Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het vij. Capittel.

Elisa voorseyt den Samariteren grooten overvloet, ende de doot eenes Hooftmans, die hem niet en geloofde, vers 1, etc. Vier melaetsche besoecken het leger, daer sy niemant en vinden, 3. zijnde de Syriers van Godt verjaegt, 6. de melaetsche bootschappen dit in de stadt, 8. nae de waerheyt daer van wort vernomen, 12. de sake blijckende, wort de Prophetie van Elisa vervult, 16.

1

DOe ¹ seyde Elisa; Hooret het woort des HEEREN: Soo seyt de HEERE, Morgen ontrent desen tijt sal eene ² mate meel-bloeme [verkocht] worden voor eenen ³ sikel, ende twee maten gerste voor eenen sikel, inde poorte van Samaria.

1 T.w. tot de Outste, die by hem versamelt waren, tot den bode, die vanden Coninck gesonden was, ende tot den Coninck selve, die stracks nae sijnen bode volchde. Siet de twee laetste verssen des voorgaenden capit. ende ond. versen 17, 18.

2 By den Hebreen genaemt Seah. Siet van dese mate, Gen. 18. op vers 6.

3 De gemeyne silvere sickel, daer van hier gesproken wort, dede rupin, ofte een weynich meer dan het vierde deel eenes rijckxdaelders. Siet Genes. 23. op vers 16.

2

Maer een ⁴ Hooft-man, op wiens hant de Coninck ⁵ leende, antwoordde den man Godts, ende seyde; Siet, so de HEERE ⁶ vensteren in den Hemel maeckte, ⁷ soude die sake [konnen] geschieden? Ende hy seyde; Siet, ghy sult het met uwen oogen sien, doch daer van niet eten.

4 Desen meyntmen geweest te zijn, den man die van den Coninck uyt-gesonden was, om den Propheet het hooft afte slaen. bov. 6. vers 32.

5 Nae de gewoonte der Coningen, ende groote Princen. Siet bov. 5.18.

6 T.w. om daer door meel, ofte koorn met grooten overvloet, als eenen regen uyt te storten. Siet van ’t Hebr. woort. Genes. 7. op vers 11

7 Hy loochent aldus sterckelick, dattet mogelick was. siet Gen. 18. op vers 17.

3

Daer waren nu vier melaetsche mannen ^a voor de ⁸ deure der poorte: die seyden, de eene tot den anderen; Wat blijven wy hier, tot dat wy sterven?

a Levit. 13.46.

8 De melaetsche moesten in het leger, ende in de steden niet woonen, maer daer buyten, afgesondert van het geselschap der menschen, Levit. 13.46. Dese nu waren genaedert, tot aen de poorte der stadt gevlucht zijnde, om ’t leger der Syriers, dat voor de selve lach.

4

Indien wy ⁹ seggen, Laet ons in de stadt komen, so is de honger inde stadt, ende wy sullen daer sterven, ende indien wy hier blijven, wy sullen oock sterven: nu dan komt, ende laet ons in’t leger der Syriers vallen; indien sy ons laten leven, wy sullen leven, ende indien sy ons dooden, wy en sullen maer sterven.

9 D. dencken, ofte voornemen by ons selven, in de stadt te gaen. Siet Gen. 20. op vers 11.

5

Ende sy stonden op inde ¹⁰ schemeringe, om in het leger der Syriers te komen: Doe sy aen het ¹¹ uyterste van het leger der Syriers quamen, siet, doe en was daer niemant.

10 Het Hebr. woort beteeckent de tijt des morgens, ofte des avonts, alst is tusschen licht ende doncker. Hier wort het voor de avont-schemeringe genomen, gelijck af te nemen is uyt vers negen. effen als de Syriers wech gevloden waren, vers 7. Alsoo Pro. 7.9. Voor de morgen-schemeringe ist genomen, Psal. 119. vers 147. Siet oock 1.Sam. 30. op vers 17.

