Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het viij. Capittel.

De Sunamitische vrouwe, om sekere dierte het lant door Elisas raet geruymt hebbende, keert weder, vers 1, etc. ende krijgt al haer goet weder, door last des Conincks, 4. Elisa voorseyt den doot Benhadads, 7. ende de regeringe Hazaëls over Syrien, 12. Ioram wort Coninck na Iosaphat, 16. verlaet den Heere, 18. dies vallen de Edomiten van hem af, ende die van Libna, 20. hy sterft, ende Ahazia wort Coninck in sijne plaetse, 24. hy houdt vrientschap met Ioram den Coninck Israels, 28.

1

ELisa nu hadde gesproken tot die vrouwe, welcker ^a sone hy levendich gemaeckt hadde, seggende; Maeckt u op, ende gaet henen, ghy ende u ¹ huysgesin, ende verkeert als vreemdelinck, waer ghy verkeeren kont: want de HEERE ² heeft eenen honger geroepen, die oock in het lant seven jaren komen sal.

a 2.Reg. 4.34.

1 Hebr. huys. Siet Genes. 7. op vers 1.

2 D. heeft nae sijne gerechticheyt eenen dieren tijt over het lant gesonden, als sijnen dienaer, ende scherp-richter, om sijne straffen uyt te voeren. Siet mede Psal. 105. vers 16. Soo wort Godt oock geseyt andere plagen te roepen, even als ofse levendige, ende redelicke schepselen waren, bequaem om te verstaen, ende willich om te gehoorsamen. Ierem. 25.29. Hag. 1.11.

2

Ende de vrouwe hadde haer opgemaeckt, ende hadde gedaen nae het woort vanden man Godts: want sy was gegaen met haer huysgesin, ende hadde als vreemdelinck verkeert in ’t lant der Philistijnen seven jaren.

3

Ende het geschiedde met het eynde der seven jaren; dat de vrouwe uyt het lant der Philistijnen weder keerde: ende sy ginck uyt, datse tot den Coninck ³ riepe, om haer huys, ende om haren acker.

3 D. eernstelick, ende met aenhoudinge versochte, om haer huys ende lant, dat eenige in haer afwesen beseten hadden, weder te krijgen. Vergel. het volgende 6. vers.

4

De Coninck nu sprack tot ⁴ Gehazi den jongen vanden man Godts, seggende; Vertelt nu doch alle ⁵ de groote dingen, die Elisa gedaen heeft.

4 Het schijnt dat dit geschiet zy voor de historie van Naaman de Syrier, ende de melaetscheyt van Gehazi, waer van men sien can bov. c. 5. om dat niemant lichtelick en sprack met de melaetsche, die van het geselschap der menschen door Godes wet afgesondert waren, Levit. 13.46. Andere meynen dat dese wet de t’samen-wooninge alleen verboodt, ende niet de aensprake, die de Israeliten soo wel, bov. 7.10. als de Heydenen, bov. 5. versen 4, 5. toegelaten hebben.

5 D. Mirakelen, ende wonderwercken, de dese afgodische Coninck niet uyt waren geloove, maer uyt ydele nieuwsgiericheyt sochte te hooren.

5

Ende het geschiedde, als hy den Coninck vertelde, hoe hy eenen dooden hadde levendich gemaeckt, siet, so riep de vrouwe, welcker soon hy levendich gemaeckt hadde, tot den Coninck, om haer huys, ende om haren acker: Doe seyde Gehazi; Mijn heere Coninck, dit is de vrouwe, ende dit is hare soon, dien Elisa heeft levendich gemaeckt.

6

Ende de Coninck ⁶ ondervraechde de vrouwe, ende sy verteldet hem: doe gaf de Coninck haer eenen ⁷ Camerlinck, seggende; Doet [haer] weder hebben alles wat hare was, daer toe alle inkomsten des ackers, vanden dage af, dat sy het lant verlaten heeft, tot nu toe.

