Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het xxxvj. Capittel.

Elihu gaet voort om Godts gerechticheyt te bewijsen, vers 1, etc. dit doet hy door het verhael van andere eygenschappen, ende wercken Godes, 5. item van het eynde der selver, 9. hy eygent dit verhael op de sake van Iob, 16. den welcken hy bestraft, ende dreycht met Godts toorn, 17. vermaent tot bekeeringe, 20. ende tot grootmakinge van Godts wercken, 24. welcker eenige hy voordraegt, 27.

1

ELihu ginck noch voort, ende seyde:

2

Verbeydt my een weynich, ende ick sal u aenwijsen, datter noch ¹ redenen voor Godt zijn.

1 Ofte, woorden, in houdende vaste redenen, om de gerechticheyt Godts te verdedigen.

3

Ick sal mijn gevoelen ² van verren ophalen; ende mijnen ³ Schepper gerechticheyt ⁴ toewijsen.

2 D. van hoogen af, te weten, van de nature, eygenschappen, ende wercken Godts.

3 Hebr. Werker, dat is, Schepper. Vergel. bov. 4. op vers 17.

4 Hebr. geven.

4

Want voorwaer mijne woorden en sullen geene valscheyt zijn: ⁵ een die oprecht is van gevoelen, is by u.

5 Elihu verstaet hier mede hem selven, sprekende inde derde persoon uyt manierlickheyt, om geen achterdencken van hoovaerdicheyt te verwecken.

5

^a Siet, ⁶ Godt is geweldich, nochtans ⁷ en versmaedt hy niet: geweldich is hy in kracht ⁸ des herten.

a Iob 9.4. ende 12.13, 16. ende 37.23. ende 38.23.

6 Als of hy seyde, Hoewel Godt almachtich is, dat hy doen kan al het gene dat hy wil, Gen. 17.1. ende 18.14. Psal. 115.3. nochtans is hy oock rechtveerdich, dat hy niemant ten ongelijcke straffen en sal, (gelijck Iobs woorden scheenen te luyden, boven 19.7. ende 23.13. ende 30.21.) ende dat overmits hy machtich is, niet alleen in sijne daden, maer oock in sijn herte, gelijck volcht.

7 Te weten, sonder rechtveerdige oorsake. Siet het volg.

8 Verstaet door het herte Godts; sijne wijsheyt ende wille, die ten hoochsten volmaeckt zijn.

6

Hy en laet den godtloosen ⁹ niet leven: ende het recht der elendigen ¹⁰ beschickt hy.

9 T.w. niet eeuwichlick. maer eyndelick doodt hy hem, ofte hier, ofte hier na. And. hy en bewaert het leven des godtloosen niet.

10 Hebr. geeft.

7

^b Hy en onttreckt sijne oogen niet van den rechtveerdigen, maer met den Coningen ¹¹ zijnse in den throon: ^c daer set hyse voor altoos, ende sy worden verheven.

b Psal. 33.18. ende 34.16.

11 T.w. de rechtveerdige. De sin is, datse eyndelick seer hooge verheven worden; 't welck voornemelick vervult wort in 't toekomende leven. Vergel. 1.Sam. 2.8. Psal. 113.7. And. met de Coningen is hy (te weten Godt) by den throon; op dat hyse daer sette, etc.

c Psal. 113.8.

8

Ende sose gebonden zijnde ¹² in boeyen, vast gehouden worden met banden ¹³ der elende;

12 Soo worden genaemt de kastijdingen, die Godt den vroomen toesent, uyt oorsake van hare sonden, om hen tot leetwesen, ende beteringe te brengen. Siet bov. 13.27. onder vers 13. ende 42.10. Psal. 107.10.

13 D. die hen elende toebrengen.

9

Dan geeft hy hen haer ¹⁴ werck ¹⁵ te kennen; ende hare overtredingen, ¹⁶ om datse de overhant genomen hebben.

14 D. haer quaet leven, waer door sy de straffen Godts over hen gebracht hebben, gelijck het volgende woort verklaert.

15 T.w. door die elende ende kastijdinge.

16 D. om datse seer groot, ende vele geworden zijn.

10

Ende hy ¹⁷ openbaert'et [voor] haer lieder oore ter tucht; ende ¹⁸ seyt, datse hen van de ongerechticheyt bekeeren souden.

