Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het xxviij. Capittel.

Iob vertoont hebbende de kloeckheyt des menschelicken vernufts inde dingen deser werelt, vers 1, etc. verklaert datse niet te vergelijcken en is met de hooge wijsheyt Godts, die onweerdeerlick, ende nieuwers te vinden en is, 12. dan by Godt, diese heeft, ende gebruyckt, 23. voegt daer by waer in de rechte wijsheyt des menschen gelegen zy, 28.

1

¹ GEwisselick daer is voor het silver een ² uytganck, ende een plaetse voor het gout ³ datse smelten.

1 Iob vertoont hebbende, dat Godt oock eenige boose in dit leven straft, hoewel niet alle, ende merckende dat sijne vrienden dit niet verstaen en konden, wil nu leeren, dat de oordeelen Godts voor ons onbegrijpelick zijn, ende dat de mensche wel vernuftich is, om vele aerdsche dingen uyt te vinden ende te begrijpen, hier vers 1, 2, etc. maer niet om de redenen der wonderbare regeringe Godts te doorgronden, ond. vers 12, etc.

2 Dat is, plaetsen inde aerde, daer het uyt-gegraven wort. Om dese uyt te vinden, ende het silver van aerde, steen, ende de andere metallen te onderscheyden, heeft de mensche wetenschap genoech: ende alsoo in het volgende.

3 Te weten, de konstenaers, ofte, daer het gesmolten wort. Siet boven 4. op vers 19.

2

Het yser wort uyt ⁴ stof genomen: ende [uyt] ⁵ steen wort koper gegoten.

4 Dat is, uyt de aerde.

5 Den welcken sommige Cadmiam noemen: voegende daer by den steen Chalcitem, uyt welcke men meynt, dat het koper gemaeckt wort. Plinius natural. Historiae lib. 34. capit. 1. ende 2. Andere vertalen dese woorden; De steen wort [tot] koper gegoten. ofte, de steen giet het koper uyt. ofte, [uyt] gegoten steen [komt] koper.

3

⁶ Het eynde ⁷ [dat Godt] gestelt heeft voor de ⁸ duysternisse, ende ⁹ al het uyterste ondersoeckt ¹⁰ hy; het gesteente der ¹¹ donckerheyt, ende der schaduwe des doots.

6 D. de uytterste palen van alle groeven, kuylen, holen, ende speloncken der aerde.

7 Andere voegen hier in het woort mensche, ende vertalen dit vers aldus: [De mensche] stelt een eynde voor de duysternisse, ende voor alle voleyndinge, die hy ondersoeckt: als het gesteente der donckerheyt, ende des doots schaduwe.

8 Verstaet de dingen, die in het alder diepste, ende duysterste der aerde verborgen liggen, als metallen, gesteenten, etc. gelijck blijckt uyt de volgende woorden.

9 Ofte, alle volmaecktheyt. D. al wat dienstich is, om eenige wercken daer uyt, ofte, daer mede te maken.

10 T.w. de mensche.

11 D. 'twelck in het doncker is. Van des doots schaduwe, siet bov. 3. op vers 5.

4

¹² Breeckter een beke door, by den genen die daer woont; ¹³ [de wateren] ¹⁴ vergeten zijnde vanden voet, worden vanden mensche uytgeputtet, [ende] gaen wech.

12 D. soo 't gebeurt, dat het hol der mijne, daermen eenige metallen, ofte gesteenten uytgraeft, vol water wort, het welcke daer in sackt, ende inbreeckt van eenige nabuerige plaetse, verlatende alsoo sijne oude groeve, ende de gene, die daer by woonden.

13 Te weten, der beke.

14 Dat is, welcke wateren de voet des menschen niet doorgaen en kan van wegen de groote diepte. De sin is, hoe wel de wateren, die uyt den voorgemelden vloet in de mijne vallen, soo diepe zijn, datse van den voet des menschen vergeten zijn, dat is, niet en konnen doorgaen worden, nochtans wordense door de konste, ende den arbeyt des menschen uytgeputtet, datse wech geraken. ofte aldus: [Daer de wateren] van den voet vergeten waren. Dat is, daer te vooren geen water en was geweest, ofte eenich van den voet gevoelt.

5

Uyt de aerde, komt ¹⁵ het broot voort: ende onder haer ¹⁶ wortse verandert als ofse vyer ware.

15 Dat is, het koorn, daer uyt het broot gebacken wort.

16 Dat is, heeft binnen in haer aderen, ende lagen van sulfer, ende vyerige materie, die de menschen weten uyt te vinden.

6

¹⁷ Hare steenen ¹⁸ zijn de plaetse van den Saphyr: ende ¹⁹ sy heeft ²⁰ stofkens van gout.

17 T.w. der aerde.

18 D. hebben by sich Saphyr-steenen, die de Mijn-werckers uytgraven. Siet van dit gesteente oock ond. vers 16. item Exod. 24.10. ende 28.18. Cant. 5.14.

19 Te weten, die plaetse.

20 D. sandekens van gout, die onder de aerde gemengt zijn, ende daer uyt door het vernuft, ende werck des menschen, gesamelt, ende gescheyden worden.