6 T.w. of hare soon van Elisa was van de doot opgeweckt geweest.

7 Siet Genes. 37. op vers 36.

7

Daerna quam Elisa tot ⁸ Damascus, als Benhadad de Coninck van Syrien kranck was: ende men bootschapte hem, seggende, De man Godts is herwaert gekomen.

8 Siet Genes. 14. op vers 15.

8

Doe seyde de Coninck tot Hazaël; ⁹ Neemt een geschenck ¹⁰ in uwe hant, ^b ende gaet den man Godts te gemoete: ende vraecht door hem den HEERE, seggende; Sal ick van dese kranckheyt ¹¹ genesen?

9 Siet 1.Reg. 14. op vers 3.

10 D. met u. Siet bov. 5. op vers 5. alsoo in’t volgende vers.

b 1.Reg. 14.2, 3. 2.Reg. 1.2.

11 Hebr. leven. Alsoo Num. 21.8. ende Iosu. 5.8. ende ond. versen 9, 10, 14. Ioh. 4.50.

9

So ginck Hazaël hem te gemoete, ende nam een geschenck in sijne hant, te weten, ¹² alle goet van Damascus, een last van veertich kemelen: ende hy quam, ende stont voor sijn aengesichte, ende seyde; ¹³ Uwe soon Benhadad de Coninck van Syrien heeft my tot u gesonden, om te seggen; Sal ick van dese kranckheyt genesen?

12 D. allerley.

13 D. die u eert als sijnen vader. alsoo heeft de Coninck Ioram desen Propheet sijnen Vader genaemt, bov. 6.21.

10

Ende Elisa seyde tot hem; Gaet, secht, ¹⁴ Ghy en sult gantschelick niet genesen: want de HEERE heeft my getoont, dat hy ¹⁵ den doot sterven sal.

14 Hebr. ghy sult levende niet leven. And. aldus: segt hem, ghy sult levende leven. verstaende dit spotscher wijse gesproken. Verg. 1.Reg. 22.15. De woorden worden oock vertaelt aldus: Ghy soudt konnen sekerlick genesen. Ende de sin is dan; dat de sieckte Benhadads wel uyt hare natuere niet en was ter doot, also dat hy daer van soude hebben konnen opstaen, maer dat hy evenwel sterven soude door eene andere maniere, eer de sieckte een eynde soude nemen. Siet ond. vers 15.

15 Hebr. stervende sterven.

11

Ende ¹⁶ hy hielt sijn gesichte staende, ende settedet vast, ¹⁷ tot schamens toe: ende de man Godts ¹⁸ weende.

16 T.w. de Propheet, die sijne oogen op Hazaël geslagen hebbende, de selve soo lange op hem hielt, tot dat hy hem schaemde langer op hem te sien, ofte, tot dat Hazaël beschaemt wert soo lange besien te worden. Andere verstaen dit aldus; dat de Propheet sijn aengesicht niet op Hazaël, maer op yet anders vastgehouden heeft, zijnde in de aenmerckinge der wreetheyt, die Hazaël tegen Israel bedrijven soude, tot dat hem, of hy schoon sich poochde in te houden, daer over de tranen ontgaen zijn. Na de ander oversettinge, nemen ’t sommige van Hazaël, als dat hy sijn aengesicht op den Prophete gestelt soude hebben, verwondert zijnde, waerom hy hem scheen strijdende dingen te belasten, om die sijnen Heere Benhadad aen te dienen.

17 Siet dese maniere van spreken oock, Iudic. 3.25. ende bov. 2.17. Anders; Langen tijt, ofte, tot vertraginge.

18 Uyt oorsake van het quaet, dat hy door Godes openbaringe voor sach den kinderen Israels door middel van Hazaël te sullen overkomen. Vergel. Ierem. 14.17. ende Luce 19.41.

12

Doe seyde Hazaël; Waerom weent mijn heere? ende hy seyde; ^c Om dat ick weet wat quaet ghy den kinderen Israëls

c 2.Reg. 10.32. ende 12.17. ende 13.7.

[fol. 174v]

doen sult: ghy sult hare sterckten in ’t vyer setten, ende haer jonge-manschap met den sweerde dooden, ende hare jonge kinderen verpletteren, ende hare swangere vrouwen op-snijden.

