Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het xvij. Capittel.

Hosea wort Coninck Israels, vers 1, etc. wort den Coninck van Assyrien onderworpen, daer na van hem belegert, gevangen, ende met al het volck nae Assyrien gevoert, 3. sulcx alles om hare sonden, 7. De vreemde volcken, daer mede haer lant beset was, worden van de leeuwen gequelt, 24. daerom wort hen een Israelitisch Priester toegesonden, 27. waer uyt volgt eene vermengelinge van Religie, 29.

1

IN het ¹ twaelfste jaer van Achaz den Coninck van Iuda, wert Hosea de soon van Ela Coninck over Israël te Samaria, ² [ende regeerde] negen jaren.

1 Hy hadde het Coninckrijcke Israels in ’t vierde jaer van Achaz, dat is, acht jaren te vooren, wel ingenomen, bov. 15. vers 30. maer also het lant vol twisten, ende beroerten, om de Croone was, noch hy, noch yemant schijnt de acht jaren een bevesticht Coninck geweest te zijn: ofte, in dien hy noch voor Coninck gehouden zy geweest, so was hy onder het tribuyt des Conincks van Assyrien, ja oock (alsoo eenige meynen) sijn gevangen, sulcks dat de voor-gemelte acht jaren, hier niet en komen in rekeninge sijnes Coninckrijcks: anders heeft hy seventien jaren geregeert. Vergelijckt boven 15.30. ende onder 18.9. Andere meynen, dat hy de eerste acht jaren absolutelick, als Souvereyn heeft geregeert, ende de andere negen, als Tributaris, ende dat de Heylige Schrifture van dese laetste alleene hier gewach maeckt.

2 Van dese ingevoechde woorden, Siet 1.Reg. 15. op vers 33.

2

Ende hy dede dat quaet was inde oogen des HEEREN: evenwel ³ niet, als de Coningen Israëls, die voor hem geweest waren.

3 D. niet met sulcke groote afgoderye: want de voorige meest hadden, niet alleen de gouden Calveren, maer oock Baal, ende andere grouwelen der heydenen gedient. Sommige verstaen oock, dat hy sijn volck heeft laten gaen nae Ierusalem, om daer te offeren; het welcke te vooren verboden was, 1.Reg. 12.27.

3

Tegen hem tooch op ⁴ Salmaneser Coninck van Assyrien: ende Hosea wert sijn knecht, dat hy hem ⁵ een geschenck gaf.

4 Anders oock genaemt in sommige historien, Nabonassar. Hoewel andere meynen datse verscheyden zijn.

5 D. jaerlicks tribuyt ofte schattinge.

4

Maer de Coninck van Assyrien ⁶ bevondt eene verbintenisse in Hosea, dat hy tot ⁷ So, den Coninck van Egypten, boden gesonden hadde, ende het geschenck den Coninck van Assyrien, niet als te vooren van jaer tot jaer op en bracht: so besloot hem de Coninck van Assyrien, ende bondt hem in ’t ⁸ gevangen-huys.

6 N. ontrent het vijfde, ofte seste jaer deser regeringe van Hosea. Vergel. ond. cap. 18. vers 9.

7 And. inde historien genoemt Sabachos, die sijnen voorganger Asychis verdreven hebbende, vele jaren over Egypten geregeert heeft. Deses hulpe heeft Hosea versocht tegen de Assyriers.

8 Hebr. het huys der besluytinge, ofte, des bedwancks. Dit is geschiet in’t negende jaer van des Conincks Hosea regeringe, vermelt in ’t vers 1.

5

Want ^a de Coninck van Assyrien tooch op in het gantsche lant: ja hy quam op nae Samaria, ende hy belegerdese drie jaren.

a 2.Reg. 18.9.

6

In ^b het negende jaer van Hosea nam de Coninck van Assyrien Samaria in, ende voerde Israël wech in Assyrien, ende dedese woonen in ⁹ Halah, ende in ¹⁰ Habor, aen de ¹¹ riviere Gozan, ende inde steden der ¹² Meden.

b 2.Reg. 18.10 Iesai. 8.4.

9 Eenige houden ’t voor Calacine van Assyrien, gelegen boven Abiabene. Siet hier van oock ond. 18.11. 1.Chron. 5. vers 26.