11 Verst. het voorste eynde des legers, dat naest de plaetse, daer de melaetsche aenquamen, gelegen was. alsoo ond. vers 8.

6

Want de Heere hadde het heyr der Syriers doen hooren een ^{12 b} geluyt van wagenen, ende een geluyt van peerden, het geluyt eener grooter heyrkracht; so datse seyden ¹³ de eene tot den anderen, Siet, de Coninck Israëls heeft tegen ons gehuert de Coningen ¹⁴ der Hethiten, ende de Coningen der Egyptenaren, om tegen ons te komen.

12 Het welcke was, ofte in hare ooren alleen, ofte oock in de lucht van Godt, door sijne heylige Engelen gemaeckt.

b Ies. 13.4.

13 Hebr. de man tot sijnen broeder.

14 Door dese worden verstaen niet de Hethiten afkomstich van Heth, Genes. 10.15. die lange voor desen uytgeroeyt waren, maer (gelijck sommige meynen) de Coningen der Eylanden Cyprus, Creta, etc.

7

Derhalven hadden sy sich opgemaeckt, ende waren inde ¹⁵ schemeringe gevloden, ende hadden hare tenten gelaten, ende hare peerden, ende hare eselen, het leger gelijck ¹⁶ alst was: ende waren gevloden om hares ¹⁷ levens wille.

15 T.w. recht eer de melaetsche aen het leger gekomen waren. Siet bov. op vers 5.

16 T.w. doese noch daer in waren voor hare vlucht, die hen soo onversiens, ende met sulcke verschrickinge overgekomen is, datse nieuwers nae ommesiende, alles gelaten hebben, soo het was, om slechts haer leven daer van te brengen. Vergelijckt hier met ond. vers 10.

17 Hebr. Ziele. Siet Genes. 19. op vers 17.

8

Als nu dese melaetsche aen het uyterste des legers quamen, so gingen sy in eene tente, ende aten, ende droncken, ende namen van daer silver, ende gout, ende kleederen, ende gingen henen, ende verberchdent: daer na keerden sy weder, ende quamen in eene andere tente, namen van daer oock, ende gingen henen, ende verberchdent.

9

Doe seyden sy ¹⁸ de een tot den anderen; Wy en doen niet recht, dese dach is een dach van goede bootschap, ende wy

18 Hebr. de man tot sijnen naesten, ofte, metgeselle. Vergel bov. d’aenteeck. op vers 6.

[fol. 174r]

swijgen stille: Indien wy vertoeven tot den lichten morgen, so sal ons ¹⁹ de ongerechticheyt vinden: daerom nu, komt, laet ons gaen, ende [dit] den huyse des Conincx bootschappen.

19 D. de straffe der sonde. want de sonde wort ons geseyt te binden, niet alleen als wy in de selve bevonden ende achterhaelt, maer oock daerom gestraft worden. Siet Num. 32.23. ende de aent. daer op.

10

So quamense, ende riepen tot ²⁰ den Poortier der stadt, ende bootschapten ²¹ hen, seggende; Wy zijn gekomen tot het leger der Syriers, ende siet, niemant en was daer, nochte geens menschen stemme; maer peerden aengebonden, ende esels aengebonden, ende tenten, gelijck als sy waren.

20 And. tot de poortiers.

21 N. den Poortier, ende de gene die met hem aen de poorte de wacht hielden.

11

Ende ²² hy riep ²³ de Poortiers: ende sy deden de bootschap binnen inden huyse des Conincks.

22 T.w. des stadts Poortier, die de voorwacht hadde.

23 T.w. sijne metgesellen, die met hem de wacht aen de poorte hielden; ofte, de Poortiers van het huys des Conincks. And. de poortiers riepen uyt.

