Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het iij. Capittel.

De prophete vaert voort in het beklagen van den elendigen staet des Ioodschen volcks, vers 1, etc. ende den Spot der vyanden, 14. Daerna troost hy sich met overlegginge van Godes barmherticheyt, gerechticheyt, ende voorsienicheyt, 21, etc. Hy verweckt hem selven ende alle menschen tot boete, gedult, ende het gebet tot den Heere, 40. met wederhalinge harer elenden, 43, etc. ende troost der genadiger verhooringe Godes, 55, etc. vertrouwende dat Godt wrake over hare vyanden doen soude, 64, etc.

1

¹ ALeph. ² Ick ben de man, [die] elende gesien heeft door de roede ³ sijner verbolgentheyt.

1 In dit cap. zijn doorgaens drie versen na malkanderen met de selve letter beginnende. siet bov. cap. 1. op vers 1.

2 De Prophete en spreeckt hier van hemselven alleen niet, onder den name van een man, maer van de geheele kercke, die maer een lichaem en maeckt.

3 T.w. des Heeren. Vergel. Ies 10.5.

2

Aleph. Hy heeft my geleydet ende gevoert ⁴ [in] de duysternisse, ende niet [in] ’t licht.

4 D. in groote elenden ende swaricheden. Siet Gen. 15. op vers 12. Alsoo beteeckent licht hier, grooten welstant. Siet Psal. 27. op vers 1.

3

Aleph. Hy heeft sich immers tegens my gewendt, hy heeft sijne ⁵ hant den gantschen dach ⁶ verandert.

5 D. plage, straffe. Siet Psal. 32.4.

6 Of, omgekeert. De sin is, nu slaet hy my met die hant, met de welcke hy my te vooren heeft beschut ende beschermt. In somma, hy stelt sich heel anders tegens my, dan hy pleecht te doen. Siet Psal. 77. de aenteeck. op vers11.

4

Beth. ⁷ Hy heeft mijn vleesch, ende mijne huyt out gemaeckt, hy heeft mijne ⁸ beenderen gebroken.

7 D. de teeckenen van sijne sware hant tegen my, van wegen mijne sonden, blijcken daer aen, dat mijn vleesch vergaet, ende mijne huyt verschrimpelt.

8 D. hy heeft my al mijne kracht benomen. Siet oock bov. cap. 1.13. ende Psal. 6.3, 4. ende 32.3. ende 51.19. ende 141.7. Ies. 38.13.

5

Beth. Hy ⁹ heeft tegen my gebouwt, ende hy heeft [my met] ¹⁰ galle ende moeyte omringt.

9 D. hy heeft my rontom besett ende besloten, als met bollewercken der elenden, so dat ick sijne hant niet en kan ontkomen, noch tegen staen. siet Iob 10. op vers 17.

10 De galle beteeckent, van wegen hare bitterheyt, groote elenden ende quaet, dat den menschen over komt. alsoo vers 19. ende Ier.8.14. ende 9.15. ende 23.15. siet Psal. 69. op vers 22.

6

Beth. ¹¹ Hy heeft my gesett in duystere plaetsen, ¹² als de gene die over lange doodt zijn.

11 D. hy heeft my in groote swaricheden gebracht. siet vers 2. ende Ezech. 37.13. Andre verstaen dit van de gevanckenisse daer in Ieremia heeft besloten gelegen. Andre verstaen’t van de graven.

12 Hebr. als de doode der eeuwicheyt. D. gelijck de gene die over langen tijt gestorven zijn, ende nu al vergeten zijn. Vergel. Psal. 88.5, 6, 7. ende Psal. 143.3. ende de aenteeck. aldaer.

7

Gimel. Hy heeft ¹³ my toegemuert, dat icker niet uytgaen en can: hy heeft ¹⁴ mijne kopere boeyen verswaert.

13 Siet Iob 19. op vers 8. siet oock bov. vers 5. ende ond. vers 7.

14 Of, mijne stalene boeyen, And. mijne ysere. D. hy heeft mijne elenden die my omringelen, van tijt tot tijt meer ende meer vergroott.