10 ’Twelck men meynt te zijn een berch-achtich lant van Assyrien, palende aen Medien. siet ond. 18.11.

11 Een riviere in Mesopotamien, ond. 18.11. 1.Chron. 15. vers 26. And. Nehar-Gozan, een lantschap (nae sommiger gevoelen) in Medien.

12 Siet Genes. 10. op vers 2.

7

Want het was geschiet, dat de kinderen Israëls gesondiget hadden tegen den HEERE haren Godt, diese uyt Egyptenlant opgebracht hadde, van onder de hant Pharao des Conincks van Egypten: ende hadden ¹³ andere Goden gevreest;

13 Siet Genes. 35. op vers 2.

8

Ende ^c hadden gewandelt inde insettingen der Heydenen, die de HEERE voor het aengesicht der kinderen Israëls verdreven hadde, ende der Coningen Israëls, ¹⁴ diese gemaeckt hadden.

c Levit. 18.3.

14 Verst. de insettingen, die de Coningen Israels gemaeckt hadden. Alsoo ond. vers 19. ofte, der Coningen Israëls, die sy, te weten, de kinderen Israels, opgeworpen hadden.

9

Ende de kinderen Israëls hadden de saken, die niet recht en zijn, ¹⁵ tegen den HEERE haren Godt ¹⁶ bemantelt: ende hadden hen hoochten gebouwet in alle hare steden, ¹⁷ vande wacht-toren af, tot de vaste steden toe.

15 And. met den HEERE. D. met den name ofte deckmantel van den dienst des Heeren.

16 Hebr. eygentlick, bedeckt. D. sy hebben hare afgoderye, ende sonden verschoont, ende bekleet met den naem, ende schijn van Godes-diensticheyt, heylicheyt, ende goede meyninge, willende Godt dienen, niet nae sijn woort, maer nae hare phantasie, tegen het uytgedruckte bevel Godes, Num. 15.39.

17 D. over al, door het geheele lant, soo wel in kleyne, ende onbewoonde plaetsen, ende in het velt, als in groote, ende volck-rijcke plaetsen, ende in steden. De wacht-torens waren hier ende daer in ’t lant, om het volck voor de vyanden te waerschouwen, ofte om het vee, ende de vruchten te bewaren.

10

Ende sy hadden hen ¹⁸ staende beelden opgericht, ende ¹⁹ bosschen; ²⁰ op allen hoogen heuvel, ende onder alle groen geboomte.

18 Siet Levit. 26. op vers 1.

19 Siet Exod. 34.13. ende Deut. 7.5. met d’aent. And. bosch-goden, bosch-beelden.

20 Siet Deut. 12. op vers 2.

11

Ende sy hadden daer geroockt op alle hoochten, gelijck de Heydenen, die de HEERE van hare aengesichten wechgevoert hadde: ende sy hadden quade dingen gedaen, om den HEERE tot toorn te verwecken.

12

Ende sy hadden den ²¹ Dreck-goden gedient; daer vande HEERE tot hen geseyt hadde; ^d Ghy en sult dese sake niet doen.

21 Siet Levit. 26. op vers 30.

d Exod. 20.3, 4, 19. Deut. 4.7, 8.

13

Als nu de HEERE tegen Israël, ende tegen Iuda, door den ²² dienst aller Propheten, aller ²³ Sienders betuycht hadde, seggende; ^e Bekeeret u van uwe boose wegen, ende houdet mijne geboden, [ende] mijne insettingen, nae alle de Wet, die ick uwen vaderen geboden hebbe; ende die ick tot u door de hant mijner knechten, de Propheten, gesonden hebbe:

22 Hebr. door de hant.

23 T.w. dien Godt sijnen wille verklaert hadde, op allerley manieren, die Godt in die tijden gebruyckte, om de menschen te onderwijsen, als door Aenspraken, Gesichten, ofte Droomen. Siet Num. 12. op vers 6.

e Ierem. 18.11. ende 25.5. ende 35.15.

14

So en hoorden sy niet; maer sy ^{24 f} verhardeden haren necke, gelijck de necke harer vaderen geweest was, die ²⁵ aen den HEERE haren Godt niet gelooft en hadden.