17 D. hy opent haer verstant, onderwijstse, ende bekeertse. alsoo ond. vers 15. siet bov. 33. op vers 16.

18 D. beveelt, ende vermaent, alsoo boven 9.7. Siet oock 2.Chro. 29. op vers 24.

11

Indiense hooren, ende [hem] dienen, so sullen sy hare dagen eyndigen in't ¹⁹ goede, ende hare jaren in ²⁰ lieflickheden.

19 Vergel. bov. 21. de aenteeck. op vers 25.

20 D. in welvaren des geestes, ende des lichaems. Siet Psal. 36.8, 9.

12

Maer sose niet en hooren, ²¹ so gaen sy door het sweert door: ende sy geven den geest ²² sonder kennisse.

21 Siet bov. 33. op vers 18.

22 D. sonder geloove, ende boetveerdicheyt.

13

Ende ²³ die met het herte huychelachtich zijn, ²⁴ leggen toorn op: sy en ²⁵ roepen niet, als ²⁶ hyse gebonden heeft.

23 D. die onsuyver, onheylich, ende valsch van geeste zijn, ende niet en zijn diese schijnen. Matth. 23.27, 28. Luc. 16.15.

24 D. vergaderen eenen schat van Godts wrake. Rom. 2.5. Het woort toorn alleen gestelt beteeckent seer dickwils den toorn Godts. siet 2.Chro. 28. op vers 13.

25 D. sy en bidden Godt niet om sijne genade, ende hulpe. Roepen, voor eernstich, ende vyerich bidden. Exod. 14.10, 15. Neh. 9.9. Psal. 22.3, etc.

26 D. alsse Godt gestraft heeft. Vergel. bov. de aenteek. op vers 8.

14

^{d 27} Hare ziele sal in der jonckheyt sterven; ende haer leven onder de ²⁸ schant-jongers.

d Iob 22.16.

27 D. haer leven sal in de eerste jaren eyndigen.

28 Verst. onder eene soorte van grouwelicke sondaren, alle andere. Siet van dese sondaren, Deut. 23.17. ende de aent.

15

²⁹ Hy sal den elendigen in sijn elende vry maken, ende inde onderdruckinge ³⁰ sal hy't [voor] haer lieder oore openbaren.

29 T.w. Godt.

30 D. hy salse onderwijsen, ende vermanen tot haren schuldigen plicht; als bov. vers 10.

16

Alsoo soude hy oock u afgekeert hebben van den ³¹ mont des angstes, [tot] de ³² ruymte, onder de welcke ³³ geene benauwinge soude geweest zijn: ende ^{34 e} het gerichte uwer tafel soude vol ³⁵ vetticheyts geweest zijn.

31 D. het gewelt der benauwtheyt: want gelijck de wilde dieren met haren muyle verslinden; alsoo verteert het gewelt des drucks den mensche.

32 D. in eene vrye, ende opene plaetse, daer hy onbenaeuwt, ende nae sijnen wensch soude geweest zijn, alsoo Psal.18.20.

33 D. geene swaricheyt, nochte druck, die den mensche benaeuwt.

34 And. u tafel soude gerust geweest zijn, vol vetticheyts.

e Psal. 23.5.

35 Dat is, overvloet, ende lieflicke spijse.

17

Maer ghy hebt het ³⁶ gerichte des godtloosen vervult: het gerichte, ende het recht ³⁷ houden [u] vast.

36 D. de mate uwer sonde, met u quaet, ende onbedacht spreken; 'twelck straffe verdient. Vergel. bov. 34. vers 8. Recht wort hier genomen voor de rechtveerdige straffe, ende dese voor de sonde, die rechtveerdelick gestraft moet zijn.

37 T.w. dat ghy aen de straffe schuldich zijt. Anders, souden het recht, ende het gerichte [dat] ondersteunen? dat is, voorstaen?

18

Om datter ³⁸ grimmicheyt is; [wacht u], dat hy u misschien niet met ³⁹ eenen klop wech en stoote: so dat u een groot rantsoen ⁴⁰ daer niet en soude af-brengen.

38 N. by Godt, dewijle hy rechtveerdich is.

39 D. met eene seer sware plage, die u gantsch t'onderbrenge. And. met t'samenklappinge [der handen].

40 T.w. van de rechtveerdige straffe Godts.

19

Soude hy uwen rijckdom achten, ⁴¹ [dat ghy] niet in benauwtheyt en soudt zijn; ofte eenige ⁴² versterckingen van kracht?