8

Gimel. Oock wanneer ick roepe ende schreeuwe, ¹⁵ sluyt hy [de ooren voor] mijn gebedt.

15 Of, hy sluyt mijn gebedt uyt. D. hy en neemt mijn gebedt niet aen, immers en gevoele ick geene verlichtinge. Vergel. Psal. 22.1. ende 77.8, etc.

9

Gimel. ¹⁶ Hy heeft mijne wegen toegemuert met ¹⁷ uytgehouwene-steenen,

16 D. hy heeft my alle wegen van uytkomste afgestopt met onoverwinnelicke verhindernissen.

17 Of, gesnedene. siet. 1.Chro. 22. op vers 2. siet oock Ies. 9. op vers 9. ende Iob 19.8. Hos. 2.6. ende Num. 22.24.

[fol. 65r]

hy ¹⁸ heeft mijne paden verkeert.

18 D. hy heeft alle mijne aenslagen te niete gemaeckt, die ick voor-genomen hadde tot mijner verlossinge. ’T is eenerley sin met versen 5. ende 7.

10

Daleth. ¹⁹ Hy is my een loerende Beer, ²⁰ een Leeuw in verborgene plaetsen.

19 Of, hy heeft op my geloert als een Beer, etc. Vergel. Iob cap. 10.16. Iesa. 38.13. Hos. 5.14. ende 13.8. Amos 5.19.

20 Een leeuw schuylende in sijn hol, ende loerende op de menschen, ofte beesten die voor-by gaen, om die te betrapen ende te verslinden. Siet dese gelijckenisse oock Hos. 5.14. ende 13.7.

11

Daleth. ²¹ Hy heeft mijne wegen afgewendt: ²² ende hy heeft my ²³ in stucken gebroken; ²⁴ hy heeft my woeste gemaeckt.

21 D. hy heeft mijne daden geheel tot eenen anderen eynde gewendt als ick gemeynt hadde. And. Als mijne wegen wederspannich (of afwijckende) zijn, so verbreeckt, of verscheurt hy my.

22 D. hy heeft soo den kercken-stant, als de politye, verscheurt, ende te schande gemaeckt.

23 Gelijck een schaep, dat in de klaeuwen der leeuwen, ofte der beeren vervalt.

24 D. hy heeft my berooft van mijne vrienden, goederen, ende alle behulpsame middelen, so dat ick niets behouden en hebbe.

12

Daleth. ²⁵ Hy heeft sijnen boge ²⁶ gespannen, ende ²⁷ hy heeft my den pijle als ten doele gestelt.

25 D. hy heeft sijne wapenen tegens my bereydt, om gestrengelick met my te handelen. Gode worden hier ende elders figuerlicker wijse, materiale wapenen toegeschreven. siet Iud. 7.20. Iob 16.12. Psal. 21.13. Hab. 3.9, 11. Ies. 27.1. ende 34.5, 6.

26 Hebr. getreden. Siet Psal. 7.13. ende Thren. 2.4.

27 Siet Iob 16.12. ende vergel. Iob 7.20. siet oock Psal. 64.4.

13

He. Hy heeft ²⁸ sijne pijlen ²⁹ in mijne nieren doen ingaen.

28 Hebr. de sonen, of kinderen sijnes pijl-kokers. Siet Iob 6. op vers 4. daerom worden de pijlen aldus genoemt, om datse in den pijl-koker besloten zijn. Psal. 127.5. worden oock de sonen by pijlen vergeleken.

29 D. hy heeft de pijlen sijner plagen doen gaen tot in de binnenste deelen mijnes lichaems ende mijner ziele. Siet Iob 16. op vers 13. ende 19. op vers 27. Psal. 139. op vers 13.

14

He. Ick ben ³⁰ allen mijnen volcke ³¹ tot belacchinge geworden, haer ³² snaren-spel den gantschen dach.

30 T.w. allen den genen die mijne vrienden ende bekende geweest zijn: Insonderheyt den genen die afgevallen zijn van wegen dese sware elenden, die ghy, Heere, ons toeschickt.