13

Ende Hazaël seyde; Maer wat is uw’ knecht, die ¹⁹ een hont is, dat hy dese groote sake doen soude? ende Elisa seyde; ²⁰ De HEERE heeft my getoont, dat ghy Coninck zijn sult over Syrien.

19 D. gantsch onweerdich, veracht, ende onvermogende. Vergel. 1.Sam. 24.15. 2.Sam. 3.8. ende 9.8. Iob 30.1. And. wat is u knecht? een hont? D. soo wreet, fel, moordadich, ende onbarmhertich als een hont. Soo worden de wreede, ende bloetdorstige by honden vergeleken, Psal. 22.17, 21. ende 59.7.

20 Vergel. 1.Reg. 19.15.

14

So ginck hy wech van Elisa, ende quam tot sijnen ²¹ heere, die tot hem seyde; Wat heeft Elisa tot u geseyt? ende hy seyde; Hy heeft tot my geseyt, ²² Ghy sult sekerlick genesen.

21 Den Coninck van Syrien.

22 Hebr. levendich zijnde sult ghv leven: dat is, sekerlick genesen. Hy verhaelt het contrarie van het gene Elisa hem geseyt hadde, volgende de oversettinge van vers 10.

15

Ende het geschiedde des anderen daechs, dat hy een deken nam, ende in ’t water dopte, ende over ²³ sijn aengesicht uytspreydde, dat hy sterf: ende Hazaël wert Coninck in sijne plaetse.

23 N. des Conincx Benhadads. dit heeft Hazaël gedaen met voorbedachten raet, om hem de doot aen te brengen.

16

^d In het ²⁴ vijfde jaer nu van Ioram den sone Achabs, des Conincks Israëls, ²⁵ doe Iosaphat Coninck was van Iuda, [begon] Iehoram de sone Iosaphats des Conincks van Iuda te regeren.

d 2.Chron. 21.4, 5.

24 Het welcke was het 22 jaer des Coninckrijcks van Iosaphat. Verg. bov. 3.1.

25 Want noch in’t leven zijnde, ende het recht des Conincklicken stoels behoudende, hadde hy sijnen sone sijnen stadthouder gemaeckt, ende met hem eenige jaren geregeert. Verg. hier mede de aent. 1.Reg. 22.42. ende bov. 1.17.

17

Hy was twee en dertich jaer out doe hy Coninck wert: ende hy regeerde acht jaren te Ierusalem.

18

Ende hy wandelde op den wech der Coningen Israëls, gelijck als het huys Achabs dede: want de ²⁶ dochter Achabs was hem ter vrouwe geworden: ende ²⁷ hy dede dat quaet was inde oogen des HEEREN.

26 Genaemt Athalia, onder vers 26. alwaer sy wort geseyt de dochter van Omri, om dat dese Achabs vader was, ende volgens haer grootvader.

27 Siet 1.Reg. 11. op vers 6.

19

Doch de HEERE en woude Iuda niet verderven, ²⁸ om Davids sijnes knechts wille: ^e gelijck als hy hem geseyt hadde; Dat hy hem ²⁹ t’ allen tijden voor sijne sonen eene ³⁰ lampe soude geven.

28 Siet 1.Reg. 11. op vers 12.

e 2.Sam. 7.13. 1.Reg. 11.36. 1.Reg. 15.4. Psal. 132.17.

29 Hebr. alle dagen. Siet 1.Reg. 11. op vers 36.

30 Siet 1.Reg. 11. op vers 36.

20

^f In sijne dagen ³¹ vielen de Edomiten van onder ³² het gebiedt van Iuda af, ende maeckten eenen ³³ Coninck over hen.

f Genes. 27.40. 2.Chron. 21.8.

31 Aldus wert vervult de voorsegginge Isaacs, Gen. 27.40.

32 Hebr. hant. D. macht, ende gebiet. alsoo ond. vers 22. siet Genes. 16. op vers 6.

33 Want van den tijt Davids af, en wasser geen Coninck onder hen geweest, maer een Conincks stadthouder, ingeset van den Coninck van Iuda. Siet 1.Reg. 22.48. ende d’aenteeck. daer op.

