Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het xxvj. Capittel.

Een lof-sanck daer mede het Ioodsche volck Godt danckt voor sijne verlossinge, vers 1, etc. midtsgaders een vermaninge van op den Heere te vertrouwen, 4. ende in sijne wegen te wandelen, 7. hoe noodich de roeden des Heeren zijn, 9. maer de godtloose zijn en blijven verhardt, 10. hoe Godt met de Ioden gehandelt hebbe, 15. hare bekeeringe, 16. hare hope ende vertroostinge, 19.

[fol. 13v]

1

¹ TE dien dage sal dit liedt gesongen worden ² in den lande Iuda: Wy ^a hebben ³ een stercke stadt, ⁴ [Godt] ⁵ stelt heyl tot mueren ende ⁶ voor-schanssen.

1 T.w. als het volck uyt de Babylonische gevanckenisse sal verlost zijn, ende de kinderen Godes uyt de handen harer vyanden, soo lichamelicke, als voornamelick geestelicke.

2 D. In de Gemeynte Godes, over al waer de selve te dier tijt wesen sal. want onder den name Iuda wort meermaels de kercke Godes verstaen.

a Prov. 18.10. Psal. 46.6. ende. 125.1.

3 Aldus wort de kercke genaemt, om dat sy onder de bescherminge Godes vast en seker is en blijft. Hebr. een stadt der sterckte, D. een stadt van gewelt.

4 Hebr. Hy stelt T.w. Godt.

5 De sin is, Het heyl dat Godt haer geeft, is haren muer ende vasticheyt, daer sy haer op mach verlaten. Hy salse daer by wel behouden, so dat oock de poorten der helle daer niet tegen en sullen vermogen, Mat. 16.18. ofte aldus, Godt die ons heyl, ofte heylant ende verlosser is, sal de muer, ofte beschermer deser stadt, dat is, sijner kercke ende Gemeynte zijn, daerom salse sterck, ja onoverwinnelick zijn.

6 Of, voor-mueren, dwingers, bolle-wercken.

2

⁷ Doet de poorten open, dat ⁸ het rechtveerdige volck daer in gae, 't welck ⁹ de getrouwicheden bewaert:

7 Met dese woorden vermanen de geloovige malkandren, tot aenneminge der gener die haer tot de gemeynschap der heyligen presenteren. Verg. Psa. 118. versen 19, 20.

8 D. het uytverkoren volck Godes, 't welc door den geloove aen Christum gerechtveerdigt is, ende alle getrouwicheyt onderhout.

9 D. 'twelck de trouwe bestendiglick onderhout, die het Godt ende de menschen heeft belooft. And. 't welck alle trouwe bewaert, of onderhout.

3

'Tis een bevesticht ¹⁰ voornemen, ¹¹ ghy sult ¹² allerley vrede bewaren, want men heeft op u vertrouwt ^* .

10 Ofte gedachte, besluyt. T.w. by u, ô Godt. And. Dat (t.w. volck) het welck bevesticht is van gedachten, sult ghy bewaren in allerley vrede. want het heeft etc. waer van de sin is, Dat volck, dat eens rechtveerdich gemaeckt zijnde, vers 2. niet wanckelbaer of onbestendich en is van gedachten. siet Iac. 1. vers 6, 8.

11 ô Godt.

12 Hebr. vrede, vrede. D. allerley vrede, Of, bestendigen, vasten, geduerigen vrede, ende verstaet door het woort vrede, allerley heyl ende welstant. Siet Gen. 37. op vers 14.

* Eenige setten dit derde vers aldus over, [wiens] voornemen vaste [op u] staet: dien sult ghy eenen vasten vrede bewaren, wanneermen sich op u vertrouwt.

4

¹³ Vertrouwt op den HEERE tot in der eeuwicheyt, want in den HEERE HEERE ¹⁴ is een eeuwige rotzsteen.

13 Hier vermanen voorder de geloovige malcanderen.

14 And. bestaet de steenrotse der eeuwen, D. de eeuwige steenrotse. De sin is, Hy die waerlick de eeuwige Godt is, die is de eeuwige vaste rotzsteen aller der gener die haren toe-vlucht tot hem nemen.

5

Want hy buycht ¹⁵ de hooge gesetene neder, ¹⁶ de verhevene stadt: ¹⁷ hy vernedertse, hy vernedertse tot de aerde toe, hy doetse tot aen den stof reycken.