31 D. een materie van belacchinge ende bespottinge.

32 Hebr. snaren-slaginge. De sin is, Sy dichten liedekens van my, ende sy hebben hare genoechte daer in datse my dagelicks in hare liedekens mijne elende verwijten ende voorwerpen. Siet Iob 17.6. ende 30. op vers 9. ende Psal. 69.13. ende ond. vers 63. Vergel. Deut. 28.37.

15

He. Hy heeft my ³³ met bitterheden versadigt, ³⁴ hy heeft my met alssen droncken gemaeckt.

33 Of, met groote bitterheyt, of, met gantsch bittere spijse. D. met grooten angst, kruys, ende droefheyt. Siet bov. vers 5. ende ond. vers 19.

34 T.w. de Heere heeft my, door de veelheyt van droeffenissen en smerten, schier van mijne sinnen ende verstant berooft.

16

Vau. ³⁵ Hy heeft mijne tanden met zant-steenkens verbrijselt, ³⁶ hy heeft my in de assche neder-gedruckt.

35 D. Hy heeft my sulck broot te eten gegeven, dat vol zant-steenen was, ’t welck my de tanden gebroken heeft. Siet Prov. 20.17.

36 D. hy heeft my tot den alder-nederichsten ende verachtsaemsten staet gebracht.

17

Vau. Ende ghy hebt ³⁷ mijne ziele verre van den vrede verstooten, ³⁸ ick hebbe ’t goede vergeten.

37 D. allen welstant. ende vreucht hebt ghy, o Heere, verre van mijn herte wechgedaen.

38 Hy wil seggen, Ick hebbe nu soo lange in elende geleeft, dat ick vergeten hebbe wat dat wel-stant ende genoechte is: my en heugen geene goede dagen meer.

18

Vau. Doe seyde ick, ³⁹ Mijne sterckte is vergaen, ende ⁴⁰ mijne hope van den HEERE.

39 T.w. om dese elende langer te kunnen verdragen.

40 T.w. dat ick van de selve een-mael soude konnen verlost worden, gelijck ick van den Heere gehoopt hadde.

19

Zain. ⁴¹ Gedenckt aen mijne elende, ende aen mijn ⁴² ballinckschap, ⁴³ aen den alssen ende galle.

41 And. gedenckende, of, als ick gedacht.

42 Vergel. bov. 1.7.

43 D. aen de bitterheyt, die daer inne was. siet vers 5. ende 15.

20

Zain. Mijne ziele ⁴⁴ gedenckter wel te dege aen, ende ⁴⁵ sy buckt haer neder in my.

44 Hebr. gedenckende gedenckter mijne ziele aen. D. sy over-denckt ende overlegt wel eernstelick de elenden die my zijn over-komen van wegen mijne sonden.

45 Sy wortter door vernedert, ende gedweege gemaeckt.

21

Zain. ⁴⁶ Dit sal ick my ter herten nemen, daerom sal ick hopen.

46 Als of hy seyde, Als ick dese dingen, (T.w. die stracx sullen verhaelt worden) wel over-wege, so sal ick daer uyt besluyten, dat Godt my noch eyndelick sal genadich zijn.

22

Cheth. ⁴⁷ Het zijn ^a de goedertierentheden des HEEREN, dat wy niet vernielt en zijn, ⁴⁸ dat sijne barmherticheden geen eynde en hebben.

47 D. het is de over-vloeyende genade Godes toe te schrijven.

a Iesa. 1.9. Hab. 3.13

48 D. dat hy ons nu noch sijne genade bewijst.

23

Cheth. ⁴⁹ Sy ^b zijn alle morgen nieuwe, ⁵⁰ uwe trouwe is groot.

49 Siet Psal. 73. op vers 14. De sin is, Wy gevoelen alle dage nieuw bewijs uwer goedertierenheyt t’onswaert.

b Psal. 30.6.

50 O Heere, uwe trouwe is groot in’t volbrengen uwer beloften. 1.Cor. 10.13. 2.Tim. 2.13.

24

Cheth. ⁵¹ De HEERE is mijn deel, ⁵² seyt mijne ziele, ^c daerom sal ick op hem hopen.

51 De Heere ist die my aen ziele ende aen lichaem onderhoudt, zijnde in aller maniere voor my genoechsaem, Gen. 17,1. Psal. 16.5. ende 73.26. Ier. 10.16.

