Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het xviij. Capittel.

Door de gelijckenisse van het werck eens pottebackers, stelt Godt sijnen volcke voor, sijne macht om haer te maken, ofte, te behouden, ende te breken, ende vermaentse daer op tot bekeeringe, vers 1, 2, etc. maer klaegt over hare wederspannicheyt ende snoode ondanckbaerheyt, diergelicke noch onder de heydenen, noch andersins, te vinden en zy, daerom hy haer sal moeten straffen, 12. de Propheet klaegt over hare bloetdorstige raetslagen tegen hem, ende bidt Godt, dat hyse daer over straffe, 18.

1

HEt woort, dat tot Ieremia geschiet is van den HEERE, seggende:

2

Maeckt u op, ende gaet af [in] des ¹ potte-backers huys: ende aldaer sal ick u mijne woorden doen hooren.

1 Hebr. des formeerders.

3

So ginck ick af [in] des pottebackers huys: ende siet, hy ² maeckte een werck op de ³ schijven.

2 Ofte, hy dede [sijn] werck, hy arbeydde.

3 Het Hebr. woort staet in’t getal van tween, om datter twee raderen of schijven zijn, die de pottebackers in haren arbeyt gebruycken, het onderste, dat grooter is, ende het bovenste, dat kleynder is, gelijck sommige betuygen, dat alsnoch in de oostersche landen oock gebruycklick is. and. stoelen, formen.

4

Ende het vat, dat hy ⁴ maeckte, wert verdorven, ⁵ als leem, in de hant des pottebackers: doe maeckte hy daer van ⁶ weder een ander vat, gelijck als het ⁷ recht was in de oogen des pottebackers te maken.

4 And. dat hy van leem maeckte, met sijne handen.

5 D. gelijck leem in de hant eenes pottebackers, somtijts wel pleegt te misvallen.

6 Hebr. Hy keerde weder ende maeckte dat een ander vat.

7 D. alsoo het hem goet dochte, ofte behaechde.

5

Doe geschiedde des HEEREN woort tot my, seggende:

6

^a En sal ick u lieden niet konnen doen, gelijck dese pottebacker, ô huys Israëls? spreeckt de HEERE: Siet ^b gelick leem in de hant des pottebackers, alsoo zijt ghylieden in mijne hant, ô huys Israëls.

a Iesa. 45.9. Rom. 9.10.

b Iesa. 64.8.

7

[In] een oogenblick sal ick spreken, over een volck ende over een Coninckrijck; dat ick ’t sal ^{c 8} uytrucken, ende afbreken, ende verdoen.

c Ierem. 1.10.

8 Als bov. 1.10.

8

Maer [indien] dat selve volck, over het welcke ick [sulcx] gesproken hebbe, sich van sijne boosheyt bekeert; so sal ick ⁹ berouw hebben over ’t ¹⁰ quaet, dat ick ¹¹ het selve gedachte te doen.

9 Siet Gen. 6. op vers 6. alsoo vers 11.

10 D. ongeluck, elende, plagen. also vers 11.

11 Dien volcke ende Coninckrijcke.

9

Oock sal ick [in] een oogenblick spreken over een volck, ende over een Coninckrijck; dat ick ’t sal bouwen ende planten:

10

Maer [indien] het doet dat quaet is in mijne oogen, dat het nae mijne stemme niet en hoore; so sal ick berouw hebben over ’t ¹² goede, [met] het welcke ick geseyt hadde ¹³ het selve te sullen weldoen.

12 D. geluck, voorspoet, segen.

13 Dien volcke ende Coninckrijcke.

11

Nu dan, spreeckt nu tot de ¹⁴ mannen van Iuda, ende tot de inwoonders van Ierusalem, seggende; Soo seyt de HEERE: Siet, ick ¹⁵ formeere een ¹⁶ quaet te-

14 Als bov. 17.25. ende 4.3.

15 Het Hebr. woort is het selve, dat boven eenen pottebacker beteeckende. als of de Heere seyde: ick sal een quaet tegen u bereyden ende backen, etc.

16 Als vers 9.

[fol. 44r]

gen u lieden, ende dencke tegen u lieden eene ¹⁷ gedachte: [So] ^e bekeert u nu, een yegelijck van sijnen boosen wech, ende ¹⁸ maket uwe wegen ende uwe handelingen goet.

17 D. ick hebbe voorgenomen dat quaet over u te brengen. Vergel. 2.Sam. 14.14. ende ond. vers 18.

e 2.Reg. 17.13. Iere. 7.3. ende 25.5. ende 26.13. ende 35.15.

18 Siet bov. 7. op vers 3.

12

Doch sy seggen, ^{f 19} ’T is buyten hope: maer wy sullen na onse gedachten wandelen, ende wy sullen doen, een yegelijck het ²⁰ goetduncken sijns boosen herten.

f Iere. 2.25.

