bereyt. Vergel. 2.Sam. 17.28.

27 Verg. ond. vers 18.

15

Als sy nu opstont, om op te lesen, so geboot Boaz sijne jongens, seggende; Laetse oock tusschen de garven oplesen, ende en beschaemtse niet.

16

Ia laet oock ²⁸ allencxkens van de hantvollen voor haer wat vallen, ende laet het liggen, dat sy ’t oplese, ende en bestraftse niet.

28 Hebr. roovende rooft voor haer van de hant-vollen. D. nu ende dan, ofte met opset, ofte, willens, berooft uwen hantvollen, latende daer van t’elckens eenige aren vallen, op dat sy te meer moge oplesen.

17

Also las sy op in dat velt, tot aen den avont: ende sy ²⁹ sloech uyt, dat sy opgelesen hadde, ende het was omtrent een ³⁰ Epha gersten.

29 Siet Iudic. 6. op vers 11.

30 Siet Exod. 16. op vers 36.

18

Ende sy nam het op, ende quam in de stadt; ende hare schoonmoeder sach wat sy opgelesen hadde: oock bracht sy voort, ende gaf haer, dat sy ³¹ van hare versadinge overgehouden hadde.

31 Siet bov. vers 14.

19

Doe seyde ³² haer schoonmoeder tot haer; Waer hebt ghy heden opgelesen, ende waer hebt ghy ³³ gewrocht? ³⁴ gesegent zy, die u ³⁵ gekent heeft: ende sy verhaelde hare schoonmoeder, by wien sy gewrocht hadde, ende seyde; De naem des mans, by welcken ick heden gewrocht hebbe, is Boaz.

32 Naomi tot Ruth.

33 Hebr. gedaen: te weten, u werck. Alsoo Matth. 20.12. Dese laetste hebben eene uyre gedaen, te weten, werck, D. gearbeydt, gewrocht. Alsoo in’t volgende vers Siet wijders Prov. 31. op vers 13.

34 Als vers 20.

35 Siet bov. op vers 10.

20

Doe seyde Naomi tot hare schoondochter; Gesegent zy hy ³⁶ den HEERE, ³⁷ die sijne weldadicheyt niet heeft nagelaten, aen de ³⁸ levendige, ende aen de ³⁹ doode: voort seyde Naomi tot haer; Die man is ons nabestaende, hy is een van onse ⁴⁰ lossers.

36 D. van den Heere. Vergel. Gen. 24. op vers 31. ende ond. cap. 3.10.

37 Naemlick, Boaz.

38 Aen u ende my.

39 Mijnen verstorvenen man, ende beyde sonen, zijnde van sijnen bloede, om welcker wille ende gedachtenisse hy ons beyden goet heeft gedaen: ofte, dien hy in haer leven goet heeft gedaen, gelijck hy nu aen ons doet, om harent wille.

40 D. die recht heeft onse erfgoet, ende persoonen, vervreemt ende verkocht zijnde, van wegen naeste bloet-verwantschap, te lossen, weder te koopen, ende vry te maken, ende selfs oock u ten houwelicke te nemen, nae de wetten, Levit. 25. vers 25, etc. ende 47, etc. Deuter. 25.5, etc. Matth. 22.24, etc.

21

Ende Ruth, de Moabitische, seyde: ⁴¹ Oock, om dat hy tot my geseyt heeft; Ghy sult u houden by de jongens, die ick hebbe, tot dat sy den gantschen oogst, die ick hebbe, sullen hebben voleyndt.

41 Verstaet, moet hy gesegent zijn, uyt het voorgaende vers Ofte: oock [sult ghy weten] dat hy, etc.

22

Ende Naomi seyde tot hare schoondochter Ruth: ’Tis goet, mijne dochter, dat ghy met sijne maechden uytgaet, op dat

[fol. 123v]

sy u niet ⁴² tegen en vallen in een ander velt.

42 Sy wil seggen: blijft voortaen, daer ghy soo wel zijt bejegent, ende en gaet op geen ander velt, daer ghy qualick soudt mogen bejegent worden.

23

Also hielt sy haer by de maechden van Boaz, om op te lesen; tot dat de gersten-oogst ende tarwen-oogst voleyndt waren: ende sy bleef by hare schoonmoeder.