52 D. Ick ben in mijn herte daer van genoechsaem versekert. siet Rom. 8.32. ende Psal. 16. de aenteeck. op vers 5. ende Psal. 18.3. ende 73.25, 26.

c Hab. 2.3.

25

Teth. De HEERE is goet den genen ⁵³ die hem verwachten, ⁵⁴ der ziele die hem soeckt.

53 D. die vastelick haer op hem verlaten, ende met waren geloove op hem vertrouwen.

54 D. den mensche die sich van gantscher herte beneersticht om Godt te genaken door de middelen die hy verordineert heeft om tot sijne kennisse te komen.

26

Teth. ⁵⁵ ’T is goet datmen hope, ende stille zy ⁵⁶ op het heyl des HEEREN.

55 Hy is geluckich, die sijne hope vast op den Heere gestelt heeft, ende in stillicheyt verlossinge van den Heere is verwachtende. Siet Psal. 37. op vers 7. siet oock Ies. 30.7. And. het is goet, alsmen smerte lijdt, datmen stille zy, etc.

56 D. Op de verlossinge die de Heere bewijst den genen die op hem vertrouwen.

27

Teth. ’T is goet ⁵⁷ voor eenen man, ⁵⁸ dat hy het jock ⁵⁹ in sijner jeugt draegt.

57 D. Voor een yegelick. Andre verstaen door Man, eenen treffelicken man.

58 D. dat hy kruys ende tegenspoet lijdt, ende sich der discipline onderwerpe, op dat sijne boose ende verdorvene natuere getoomt ende getemt worde. Vergel. Psal. 119.71.

59 Eer de sonde te diepe in sijn herte wortele, ende t ’eene-mael over hem heersche.

28

Iod. ⁶⁰ Hy ⁶¹ sitte eensaem, ende swijge stille, om dat ⁶² hy ’t hem opgeleyt heeft.

60 T.w. die het jock in sijne jeucht heeft leeren dragen. And. hy sal sitten, etc. ofte, [dat] hy sitte.

61 Hy neme het kruyce in sijne eenicheyt stillekens op, sonder groot gebaer te maken, gedachtich zijnde, dat het de Heere hem tot sijnen besten heeft opgeleyt. Siet Psal. 39.10.

62 T.w. de Heere.

29

Iod. ⁶³ Hy steke sijnen mont inden stof, [seggende,] ^{64 d} Misschien isser verwachtinge.

63 D. hy werpe hem selven seer demoedelick ter aerde voor het aenschijn Godes, bekennende dat hy hem met gerechticheyt alle die elenden oplegt. Verg. 1.Cor. 14.25. ende Iob cap. 42.6. Psal. 22.16. ende 30. het contrarie siet Psal. 73. vers 8, 9.

64 Als of hy seyde, Of ick schoon geene uytkomste en sie, alle middelen my ontstaende, ende de hant des Heeren dus swaer op my zijnde, nochtans sal ick hopen, vertrouwende dat Godt my doch eyndelick sijne genade sal laten smaken. Het woort misschien en beteeckent niet altoos twijffelinge, of onsekerheyt, maer oock dickwijls een vertroostinge, ofte aenporringe in swaerwichtige saken. als Ios. 14.12. Siet de aenteeck. Ioël 2. op vers 14.

d Actor. 8.22.

30

Iod. ⁶⁵ Hy geve sijne wange dien die hem slaet, ⁶⁶ hy worde sat van smaet.

65 D. dat hy met patientie aenneme de slagen ende plagen, die hem de menschen onverdient, of sonder wettelicke oorsake aendoen.

66 Siet Iob cap. 7. op vers 4. ’T is hier te seggen, met gedult allerley quaet verdragen.

31

Caph. ⁶⁷ Want de Heere en sal niet verstooten in eeuwicheyt:

67 De sin is, Of schoon Godt de Heere somtijts eenen tijt lanck schijnt sijne goedertierenheyt sijnen kinderen te onttrecken, nochtans en sal sulcx niet altijt dueren. siet 1.Cor. 10.13. siet dergelijcke spreucken, Psal. 30.6. ende 73.24. ende 126.5, 6. ende 130.7. ende 135.14. Ies. 27.6, 7, 8. ende 54.7, 8. Ier. 10.24. ende 30.11. ende 46.28. Hab. 3.2. 2.Cor. 4.17. 1.Petr. 1.6.