19 Siet bov. 2.25. ende 6.16.

20 Als bov. 3.17.

13

Daerom, soo seyt de HEERE; ^g Vraget nu onder de heydenen; wie heeft alsulcx gehoort? De ²¹ Ionckvrouwe Israëls doet eene seer ²² afschouwelicke sake.

g Iere. 2.10.

21 Vergel. bov. 14.17.

22 Vergel. bov. 5.30.

14

Salmen oock ²³ om eenen rotz-steen des velts verlaten den sneeuw Libanons? sullen oock de ²⁴ vreemde, koude, vlietende wateren verlaten worden?

23 D. salmen de lieflicke verkoelende sneeuw des berchs Libanons (waer by sich Godt vergelijckt) verlaten om eenen dorren droogen rotzsteen des velts? waer by d’afgoden ende de afgoderye vergeleken worden.

24 Die uyt andere afgelegene berchachtige plaetsen door verholene gangen afvlieten ende met canalen afgeleydet worden, ende ten laetsten in eene stadt, ofte naeby, eene frissche, koele, ende seer aengename fonteyne maken ofte uytgeven, so dat het sotheyt soude zijn die te verlaten, ende elders ander water te soecken. and. sullen oock de stroomen (T.w. die by der hant ofte nae by zijn) verlaten worden [om] vreemde, ofte, uytlantsche, ofte, schricklick (gelijck het woort vreemt oock genomen wort Iesa. 28.21.) koude wateren, die onbekent, ongesont, ende seer schadelick mochten zijn? de meyninge deses verfkens (dat verscheydentlick wort overgeset) is, dat Godts volck seer dwaeslick handelde, verlatende den waren Godt ende Godtsdienst daer in haer heyl bestont, endeloopende tot heydensche afgoden ende hulpe, tot haer eygen verderf.

15

Nochtans heeft mijn volck mijner ^h vergeten, sy roocken der ²⁵ ydelheyt: want ²⁶ sy hebbense doen aenstooten op ²⁷ hare wegen, [op] de ^{i 28} oude paden, op dat sy mochten wandelen in stegen van eenen ²⁹ wech die niet ³⁰ opgehoocht en is.

h Iere. 2.32. ende 3.21. ende 13.25.

25 Den Afgoden, als bov. 14.22.

26 De valsche Propheten hebben te wege gebracht, dat het volck sich ergerende aen den rechten Godtsdienst, tot Afgoderye geweken is. Vergel. Mal. 2.8.

27 Die haer van Godt waren voorgeschreven.

i Iere. 6.16.

28 Hebr. paden der eeuwicheyt. D. outheyt, die in voortijden van Godt waren geleert, door Mosen verklaert, ende van de vroome voorvaderen bewandelt. van dese beteeckeninge des woorts Olam, siet bov. 2. op vers 20. ende 6.16.

29 Ofte, ongebaenden wech: als daer zijn rotzsteenen ende sneeuw-achtige bergen, waer van in’t voorgaende vers.

30 D. niet gebaent, daer op het onbequaem ende gevaerlick is te wandelen.

16

³¹ Om haer lant te stellen ^k tot eene ³² ontsettinge, [tot] eeuwige ³³ aenfluytingen: al wie daer voorby gaet sal sich ontsetten, ende met sijn ³⁴ hooft schudden.

31 Ofte, stellende etc. D. dese straffen daer door veroorsakende ende over haren hals halende, ofte, op dat ick daer door vertoornt zijnde, haer lant, etc. Vergel. ond. 27.10, 15. Thren. 2.14. Mich. 6.16. met d’aent.

k Iere. 12.11. ende 19.8. ende 49.13. ende 50.13.

32 D. materie van schrick ende verwonderinge. And. verwoestinge. alsoo ond. 19.8. ende 25.9. ende 29.18. etc.

33 Ofte schuyfelingen, sijfelingen, pijpingen der eeuwicheyt: teeckenen van smaetheyt ende schande. Siet 1.Reg. 9. op vers 8. ende ond. 19.8. ende 25.9, 18. ende 29,18. etc.

34 Siet 2.Reg. 19. op vers 21.

17

³⁵ Als een ^l ooste wint, sal ickse ^m verstroyen voor het aengesichte des vyants: Ick sal hen den ³⁶ necke ende niet het aengesichte laten sien, ten dage hares ³⁷ verderfs.

35 D. als of ick een ooste wint ware. Ofte, als [met] eenen oosten wint: die seer sterck ende doordringende was in die landen. Siet Exod. 10. op vers 13. ende Iob 27. op vers 21.

l Ies. 27.8. ende 29.6. Iere. 4.11, 12, 13.

m Iere. 13.24.

36 D. my afkeerich, ende niet goetwillich ofte gunstich tegen hen toonen, gelijck sy tegen my oock gedaen hebben. Hebr. ick sal haer den necke, ende niet het aengesichte sien. ’twelck eenige alsoo verstaen, dat Godt haer vluchtende, van achter sal na sien, of vervolgen. Siet ond. 32.33.