15 T.w. de Babyloniers, mitsgaders andre geweldige ende machtige vyanden sijner kercke. And. die in hoochte woonen. siet boven cap. 25. vers 12.

16 Verstaet de stadt Babel.

17 Van de wederhalinge eenes ende des selven woorts siet Ezec. 21. op vers 9.

6

¹⁸ De voet salse vertreden, de voeten ¹⁹ des elendigen, de treden der armen.

18 De sin is: Of schoon de geloovige voor de werelt arm ende verachtsaem zijn, ende eenen tijt lanck van hare vyanden hart vervolgt ende geperst worden, so krijgen sy nochtans noch eyndelick de victorie door de kracht Godes, ende treden hare vyanden als met voeten.

19 And. des uytgeteerden.

7

Het padt des rechtveerdigen ²⁰ is geheel effen: den ganck des rechtveerdigen weecht ghy ²¹ recht.

20 Hebr. zijn gerechticheden, of oprechticheden, D. enckele oprechticheyt. And. het padt des rechtveerdigen is geheel effen, ô ghy rechtveerdige, ghy weegt de spoore (D. den wech) des rechtveerdigen. And. de wech des rechtveerdigen zijn gerechticheden. hy is gerechtich, Ghy sult de spoore des rechtveerdigen wegen: Of, overweegt ghy de spoore des rechtveerdigen. D. ô Godt, weegt ghy selve, of de rechtveerdige niet geheel oprecht en zy, ende of sijnen wech niet en sy rechtveerdich.

21 D. in een rechte weech-schale.

8

²² Wy hebben oock in den wech uwer gerichten, u, ô HEERE, verwacht: tot uwen name, ende tot uwer gedachtenisse is de begeerte [onser] ziele.

22 De sin is, Selfs nu, nu ghy ons so swaerlick te huys soeckt door de Babyloniers, wachten en hopen wy, even-wel op uwe hulpe, ende wy wenschen van herten, dat uwen name groot gemaeckt, ende altoos, ter eere moge gedacht worden, so van ons, als van andere. De godtsalige en slachten de godtloose niet, by de welcke de Heere heel uyt heeft, wanneer hyse met sijne roeden slaet. Siet Psal. 44. versen 18, 19, etc.

9

[Met] mijne ziele hebbe ²³ ick ²⁴ u begeert inder nacht, oock sal ick [met] mijnen geest, [die] in 't binnenste van my is, ²⁵ u vroech soecken: want wanneer ²⁶ uwe gerichten op der aerde zijn, soo leeren de inwoonders der werelt gerechticheyt.

23 D. wy u volck, een yeder van ons.

24 T.w. door 't gebedt.

25 Siet Iob cap. 7. op vers 21.

26 D. straffen, of tuchtingen. De sin is, door de tuchtingen, of straffen worden de af-gedwaelde weder op den rechten wech gebracht, ende leeren op Godes geboden passen. Siet Psal. 119. vers 67. ende vers 71.

10

Wort den godtloosen genade bewesen, hy en leert [evenwel] geen gerechticheyt, hy drijft onrecht, in ²⁷ gantsch richtigen lande, ²⁸ ende hy en siet de hoocheyt des HEEREN niet aen.

27 Hebr. in het lant der richticheden. D. in het lant daer Godes woort geleert wort, 't welck den rechten wech der salicheyt aenwijst. De sin is, Of sy schoon in de uyterlicke gemeynschap der kercke zijn, so leyden sy evenwel een boos leven.

28 And. daerom en sal hy de hoocheyt (of heerlijckheyt, of Majesteyt) des Heeren niet sien.

11

HEERE, ²⁹ is uwe hant verhoocht, ³⁰ sy en sien 't niet: [maer] ³¹ sy sullen 't sien, ende beschaemt worden, ³² [van wegen] den yver [over u] volck, oock sal ³³ 't vyer uwe wederpartyders verteeren.

29 D. al zijn uwe groote daden ende wonderwercken openbaer ende oogenschijnlick, sy en mercken 't niet.

30 T.w. uwe vyanden, de godloose.

31 Sy sullen 't moeten mercken, sy willen, of sy en willen niet, namelick, als sy door uwe groote straffen, ende tot haer uyterste verderf, bevinden sullen, hoe machtich dat ghy zijt om uwe vyanden te straffen.