32

Caph. Maer als hy bedroeft heeft, so sal hy sich ontfermen ⁶⁸ nae de grootheyt sijner goedertierentheden.

68 Of, nae de veelheyt. s. g. D. sijne goedertierenheyt is sonder eynde.

33

Caph. Want hy en plaegt, nochte en bedroeft ⁶⁹ des menschen kinderen ⁷⁰ niet van herten.

69 Hebr. des mans kinderen, mans, voor menschen. siet Iob cap. 12. op vers 10.

70 Hebr. niet uyt sijn herte. D. hy en heefter geenen lust aen, maer de sonden der menschen zijn oorsaken daer van. Vergel. Ies. 28. op vers 21. Ende als hy sijne kinderen castijdt, dat doet hy om haer van sondigen af te trecken.

34

Lamed. ⁷¹ Datmen alle de gevangene der aerde onder sijne voeten ⁷² verbrijselt:

71 De sin is, Of schoon de Heere dickwijls de tyrannen, als roeden gebruyckt, so en heeft hy nochtans daer geen welgevallen aen, datmen alle de gene die door de macht ende ’t gewelt in de gevanckenisse geworpen zijn, soude, sonder aensien van persoonen ende daden, te schande maken. siet Psal.109.16. Zach. 1.15. Luce 6.36.

72 D. vertredet. siet exempelen hier van Ios. 10.24. ende vergel. Iob 5.4. Psal. 143.3. ende 44.20.

35

Lamed. Datmen het recht eenes mans ⁷³ buygt voor het aengesichte des Alderhoochsten:

73 D. vertreckt, verwijlt, het zy door valsche getuygen, of andre onbetamelicke middelen. siet een exempel, Luce 18.4. ende vergel. Exod. 23.6, 7. Deut. 16.19. 2.Chro. 19.6, 7.

36

Lamed. Datmen eenen mensche ⁷⁴ verongelijckt in sijne ⁷⁵ twist-sake: ⁷⁶ soud’et ⁷⁷ de Heere niet sien?

74 Het zy door gewelt, authoriteyt, of arch-listicheyt. Hebr. verkeert.

75 Of, rechts-voorderinge, proces.

76 Souder de Heere geen achtinge op geven?

77 Die rechtveerdich is. siet Psal. 11.7. ende vergel. Psal. 94.5, 6, etc.

37

Mem. ^{e 78} Wie seyt wat, ’t welck geschiet, [so ’t] de Heere niet en beveelt?

e Psal. 33.9.

78 Wat creatuere in den hemel, of op der aerde, kan met sekerheyt seggen, Sulcx sal geschieden, daer het doch niet en kan geschieden, ’t en zy dat het den Heere belieft het selve te doen? De voorsichtige regeringe Godes streckt haer over alle dingen dieder geschieden in den hemel, of op der aerde.

38

Mem. ^{79 f} Gaet niet uyt ⁸⁰ den mont des Alderhoochsten ⁸¹ het quade, ende het goede?

79 Ist niet Godt die alle dingen in sijnen raet besluyt, ordineert, en in’t werck stelt?

f Ies. 45.7. Amos 3.6.

80 D. besluyt, of bevel. Siet Gen. 41. op vers 40.

81 Hebr. quaden. De sin is, alle tegenspoet ende voorspoet, die den mensche overkomt. Siet Amos 3.6.

39

Mem. ⁸² Wat klaegt [dan] een levendich mensche? een yeder [klage] van wegen sijne ⁸³ sonden.

82 De sin is, Dewyle de mensche by sich selven genoechsaem overtuygt is waerom dat Godt sijne straffen over hem laet komen, T.w. om sijner sonden wille, waerom quelt hy sich, ende klaecht, in plaetse van raet te soecken? Waerom siet hy meer op sijne elende, dan op de oorsaken der selver?