37 Ofte, dootlicken ongevals.

18

Doe seyden ³⁸ sy; Comt aen, laet ons ³⁹ gedachten tegen Ieremia dencken; want ⁿ de ⁴⁰ wet en sal niet vergaen van den Priester, noch de raet van den wijsen, noch het woort van den Prophete; Komt aen, ende laet ons hem slaen ⁴¹ met de ^o tonge, en ende laet ons niet luysteren nae eenige sijne woorden.

38 Tot de welcke Ieremia dit alles door Godts bevel gesproken hadde. siet bov. vers 11. ofte, sy hebben geseyt, ofte, seggen.

39 D. aenslagen tegen hem maken, practijcken practizeren, om hem van kanten te helpen. Vergel. de maniere van spreken met vers 11.

n Malach. 2.7.

40 Ofte, leere. siet Psal. 1. op vers 2. Sy willen seggen, dat Ieremia een valsch Propheet is, om dat vast alle, die onder Godts volck in aensien zijn, als Priesters, Outsten, ende andere Propheten, hem tegenspreken, van welcken sy nochtans gelooven, dat Godts Geest hen niet en verlaet, ende datmense moet gehoorsamen. Siet Deut. 17.9, 10. Mal. 2.7, 8. Ioh. 7.48, 49.

41 Hem met valsche getuychenissen overvallen, ende als eenen valschen Propheet ter doot helpen. And. om der tongen wille. D. om sijne verdrietlicke ende ondraechlicke prophetien.

o Iere. 9.8.

19

HEERE, luystert nae my: ende hoort nae de stemme ⁴² mijner twisteren.

42 D. der gener die met my twisten, van de welcke hy boven geklaegt heeft, datse van hem afweecken. cap. 17.13.

20

⁴³ Sal dan quaet voor goet vergolden worden? want sy hebben ⁴⁴ mijne ziele eenen kuyl gegraven: Gedenckt dat ick voor u aengesichte gestaen hebbe, om ⁴⁵ goet voor hen te spreken, om uwe grimmicheyt van hen af te wenden.

43 Is dat betaemlick? Heb ick dat met mijne getrouwicheyt aen haer verdient? wil de Prophete seggen.

44 D. eenen aenslach gemaeckt om my het leven te benemen.

45 Ofte, het goede, ten besten. D. om voor hen te bidden: sulcks dat ghy my hebt moeten bevelen, dat ick geene voorbeden meer en soude doen. siet bov. 7.16. ende 14, 13, 21, 22, etc.

21

Daerom, ⁴⁶ geeft hare sonen den ^p honger over, ende doetse ⁴⁷ wechvloeyen door ’t ⁴⁸ gewelt des sweerts, ende laet hare wijven van ⁴⁹ kinderen berooft ende weduwen worden, ende laet hare mannen ⁵⁰ door de doot omgebracht, [ende] hare jongelingen ⁵¹ met den sweerde geslagen worden in den strijt.

46 Vergel. dit gebedt met Psal. 69.23, etc. ende 109.6, etc. ende siet d’ aent. aldaer.

p Psal. 109.10.

47 Hare krachten vergaen als water dat uytgestort is: ofte, haer bloet wechvloeyen, etc. Vergel. 2.Sam. 14.14. Psal. 22.15. ende 63.11. Ezech. 35.5.

48 Ofte, middel des sweerts. Hebr. handen des sweerts. alsoo Iob 5.20. Siet aldaer.

49 Vergel. bov. 15.7, 8.

50 Hebr. gedoodde des doots zijn.

51 Hebr. Geslagene des sweerts.

22

Laetter een geschrey uyt hare huysen gehoort worden, wanneer ghy haestelick eene ⁵² bende over hen sult ⁵³ brengen: dewijle sy eenen ⁵⁴ kuyl gegraven hebben om my te vangen, ende stricken ⁵⁵ verborgen voor mijne voeten.

52 Een hoop van roovende ende verdervende krijchslieden. T.w. de Babyloniers.

53 Ofte, gebracht hebben.

54 Vergel. Psal. 7.16. ende 9.16. ende 35.7. ende 57.7. etc.

55 D. in ’t verborgen geleyt, om my te doen vallen.

23

Doch ghy, HEERE, weet allen haren raet tegen my ⁵⁶ ter doot; en maeckt geene ⁵⁷ versoeninge over hare ongerechticheyt, ende en delgt hare sonde niet uyt ⁵⁸ van voor u aengesichte: maer ⁵⁹ laetse nedergevellet worden voor u aengesichte; handelt [alsoo] ⁶⁰ met hen, ten tijde uwes toorns.

56 Streckende om my te dooden.

57 Ofte, en bedeckt niet genadichlick. Vergel. Psal. 65.4. met d’aenteeck.

58 Datse niet soude voor u blijven in gedachte ende rekeninge, om gestraft te worden.

59 Hebr. laetse nedergevellede, nedergestortede, ofte, nedergestootene zijn: alsoo datse tot aenstooten ende struyckelen gebracht zijnde, voorts nedergestort worden.

60 Ofte, tegen hen.