41 And. niet het gout [selve], nochte eenige versterckingen van kracht; T.w. sal hy achten.

42 Verst. al 'tgene, datmen soude mogen toebrengen, om sich te wapenen, ende stercken tegen Godes gramschap, ende de verdiende straffen te ontgaen.

20

⁴³ En haeckt niet nae ⁴⁴ dien nacht, [als] de volckeren van hare plaetse ⁴⁵ opgenomen worden.

43 D. en zijt niet begeerich, om seer sorchvuldich te ondersoecken de oorsake van Godes oordeel, waer door hy somtijts in eenen nacht geheele volckeren uytroeyt, de goede met de quade. Verst. daer by, dat Iob oock niet curieuselick en moeste ondersoecken, waerom hy in een weynich tijts uyt sijn welvaren geworpen was. Sommige verstaen door den nacht den tijtlicken doot, ende dat Iob vermaent wort daer nae niet te verlangen, also de godtloose door deselve doorgaet tot den eeuwigen doot.

44 Van den welcken Elihu gesproken hadde, bov. 34.20.

45 D. uytgeroeyt, verdelgt worden, omkomen, vergaen. Het Hebr. woort is soo genomen, Psal. 102.25.

21

Wacht u, en wendt u niet tot ⁴⁶ ongerechticheyt: ⁴⁷ overmits ghyse in desen verkoren hebt, uyt oorsake van de ⁴⁸ elende.

46 Ofte, ydelheyt, waer door ghy Godt over sijne oordeelen beschuldigen soudt.

47 D. dewijle ghy dese ongerechticheyt alreede aengenomen hebt, gelijck het schijnt uyt desen uwen handel, ende de propoosten, die van u gekomen zijn.

48 Te weten, die u als nu toegesonden is van Godt. And. verkoren hebt meer dan de elende; dat is, meer dan de lijtsaemheyt, die ghy in uwe elende behoordet te hebben.

22

Siet, Godt ⁴⁹ verhoogt door sijne kracht: wie is een leeraer, ⁵⁰ gelijck hy?

49 Te weten, de elendige; dat is, verlostse uyt haren noot. Verhoogen voor verlossen. Psal. 9.14. ende 18.49. Anders, Godt verhoocht sich; te weten, in de gantsche regeringe der werelt, vertoonende allesins daer in sijne wonderbare wijsheyt, almogentheyt, ende hooge oordeelen.

50 Verst. niemant: ende daerom en kan hem oock niemant leeren, hoe hy de werelt regeren moet; het welcke ghy, ô Iob, schijnt te willen doen, als ghy tegen sijne regeringe klachtich valt.

23

^f Wie heeft hem ⁵¹ gestelt over sijnen wech? ofte wie heeft geseyt, ^g Ghy hebt onrecht gedaen?

f Iob 34.13.

51 D. hem voorgeschreven wat hy doen moet, de wijse hoe hy wercken, ende regeren moet.

g Deut. 32.4. 2.Chron. 19.7. Iob 8.3. ende 34.10. Rom. 9.14.

24

Gedenckt, dat ghy sijn werck ⁵² groot

52 T.w. met dat te prijsen, in plaetse van yet daer in te berispen.

[fol. 247r]

maeckt, 't welck de lieden ⁵³ aenschouwen.

53 T.w. met verwonderinge.

25

⁵⁴ Alle menschen sien het aen: de mensche schouwt [het] ⁵⁵ van verre.

54 T.w. die eenich verstant hebben, ende dat wel gebruycken.

55 D. niet volkomelick, sulcks dat hy het werck, ende de redenen daer van maer ten deele begrijpen en kan.

26

Siet, Godt is ⁵⁶ groot, ende ⁵⁷ wy en begrijpen't niet: ^h daer en is oock geene ⁵⁸ ondersoeckinge van het getal sijner jaren.

56 T.w. in wesen, eygenschappen, ende wercken: doch hier wort voornemelick van sijne wercken gesproken.

57 Voornemelick in dit leven, alwaer onse kennisse maer stuckwijs en is, 1.Cor. 13.10, 12. Hebr. wy en weten't niet.

h Psal. 9.2. ende 92.9. ende 93.2. ende 102.13. Ies. 63.16. Thren. 5.19. Dan. 6.26. Hebr. 1.12.