7

De ²¹ roof-vogel en heeft het ²² padt niet gekent; ende de ooge der ²³ kraye en heeft het niet gesien.

21 Verst. eene soorte van een vogel, die gierich tot rooven zijnde, seer naeuwe de verborgene plaetsen doorsoeckt.

22 T.w. om tot de voorgemelde plaetse te geraken.

23 Van de welcke men schrijft, datse een seer scherp gesichte heeft. siet Lev. 11. op vers 14.

8

De ²⁴ jonge hoochmoedige dieren en hebben ²⁵ het niet betreden: de felle leeuw en heeft daer over niet henen gegaen.

24 Hebr. de sonen van het, etc. Vergel. ond. 41.25.

25 D. het padt, ofte stege, dewelcke leydt nae de plaetse des gouts, ende der edel gesteenten. Verst. hier by: Hoewel geene dieren tot die plaetse konnen indringen, door eenige uytnementheyt, die in haer is, dat nochtans de mensche sulcks doen kan door sijn vernuft, ende arbeyt.

9

²⁶ Hy lecht sijne hant aen de ²⁷ key-achtige [rotze]: ²⁸ hy keert de bergen van den wortel om.

26 T.w. de mensche.

27 D. de alderhardste steen-rotzsen.

28 T.w. met die te verdeelen, te effenen, uyt te hollen, etc. om metallen, ende gesteenten daer uyt te halen, ofte om vloeden, beken, ende fonteynen daer uyt te trecken, ofte om het lant tot de bouwinge bequaem te maken.

10

Inde rotz-steenen ²⁹ houwt hy stroomen uyt: ende sijne ooge siet al ³⁰ het kostelicke.

29 Hebr. splijt, ofte, klieft hy rivieren; D. hy maeckt groeven in de rotsen, om het water daer in te locken, die dan tot rivieren, ende beken, ofte andere gebruycken dienen souden.

30 Als gout, silver, ende edele gesteenten, die in de aerde verborgen liggende, door het graven van den mensche ontdecket worden.

11

Hy bindt de ³¹ rivieren toe, dat niet een ³² traen uyt en komt, ende het verborgene brengt hy uyt in't licht.

31 Te weten, die onder de aerde verborgen zijn.

32 Hebr. van het geween, ofte getraen; dat is, datter geen water daer van en kan opbreken, ende uytvloeyen in de mijnen. Verstaet, dat de mensche de rivieren toedamt ende opdroocht, waer door het kostelicke, dat daer in verborgen was, ontdeckt wort.

12

³³ Maer de wijsheyt, van waer salse gevonden worden? ende waer is de plaetse des verstants?

33 Als of hy seyde: De mensche kan wel kostelicke dingen, die inde aerde verborgen zijn, door sijne wetenschap, ende arbeyt uytvinden, maer die verborgene wijsheyt, waer door de redenen van Godts oordeelen ten vollen verstaen worden, en kan hy niet bekomen.

13

De mensche en weet hare weerde niet: ende sy en wort niet gevonden in't lant ³⁴ der levendigen.

34 D. onder de menschen, die op der aerde leven. Vergel. Psal. 27.13. ende 142.6. Iesa. 38.11. ende 53.8.

14

^a De ³⁵ afgront seyt, Sy en is in my niet: ende ³⁶ de zee seyt, Sy en is niet by my.

a Iob 28.22.

35 Verstaet de diepte der wateren, die onder de aerde, ja in het onderste der selver zijn. Siet Gen. 1. op vers 2.

36 Verstaet het deel der zee, dat boven op de aerde drijft. Vergel. Genes. 1. op vers 10.

15

^b Het ³⁷ gesloten-gout en kan voor haer niet gegeven worden: ende met silver en kan haren prijs niet worden opgewogen.

b Prov. 3.14. ende 8.11, 19. ende 16.16.

37 Siet 1.Reg. 6. op vers 20.

16

Sy en kan niet geschatt worden tegen fijn gout van ³⁸ Ophir, tegen den kostelicken ³⁹ Schoham, ofte den ⁴⁰ Saphyr.

38 Siet 1.Reg. 9. op vers 28.

39 Siet Gen. 2. op vers 12. Vele houden desen steen voor den Onichsteen, ofte Sardonix. wiens koleur is uyt den witten, ende rooden in een gemengt, gelijck de nagelen des menschen.

40 Een edel gesteente, van hemelsch koleur, blinckende met goudene stipkens.

17

Men kan het gout, ofte het ⁴¹ cristal haer niet gelijck weerderen: oock en isse [niet] te verwisselen voor een ⁴² kleynoot van ⁴³ dicht-gout.

41 And. seer blinckende peerle, ofte, den diamant.

42 Hebr. vat. Siet Genes. 24.53. Num. 31.50. 1.Sam. 6.8. 2.Reg. 20.13. Esth. 1.7.

43 Siet 1.Reg. 10. op vers 18.

18

⁴⁴ De Ramoth, ende ⁴⁵ Gabisch en sal ⁴⁶ niet gedacht worden: want de treck der wijsheyt is meerder dan der ⁴⁷ Robijnen.