12

Ende de Coninck stont op in de nacht, ende seyde tot sijne ²⁴ knechten; Ick sal u nu te kennen geven, wat de Syriers ons gedaen hebben: Sy weten dat wy hongerich zijn, daerom zijn sy uyt het leger gegaen, om sich in ’t velt te versteken, seggende; Als sy uyt de stadt gegaen sullen zijn, dan sullen wyse levendich grijpen, ende wy sullen inde stadt komen.

24 D. Raetsheeren, ende voorneemste Officieren. Siet Gen. 20 op vers 8.

13

Doe antwoordde een van sijne knechten, ende seyde; Datmen doch neme vijve vande overige peerden, die ²⁵ hier binnen over-gebleven zijn, (siet, ²⁶ sy zijn als de geheele menichte der Israëliten, die hier binnen overgebleven zijn, siet, sy zijn als de geheele menichte der Israëliten, die vergaen zijn) laet ons die senden, ende sien.

25 D. in dese stadt.

26 Hy wil seggen, dat dese peerden niet meer te achten en waren dan de belegerde Israeliten die doch moeten sterven, gelijck de andere die alreede gestorven zijn, soder geen ontset en komt.

14

Sy namen dan twee ²⁷ wagen-peerden: Ende de Coninck sondt het leger der Syriers achter na, seggende; Gaet henen, ende siet.

27 Hebr. twee wagenen van peerden: D. twee peerden van wagenen: verstaet, diemen aen den wagen plachte te spannen. And. twee ruyteren te peerde: Te weten, den welcken de Coninck bevolen hadde het leger der Syriers te besichtigen, ende te vernemen, hoe’t daer mede gelegen was.

15

Ende sy volchdense na tot de Iordane toe, ende siet, de gantsche wech was vol van kleederen, ende ²⁸ gereetschap, die de Syriers in haer ²⁹ verhaesten wechgeworpen hadden: De boden nu keerden weder, ende bootschaptent den Coninck.

28 Ofte, vaten.

29 Het Hebr. woort beteeckent eygentlick eene verhaestinge, die met vreese des aenstaenden perijckels vereenicht is. Vergel. 2.Sam. 4.4. Psal. 48.6.

16

Doe ginck het volck uyt, ende beroofde het leger der Syriers: ende eene mate meel-bloeme wert [verkocht] voor eenen sikel, ende twee maten gerste voor eenen sikel, nae het woort des HEEREN.

17

De Coninck nu hadde den Hooft-man, ³⁰ op wiens hant hy leende, over ³¹ die poorte gestelt, ende het ³² volck vertradt hem inde poorte, dat hy sterf: gelijck de man Godts gesproken hadde, die’t sprack, als de Coninck tot hem afgekomen was.

30 Siet bov. op vers 2.

31 Door de welcke men ginck nae het leger der Syriers.

32 T.w. dat met groote menichte, ende haeste, ten deele uyt de stadt socht te wesen, seer begeerich der spijse, ende des buyts, die in’t leger, ende daer buyten met overvloet te becomen waren, ten deele in quam, geladen met spijse, dranck, kleedingen, wapenen, etc. ende medebrengende vele beesten.

18

Want het was geschiet, gelijck de man Godts gesproken hadde tot den Coninck, seggende; ³³ Morgen ontrent desen tijdt sullen twee maten gerste voor eenen sikel, ende eene mate meel-bloeme voor eenen sikel [verkocht] worden, in de poorte van Samaria.

33 Siet bov. op vers 1.

19

Ende die Hooftman hadde den man Godts geantwoort, ende geseyt, Siet, so de HEERE ³⁴ vensteren inden Hemel maeckte, ³⁵ soudet oock nae dit woort geschieden [konnen]? ende ³⁶ hy hadde geseyt, Siet, ghy sult het met uwen oogen sien, doch daer van niet eten.

34 Siet bov. op vers 2.

35 Ofte, soude oock sulcke sake geschieden konnen?

36 N. de Propheet Elisa.

20

Even alsoo geschiedde hem: want het volck vertradt hem inde poorte, dat hy sterf.