21

Daerom tooch Ioram over nae ³⁴ Zair, ende alle de wagenen met hem, ende hy maeckte hem des nachts op, ende sloech de Edomiten, die rontom hem waren, daer toe de Overste der wagenen, ende het volck vloodt in sijne hutten.

34 Hebr. Tsair. de naem eener stadt, ofte plaetse in Idumaea gelegen.

22

De Edomiten evenwel vielen van onder het gebiet van Iuda af, ³⁵ tot op desen dach: doe viel ³⁶ Libna af in de selve tijt.

35 D. welcken afval duert tot op desen dach, in den welcken dit boeck is geschreven geweest.

36 Een stadt gelegen in de stamme van Iuda, Ios. 15.42. ende den Priesteren te bewoonen gegeven, Ios. 21.13. de oorsake hares afvals was, om dat Ioram den Heere den Godt sijner vaderen verlaten hadde, 2.Chron. 21.10. door desen afval wert Ioram verhindert sijne victorie tegens de Edomiten te vervolgen: waer door sy in haren afval gebleven zijn.

23

Het overige nu der geschiedenissen Iorams, ende alles wat hy gedaen heeft, is dat niet geschreven ³⁷ in het boeck der Chroniken der Coningen van Iuda?

37 Siet 1.Reg. 14. op vers 29.

24

Ende ^g Ioram ³⁸ ontsliep met sijne vaderen, ende wert ³⁹ begraven by sijne vaderen, inde stadt Davids: ende Ahazia sijn soon wert Coninck in sijne plaetse.

g 2.Chron. 21.19.

38 Siet Deut. 31. op vers 16. ende 1.Reg. 1. op vers 21.

39 Doch niet in de graven der Coningen, maer in een privaet graf, afgesondert van de andere, ende sonder de gewoonelicke vereeringe. Siet 2.Chron. 21.19, 20.

25

In het twaelfste jaer Iorams, des soons Achabs, des Conincks van Israël, ^h [begon] Ahazia de soon Iehorams des Conincks van Iuda, ⁴⁰ te regeren.

h 2.Chron. 22.1.

40 Hebr. regeerde.

26

Twee en twintich jaer was Ahazia ⁴¹ out, als hy Coninck wert, ⁱ ende regeerde een jaer te Ierusalem, ende sijner moeder naem was Athalia, de ⁴² dochter van Omri den Coninck Israëls.

41 Hebr. een soon van twee en twintich jaer.

i 2.Chron. 22.2.

42 Verst. sijns soons dochter. want dese Athalia was de dochter van Achab, bov. vers 18. ende Achab de sone van Omri, 1.Reg. 16.28, 29.

27

Ende hy ⁴³ wandelde inden wech van het huys Achabs, ende dede ⁴⁴ dat quaet was inde oogen des HEEREN, gelijck het huys Achabs, want hy was een ⁴⁵ schoon-soon van het huys Achabs.

43 Siet 1.Reg. 15. op vers 26.

44 Siet 1.Reg. 11. op vers 6.

45 Te weten, door het houwelick van Athalia de dochter Achabs, met Ioram den sone Iosaphats des Conincks van Iuda.

28

Ende hy tooch met Ioram den sone Achabs nae den strijt, te Ramoth in Gilead tegen Hazaël den Coninck van Syrien: ende de Syriers ⁴⁶ sloegen Ioram.

46 D. wondden, ofte quetsten.

29

Doe ^k keerde Ioram de Coninck wederom, dat hy sich te Iizreël heelen liete, van de slagen, die hem de Syriers te Rama geslagen hadden, als hy street tegen Hazaël den Coninck van Syrien: ende ^l Ahazia de soon Iehorams, de Coninck van Iuda quam af, om Ioram den sone Achabs te Iizreël te besien, want hy was kranck.

k 2.Reg. 9.15.

l 2.Chron. 22.6, 7.