32 Hebr. van wegen den yver des volcks. De sin is, Sy sullen beschaemt staen, als sy sullen sien den grooten yver, die ghy betoonen sult in het redden uwes volcks uyt de hant harer vyanden. And. door den yver uwes volcks (D. door den yver daer mede ghy over u volck ontsteken zijt) oock door het vyer uwer vyanden (D. door het welcke ghy uwe vyanden hatet) sult ghyse verteeren. na welcken sin, hier twee oorsaken worden aengewesen, die Godt hebben beweegt, de godloose (van de welcke vers 10 gesproken is) te verdelgen, voor eerst, de liefde die hy sijn volck toe-draegt, ten anderen, de brant des toorns, waer mede hy tegen sijne vyanden ontsteken is.

33 Van het woort vyer, voor den toorn ende wrake Godes, siet Iob 20. op vers 26. ende Iob 22. op vers 20.

12

HEERE, ghy sult ons vrede ³⁴ bestellen: want ghy hebt ³⁵ ons oock ³⁶ alle onse saken uytgericht.

34 D. verleenen, of geven.

35 Of, voor ons, of, in ons.

36 Of, alle onse wercken gewrocht. D. alles wat ons is van nooden geweest aen der ziele ende aen den lichame, dat hebt ghy voor ons te wege gebracht.

13

HEERE onse Godt, ³⁷ [andere] heeren behalven u, hebben over ons geheerscht: [doch] ³⁸ door u alleene gedencken wy ³⁹ uwes naems.

37 T.w. de Babyloniers, ende andre vyanden uwer kercke.

38 De sin is, Dat wy in het leven zijn gebleven, des hebben wy u alleen te dancken, ende zijn derhalven schuldich uwen heyligen name te dancken, ende te loven, ende vastelick op u te vertrouwen.

39 Of, aen uwen name.

14

Doodt zijnde, en sullen sy ⁴⁰ niet [weder] leven, ⁴¹ overleden zijnde, en sullen ⁴² sy ⁴³ niet opstaen: daerom hebt ghyse ⁴⁴ besocht, ende hebtse verdelcht, ende ghy hebt alle hare gedachtenisse doen vergaen.

40 D. niet weder levendich worden, ende derhalven en sullen sy ons niet meer verhinderen uwen name te prijsen. siet Exod. 14. ende 15.

41 Siet de aentek. Iob 26. op vers 5.

42 T.w. die vyanden, noch andere hares gelijcke.

43 T.w. om hier op aerden te leven.

44 T.w. in uwen toorn.

15

Ghy, ô HEERE, ⁴⁵ hadt ⁴⁶ dit volck vermeerdert, ⁴⁷ ghy hadt dit volck vermeerdert, ghy waert ⁴⁸ vereerlickt geworden, [maer] ghy hebtse [in] alle de eynden des aerdrijcx ⁴⁹ verre wech gedaen.

45 Hebr. ghy hadt tot dit volck toegedaen. D. velerley segen gegeven. Ofte, als sommige, vele straffen toegevoecht: door welcke beyde Godt eere behaelt.

46 T.w. de Ioden.

47 Van diergelijcke wederhalinge eens woorts. siet boven op vers 5.

48 T.w. door de weldaden aen dit volck bewesen. And. beswaert geworden. T.w. door de sonden diese tegen u hebben begaen, [daerom] hebt ghyse, etc. Het Hebr. woort beteeckent vereerlicken, het beteeckent oock beswaren.

49 D. verstooten, te lande uyt-gestooten. T.w. om harer sonden wille.

16

HEERE, in benautheyt hebben ⁵⁰ sy ⁵¹ u besocht: sy hebben [haer] ⁵² stille-gebed uytgestort, ⁵³ als uwe tuchtinge over hen was.

50 T.w. u volck, als ghy 't gekastijt hebt.

51 D. sy hebben u om hulpe aengeroepen.

52 Het Hebr. woort Lachas beteeckent eygentlick, een stille mommelinge, diemen naeuwelicks hooren en kan, als 1.Sam. 1.13. Hier mede wil de Prophete aenwysen, dat sy in hare nooden tot Godt gesucht, ende in stillicheyt gebeden hebben, welck by Godt een geroep is Exo. 14.14.