24 Dat is, sy waren ten uytersten toe ongehoorsaem, ende wederspannich, niet willende sich nae de vermaningen des Heeren neygen. Siet Exod. 22. op vers 9.

f Deut. 31.27. Malach. 3.7.

25 Dat is, sijne dreygementen niet gelooft ende hadden.

[fol. 179v]

15

Daer toe verwierpen sy sijne insettingen, ende sijn verbont, dat hy met haren vaderengemaeckt hadde, ende sijne getuygenissen, die hy tegen hen betuycht hadde, ende wandelden de ²⁶ ydelheyt na, datse ydel wierden, ende achter de heydenen, die rontom hen waren, vande welcke de HEERE hen geboden hadde; datse niet doen en soouden gelijck die.

26 De Afgoderye wert ydelheyt genaemt, soo wel om dat de Afgoden een nietich dinck zijn; als om dat het vertrouwen daer op gestelt, te vergeefs is; ja oock om dat de afgodendienaers van het rechte verstant, ende oordeel berooft zijn.

16

Ia sy verlieten alle de geboden des HEEREN hares Godts; ^g ende maecten hen gegotene beelden, twee kalveren; ende maeckten bosschen, ende bogen sich voor ²⁷ allen heyr des hemels, ende dienden den ²⁸ Baal.

g Exod. 32.8. 1.Reg. 12.28.

27 Siet Deut. 4. op vers 19.

28 Siet Iudic. 2. op vers 11.

17

Oock ^h deden sy hare sonen, ende hare dochteren ²⁹ door het vyer gaen, ende ³⁰ gebruyckten waerseggerijen, ende ³¹ gaven op vogel-geschrey acht, ende ³² verkochten sich te doen, dat quaet was inde oogen des HEEREN, om hem tot toorn te verwecken.

h Levit. 20.3, 4. Deut. 18.10. 2.Reg. 16.3.

29 Siet Levit. 18. op vers 21.

30 Hebr. waerseyden waerseggingen.

31 Siet Levit. 19. op vers 26.

32 Siet den sin deser maniere van spreken, 1.Reg. 21. op vers 21.

18

Daerom vertoornde sich de HEERE seer over Israël, dat ⁱ hyse wech dede van ³³ sijn aengesichte: daer en bleef niets over, behalven ³⁴ de stamme van Iuda alleen.

i Hos. 1.6.

33 D. uyt het lant van Canaan, het welcke hy hem tot eene wooninge geheylicht hadde, hebbende daer in sijne kercke, in welcker midden hy woonde, ende in dese de uyterlicke teeckenen sijner tegenwoordicheyt vertoonde. Alsoo ond. vers 20, ende 23. ende cap. 23. vers 27. ende 24.3.

34 Zijnde hier onder begrepen de Leviten, die in den stam van Iuda woonden, ende Simeoniten, die daer onder gemengt waren, met een deel van Benjamin. siet 1.Reg. 11. op vers 32.

19

Selfs en hielt ³⁵ Iuda de geboden des HEEREN hares Godts niet: maer ^k sy wandelden in de insettingen Israëls; ³⁶ diese gemaeckt hadden.

35 Dit heeft de sonde der Israeliten vermeerdert, datse door haer quaet exempel, oock die van Iuda deden sondigen, ende tot afgoderye verweckten. Siet Hos. 4.15.

k Levit. 18.3.

36 T.w. de Israeliten.

20

So verwierp de HEERE het ³⁷ gantsche zaet Israëls, ende bedrucktese, ende gafse inde hant der rooveren: tot dat hyse van sijn aengesichte wechgeworpen hadde.

37 Te weten, de tien stammen, die Israël genaemt worden, tot een onderscheyt van Iuda, gelijck af te nemen is uyt het volgende vers.

21

Want ³⁸ hy ^l scheurde Israël van den huyse Davids af, ende sy maeckten Ierobeam den sone Nebats Coninck: ende Ierobeam dreef Israël af van achter den HEERE, ende hy dedese ³⁹ eene groote sonde sondigen.

38 N. de Heere, 1.Reg. 14.24. ofte, Israël scheurde sich van het huys Davids af.

l 1.Reg. 12. versen 16, 17, 26.