44 Eenige verstaen door dit woort Corael. And. een edel gesteente, genaemt Sandastros, ofte Garamantites.

45 De name (nae eeniger gevoelen) van een peerle groeyende inde schelpe van eenen visch, by den Latijnen genaemt Unio, om dat geene twee onverscheyden en wassen. Andre verstaen daer door een seker edel gesteente.

46 T.w. alsmen gewach maeckt van de weerde der wijsheyt.

47 Het woort beteeckent een gesteente, dat root van koleur geweest is, uyt het gene, dat verhaelt wort Thren. 4.7.

19

Men kan den ⁴⁸ Topaz van Mooren-lant haer niet gelijck weerderen: ende by het fijn louter gout en kanse niet geschatt worden.

48 Een edel gesteente van groen koleur. siet van 't selve Exod. 28.17. ende 39.10.

20

^c Die wijsheyt dan, van waer komtse? ende waer is de plaetse des verstants?

c Iob 28.12.

21

Want sy is verholen voor de oogen aller levendigen; ende ⁴⁹ voor 't gevogelte des hemels isse verborgen.

49 Hy noemt de vogelen, om datse hooge vliegen, ende verre sien, ende nochtans niet geraken en konnen tot de plaetse, daer de wijsheyt verborgen is: want de volmaeckte wijsheyt alleene te vinden is in Godt, die daer van de redelicke creaturen soo vele mede-deelt, als 't hem belieft.

22

^{d 50} Het verderf, ende de doot seggen; ⁵¹ Haer geruchte hebben wy met onse ooren gehoort.

d Iob 28.14.

50 Hy bedeelt alle plaetsen in drie, inde middelste, daer in de levendige menschen zijn, in de hoochste, daer in de vogelen vliegen; ende inde onderste, daer in de doode zijn, ende al wat vergaen is. Vergel. hier mede bov. cap. 26. de aenteeck. op vers 6.

51 T.w. der verborgener wijsheyt. De sin is, datse van dese geene kennisse en hebben, maer alleen een geruchte, datse in wesen zy. Vergel. bov. vers 14.

23

⁵² Godt verstaet haren ⁵³ wech: ende hy weet ⁵⁴ hare plaetse.

52 Dat is, niemant anders dan Godt.

53 D. de wijse, hoemen de wijsheyt vinden kan, hoedanich sy is, ende wat werckingen datse heeft, ende wat beleydt, ende eynde daer in.

54 T.w. daerse te vinden is, namelick alleen in hem selven. Matth. 11.27.

24

Want hy schouwt ⁵⁵ tot aen de eynden der aerde: hy siet onder alle de hemelen.

55 De sin is, dat Godts wijsheyt oneyndelick, ende onbepaelt is. 1.Cor. 2.10. Hebr. 4.13.

25

⁵⁶ Als hy ⁵⁷ den wint het gewichte maeckte; ende ^e de wateren opwoeg in mate:

56 Hy wil seggen, dat de wijsheyt, die in Godt verborgen is, haer eenichsins geopenbaert heeft door de scheppinge der werelt.

57 De sin is, dat Godt allen schepselen nae sijne wijsheyt niet alleen het wesen heeft gegeven, maer dat hyse oock heeft gestelt in order, gewichte, ende mate, ende de selve ingestort hare eygenschappen, ende manieren van werckingen.

e Prov. 8.29.

26

Als hy den regen een gesette ⁵⁸ order maeckte; ende ⁵⁹ eenen wech voor het weerlicht ⁶⁰ der donderen;

58 T.w. hoe, waer, wanneer, ende waer toe hy den regen, donder, blixem, etc. soude laten vallen.

59 Vergel. ond. 38.25

60 Hebr. der stemmen. Alsoo Exod. 9.21. 1.Sam. 7.10. onder 37.4, 5. Psal. 29.3.

27

Doe ⁶¹ sach hy ⁶² haer, ende ⁶³ verteldese; hy ⁶⁴ schicktese, ende oock ⁶⁵ doorsocht hyse.

61 Vergel. Genes. 1.31.

62 T.w. de wijsheyt, van de welcke hier gesproken wort.

63 D. openbaerdese, ende gaf den menschen stoffe, om die te vertellen, ende te verkondigen.

64 D. hy ordineerdese tot het eynde, daer toe hyse geopenbaert hadde.

65 D. hy toonde, dat hyse met de aldervolmaecktste doorsoeckinge, ende alderwijste bedenckinge den menschen voorgestelt hadde, op datse die met eerbiedinge nasoecken, ende met ootmoet vereeren souden.

28

Maer tot den mensche heeft hy geseyt; Siet, ^{f 66} de vreese des Heeren is de wijsheyt: ende van het quade te wijcken, is 't verstant.

f Psal. 111.10. Prov. 1.7. ende 9.10.

66 Als of hy seyde; De verborgene wijsheyt, waer door ick de werelt, ende daer in de menschen regere, is voor my; maer de wijsheyt, die ick voor den menschen behouden hebbe, is dat sy my vreesen nae het voorschrift van mijnen geopenbaerden wille. siet Deut. 29. op vers 29.