58 T.w. waer door sijne eeuwicheyt, ende oneyndelickheyt van ons soude konnen uytgevonden, ende begrepen worden.

27

⁵⁹ Want hy treckt de druppelen ⁶⁰ der wateren op: die den regen ⁶¹ na sijnen damp uytgieten:

59 Door eenige exempelen van Godts wercken bewijst hy sijne groote wijsheyt, ende kracht.

60 T.w. die hier beneden zijn, ende voornemelick inde zee. Dese treckt Godt opwaerts, door de dampen daer uyt rijsende, in de lucht; alwaer sy in een klonteren, ende wolcken worden. Siet Genes. 2. op vers 6.

61 D. na Godts damp; te weten, na dat Godt van die dampen, die hy uyt de wateren in de lucht opgetrocken hadde, wolcken gemaeckt heeft. ofte, nae dat de damp is, die Godt uyt de wateren heeft opgetrocken, om in wolcken verandert te worden.

28

⁶² Welcken de wolcken uytgieten, [ende] afdruypen over den mensche overvloedelick.

62 T.w. regen.

29

Kan men oock verstaen de ⁶³ uytbreydingen der wolcken, [ende] de krakingen ⁶⁴ sijner hutte?

63 D. hoe verre, ende wijt, ende over welcke plaetsen sy haer uytspannen, als sy den regen uytstorten.

64 T.w. der hutte Godes. Verstaet daermede de wolcken, die Godes hutte worden genaemt, Psal. 18.12. om dat hy daer in schijnt te woonen, als hy daer door werckt met deuningen, ende ruysschingen; dat is, door winden, ende donder. De wolcken worden oock om gelijcke oorsake Godes wagen geheeten, Psal. 104.3.

30

Siet, ⁶⁵ hy breydt over ⁶⁶ hem sijn ⁶⁷ licht uyt; ende de ⁶⁸ wortelen der zee bedeckt hy.

65 Namel. Godt.

66 T.w. den mensche. And. over die, te weten, wolcke.

67 Verst. het weer-licht, het welcke Godt doet voortbreken, ende schieten uyt de wolcken. Alsoo ond. 37.3, 15. Sommige setten het woort licht hier over, regen. Alsoo ond. 37.11.

68 D. de gronden der zee, tot de welcke Godt het weer-licht doet doorschijnen, datse daer mede schijnen bedecket te wesen.

31

ⁱ Want ⁶⁹ daer door richt hy de volckeren: hy geeft spijse ten overvloede.

i Iob 37.13.

69 D. door de wolcken den regen, donder, blixem, ende andere saken, die in de locht geschieden, voert hy straffen uyt, ende bewijst oock weldaden.

32

Met ⁷⁰ handen bedeckt ⁷¹ hy het ⁷² licht: ende ⁷³ doet aen het selve verbodt door ⁷⁴ de gene, die tusschen doorkomt.

70 Verst. de wolcken, die by vlacke, ende opene handen vergeleken worden, om datse eerst in eenen klaren hemel opkomende, soo wat somtijts hebben de gelijckenisse van eene uytgebreyde hant. Vergel. 1.Reg. 18.22.

71 N. Godt.

72 T.w. der sonne. Verg. bov. 17. op vers 12. Andere verstaen het weer-licht.

73 D. verbiet het selve licht der sonne niet te schijnen; dat is, Godt ordineert, ende maeckt dat de sonne voor eenen tijt haer licht niet en geve. Het Hebr. woort is in de constructie, ofte t'samenstellinge, die hier is genomen, voor verbieden; dat is, gebieden, dat eenige sake niet en geschiede. Gen. 2.16. ende 28.6. Ies. 5.6.

74 Verstaet de wolcke, die tusschen het lichaem der sonne, ende ons gesichte komende, ons het schijnsel der sonne beneemt. Andere vertalen dit vers aldus: Hy verbercht de vlamme (te weten, des blixems) inde palmen sijner handen, ende gebiedt die watse moet bejegenen; te weten om te slaen, ende te beschadigen.

33

⁷⁵ Daer van ⁷⁶ verkondicht ⁷⁷ sijn geklater, [ende] ⁷⁸ het vee; oock ⁷⁹ van den opgaenden [damp].

75 T.w. van den regen, daer van gesproken is, bov. vers 27. ende daer van oock hier voornemelick gehandelt wort.

76 D. geeft een voor-teecken.

77 D. Godes donder, dien hy dickwils laet hooren, alsser eenen grooten regen voor handen is.

78 Als in het welcke eenige voorteeckenen gevonden worden van het aenstaende weder.

79 T.w. doet het vee verkondinge, ofte geeft voor-teeckenen.