53 D. als ghyse tuchtigdet.

17

^b Gelijck eene bevruchte vrouwe, als sy naedert tot het baren, smerten heeft, ende schreeuwt in hare wëen: ⁵⁴ alsoo zijn wy geweest, ô HEERE, ⁵⁵ van wegen u aengesichte.

b Ioh. 16.21.

54 T.w. in de Babylonische gevanckenisse.

55 D. van wegen uwen toorn. siet Gen. 32. de aent. op vers 20. ende Psal. 21. op vers 10.

18

⁵⁶ Wy waren bevrucht, ⁵⁷ wy hadden de smerten, [maer] ⁵⁸ wy hebben [niet] als wint gebaert: ⁵⁹ wy en deden ⁶⁰ den lande geene ⁶¹ behoudenisse aen, ende ⁶² de inwoonders der werelt ⁶³ en vielen niet neder.

56 D. wy waren in groote noot ende elende.

57 T.w. als een barende vrouwe.

58 D. wy hebben ons te vergeefs bekommert hoe wy uyt de gevanckenisse ofte elende geraken souden. Wint baren, is soo veel geseyt, als vergeefschen arbeyt doen. Hebr. wy hebben als eenen wint gebaert.

59 D. wy en hebben onse vyanden, die ons lant ingenomen hadden, door onse eygene kracht niet cunnen verslaen.

60 T.w. den Ioodschen lande, onsen vaderlande.

61 Of, verlossinge, of, heyl.

62 D. de Babyloniers, die ons lant, mitsgaders noch veel andre Coninckrijcken, ende landen in hadden.

63 Of, sy en zijn niet gevallen, D. sy en zijn niet omgekomen.

19

⁶⁴ Uwe doode sullen ⁶⁵ leven, [oock] ⁶⁶ mijn doodt lichaem, sy sullen opstaen: waeckt op, ende juycht, ⁶⁷ ghy die in den stof woont, want ⁶⁸ uwe dauw sal zijn, ⁶⁹ [als] een dauw der moes-kruyden, ende ⁷⁰ het lant sal de overledene uyt-werpen.

64 Met dese woorden verklaert de kercke in't gemeen, ende elck geloovige in't bysonder, een vast vertrouwen van de salige opstandinge uyt den dooden, tot de heerlickheyt des eeuwigen levens. waer van de verlossinge uyt de Babylonische gevanckenisse een voorbeelt soude zijn, ende daerom van de Ioden met vertrouwen was te verwachten. Vergel. Ezech. cap. 37.

65 D. sy sullen door uwe kracht weder verlost ende opgeweckt worden.

66 Dit spreeckt yeder geloovich mensche voor hem selven.

67 D. Ghylieden die als in de graven ligt.

68 D. uwe goedertierenheyt daer mede ghy ons omvangen sult, sal maken dat wy, die u kercke, ofte volck zijn, alsoo sullen verquickt ende getroost worden, gelijck de dauw de kruyderen verquickt.

69 D. als een dauw, die op de moes-kruyden valt, verstaet hier by, het gras, ende alle andre kruyden, die uyt der aerde wassen.

70 And. Na dat ghy de reusen (D. de machtige ende schrickelicke vyanden uwes volcks) sult ter aerde gevellet hebben.

20

⁷¹ Gaet henen mijn volck, gaet in uwe binnenste kamers, ende sluyt uwe deuren ⁷² nae u toe: verbercht u ^c als eenen kleynen oogenblick, tot dat de gramschap over gae.

71 Tot hier toe heeft geduert de lof-sanck des volcks Godes, Nu voortaen spreeckt Godt de Heere, of de Prophete in Godes name, de kercke vermanende, dat sy noch een weynich gedult hebbe, tot dat de tijt harer verlossinge gekomen zy.

72 Hebr. voor u, als 2.Reg. 4.4.

c 2.Cor. 4.17.

21

Want siet, de HEERE sal ⁷³ uyt zijne plaetse uytgaen, om de ongerechticheyt der inwoonderen der aerde, ⁷⁴ over haer te besoecken, ende de aerde sal ⁷⁵ haer bloet ontdecken, ende en sal hare doot-geslagene niet langer bedeckt houden.

73 D. uyt den hemel, Mich. 1.3. Rom. 1.18.

74 D. de Heere sal van den hemel het bloet sijnes volcks 't welck de vyanden vergoten hebben, wreken.

75 Siet de aenteeck. Gen. 4. op vers 10. ende Iob 16. op vers 18.