39 Siet 1.Reg. 12. op vers 30.

22

Also wandelden de kinderen Israëls in alle sonden Ierobeams, ⁴⁰ die hy gedaen hadde: sy en weken daer van niet af:

40 Siet bov. 14. op vers 16.

23

Tot dat de HEERE Israël van sijn aengesichte wech dede, gelijck als hy gesproken hadde door ⁴¹ den dienst aller sijner knechten der Propheten: also wert Israël wechgevoert uyt sijn lant nae Assyrien, ⁴² tot op desen dach.

41 Hebr. door de hant.

42 D. welcke vervoeringe maeckt, datse tot heden, als dit geschreven is, uytlandich zijn, ende in ballingschap blijven.

24

De Coninck nu van Assyrien bracht [volck] van Babel, ende van ⁴³ Cuta, ende van ⁴⁴ Ava, ende van ⁴⁵ Hamath, ende ⁴⁶ Sepharvaim, ende dedese woonen in de steden van Samaria, inde plaetse der kinderen Israëls: ende sy namen Samaria erffelick in, ende woonden in hare steden.

43 Een lantschap (soomen meynt) van woest Arabien, bewoont van de Citaniers, die aen Syrien grensen: ofte, van Persien, hebbende de naem van de riviere Cuta.

44 Siet Deut. 2. op vers 23. oock Ivva genoemt, ond. 18.34.

45 Siet Num. 13. op vers 21.

46 Het lant der stadt Sephora, gelegen in Mesopotamien aen den Euphraet.

25

Ende het geschiedde in het begin harer wooninge aldaer, dat sy den HEERE ⁴⁷ niet en vreesden: so sondt de HEERE Leeuwen onder hen, die [eenige] van hen doodden.

47 D. sy en dienden hem niet nae de wettelicke wijse, door Mosen voorgeschreven.

26

Daerom ⁴⁸ spraken sy tot den Coninck van Assyrien, seggende; De volckeren die ghy vervoert hebt, ende hebt doen woonen inde steden van Samaria, en weten de wijse des Godts vanden lande niet: daerom heeft hy Leeuwen onder hen gesonden, ende siet, sy doodense, dewijle sy niet en weten de wijse des Godts van den lande.

48 N. de nieuwe inwoonderen, door gesanten, die sy tot den Coninck afveerdichden, om hem dese swaricheyt bekent te maken.

27

Doe geboodt de Coninck van Assyrien, seggende; Brengt eenen ⁴⁹ der Priesteren daer henen, die ghy lieden van daer wechgevoert hebt, ⁵⁰ datse henen trecken, ende woonen aldaer: ende dat hy hen leere de wijse des Godts van den lande.

49 De welcke waren, niet de Levitische Priesteren, maer die de Coningen Israels uyt den geringsten des volcks gemaeckt hadden, 1.Reg. 12.31.

50 N. de Priester met sijn gevolch, dienaren, ende huysgesin; ofte met de gene die hem geleydden.

28

So quam een uyt den Priesteren, die sy van Samaria wechgevoert hadden, ende woonde te Bethel: ende hy leerde hen, hoe sy den HEERE ⁵¹ vreesen souden.

51 D. dienen: hoewel sonder twijffel, meer nae de afgodische wijse der voorgaende Coningen Israels, dan nae de wet Godes door Mosen gegeven. Also ond. versen 32, 33, 41.

29

Maer ⁵² elck volck maeckte sijne Goden: ende sy steldense in de huysen der hoochten, die de Samaritanen gemaeckt hadden; elck volck in hare steden, daer in sy woonachtich waren.

52 Hebr. volck, volck. alsoo in’t volgende van dit vers. Siet Genes. 7. op vers 2.

30

Want de lieden van Babel maeckten ⁵³ Succhoth Benoth: ende de lieden van Chut maeckten Nergal; ende de lieden van Hamath maeckten Asima.

53 Dese naem, met de volgende in dit vers, ende het 31. worden meesten-deel gehouden voor namen van afgoden die de Samaritanen dienden. doch hier van is verscheyden gevoelen onder de geleerde.

31

Ende de Avviten maeckten ⁵⁴ Nibha, ende Tartak; ende de Sepharviters ⁵⁵ verbrandeden hare sonen den Adramelech, ende Anamelech, den Goden van Sepharvaim met vyer.

54 And. Nibhan.

55 Siet Levit. 18. op vers 21.

32

Oock vreesden sy den HEERE, ende ^m maeckten sich ⁵⁶ van hare geringste, Priesteren der hoochten, dewelcke voor hen [dienst] deden in de huysen der hoochten.

m 1.Reg. 12.31.

56 Hebr. van hare eynden, ofte, van hare uyterste deelen. Siet 1.Reg. 12. op vers 31.

33

ⁿ Sy vreesden den HEERE, ende ⁵⁷ dienden [oock] hare Goden, nae de wijse der volckeren, ⁵⁸ van de welcke sy die wech-gevoert hadden.

n Zeph. 1.5.

57 T.w. elck sijnen Afgodt, nae de wijse sijnes lants, daer uyt yeder aldaer van de Assyriers gebracht was.

58 Hebr. van waer.

34

Tot op desen dach toe, doen ⁵⁹ die nae de eerste wijsen: sy en vreesen den HEERE niet, ende sy en doen niet nae hare insettingen, ende nae hare rechten, ende nae de wet, ende nae het gebodt, dat de HEERE geboden heeft den kinderen Iacobs; ⁶⁰ dien ^o hy den name Israël gaf:

59 Verst. de Israeliten: van de welcke siet bov. vers 23. want hier wort eene tegenstellinge gemaeckt tusschen de hartneckicheyt der Israeliten, die in Assyrien wech gevoert waren, om datse hare oude afgoderye niet en wilden verlaten: ende de veranderlickheyt der Assyriers om den Heere na de afgodische maniere der Israeliten te dienen, hoewelse sulcks noyt te vooren gedaen en hadden.

60 Dit wort hier by gevoecht, om de Israeliten te verwijten, datse vergeten hadden de seer groote weldaden, die Godt haren vader Iacob, ende met eenen hen bewesen hadde, ontrent dien tijt, als hy hem den name Israëls gegeven hadde, het welcke hen behoorde bewogen te hebben, om den selven Godt alleene suyverlick te dienen ende trouwelick aen te hangen.

o Genes. 32.28. ende 35.10. 1.Reg. 18.31.

35

Nochtans hadde de HEERE ⁶¹ een verbondt met haer gemaeckt, ende hadde hen geboden, seggende; ^p Ghy en sult geene andere Goden vreesen, noch u voor hen neder buygen, noch hen dienen, noch hen offerhande doen.

61 Siet Gen. 17.7. Exod. 19.5, etc. ende 24.7, etc.

p Iudic. 6.10.

36

Maer den HEERE, die u uyt Egyptenlant met groote kracht, ende met ⁶² eenen uyt-gestreckten arm op-gevoert heeft, dien sult ghy vreesen; ende voor hem sult ghy u buygen, ende hem sult ghy offerhanden doen:

62 Siet Exod. 6. op vers 5.

37

Ende de ⁶³ insettingen, ende de rechten, ende de wet, ende het gebodt, die hy u geschreven heeft, sult ghy waernemen te doen t’allen dagen: ende ghy en sult andere Goden niet vreesen:

63 Verst. door dese 4 woorden, 1. de wet der ceremonien. 2. de burgerlicke rechten, 3. de ware leere. 4. de wet der zeden. Siet Genes. 26. op vers 5.

38

Ende het verbondt, dat ick met u gemaeckt hebbe, en sult ghy niet vergeten; ende ghy en sult andere Goden niet vreesen.

39

Maer den HEERE uwen Godt sult ghy vreesen: ende hy sal u redden uyt de hant aller uwer vyanden.

40

Doch sy en hoorden niet, maer sy deden nae hare ⁶⁴ eerste wijse.

64 Die van Ierobeam, ende andere afgodische Coningen ingestelt was.

41

Maer ⁶⁵ dese volckeren ⁶⁶ vreesden den HEERE, ende dienden haer gesnedene beelden: oock doen hare kinderen, ende hare kints kinderen, gelijck als hare vaders gedaen hebben, tot op desen dach.

65 N. de heydenen, die uyt Assyrien in Samaria, ende der Israeliten lant waren komen woonen.

66 T.w. nae de afgodische wijse der Israeliten: siet bov. op vers 28.