83 T.w. met de welcke hy de slaende hant Godes op sijnen hals gehaelt heeft, ende hy bidde de selve af, op dat hy daer van verlost ende gevryet worde.

40

Nun. Laet ons onse ⁸⁴ wegen ondersoecken, ende door-soecken, ende ⁸⁵ laett ons weder keeren tot den HEERE.

84 D. onse gedachten, woorden, ende wercken, gedenckende wat de selve wel verdient hebben, nae de weech-schale van Godes rechtveerdich oordeel.

85 Hebr. eyg. laett ons wederkeeren tot den HEERE toe. D. laete ons hertelick berouw hebben van wegen onse menichvuldige sonden, ende om vergiffenisse der selver bidden, met een vast vertrouwen van ’t selve te sullen verkrijgen: ende met een voornemen van ons leven voortaen te beteren. Vergel. Hos. 14.2. Ioël 2. op vers 12. ende 2.Cor. 7.9.

41

Nun. Laet ons onse herte opheffen, ⁸⁶ mitsgaders de handen, ⁸⁷ tot Godt in den hemel, [seggende,]

86 And. tot de wolcken. Siet Iob 36. de aenteeck. op vers 32.

87 Die alleen kan ende wil vergeven de sonden der boetveerdige sondaren.

42

Nun. Wy hebben overtreden, ende wy zijn wederspannich geweest, ⁸⁸ [daerom] en hebt ghy niet gespaert.

88 Verstaet hier by, maer ghy hebt ons wel dapper gecastijdt, T.w. soo lange als wy volherdt hebben in onse sonden, ende overtredingen.

43

Samech. ⁸⁹ Ghy hebt [ons met] toorn bedeckt, ende ghy hebt ons ⁹⁰ vervolgt: Ghy hebt [ons] gedoodt, ⁹¹ ghy en hebt niet verschoont.

89 Eygentlick nae de Hebr. letter, Ghy hebt ons met toorn, als met een tente, overdeckt, of, ghy hebt ons over-tentet, of, overhuttet. siet Psal. 5. vers 12.

90 T.w. met uwe rechtveerdige oordeelen, over al waer wy henen gingen.

91 Ghy en hebt geen medelijden gehat over ons, noch over onse kinderkens. Siet bov. cap. 2.2, 17.

44

Samech. Ghy hebt u ⁹² met een wolcke bedeckt, ⁹³ so datter geen gebedt door en quam.

92 Als met eenen scheyt-muer. Vergel. Ies. 59.1, 2.

93 So dat ons gebedt voor u aengesichte niet en konde komen.

45

Samech. Ghy hebt ons ⁹⁴ [tot] een

94 Of, tot eene afschueringe. D. tot sulck eene vuylicheyt ofte onreynicheyt diemen afschuert, D. tot sulcke menschen, daermen eenen afkeer ofte schouw van heeft. Vergel. 1.Cor. 4.13.

[fol. 65v]

uytvaegsel, ende wech-werpsel gestelt, in ’t midden der ⁹⁵ volckeren.

95 Over de welcke wy eertijts geheerscht hebben.

46

Pe. Alle onse vyanden ⁹⁶ hebben haren mont tegen ons opgesperret.

96 Sy hebben vrymoedelick uytgegeubelt al wat sy bedencken konden, dat het eenichsins tot onser oneere was streckende. siet bov. cap. 2.16. ende vergel. Psal. 22.14.

47

Pe. ⁹⁷ De vreese, ende de cuyl zijn over ons gecomen, de verwoestinge ende de verbrekinge. ⁹⁸

97 Vergel. Psal. 11.6. ende Iesa. 24.17. Ier. 48.43. De sin is, wy zijn in eenen elendigen staet, in grooten schrick ende benaeuwtheyt, ende wy en sien geen uytkomste.

98 T.w. zijn over ons gekomen.

48

Pe. ⁹⁹ [Met] ¹⁰⁰ waterbeken loopt mijn ooge neder van wegen de breucke ¹⁰¹ der dochter mijnes volcks.

99 D. daer komt sulcken overvloet van tranen uyt mijne oogen, als of sy geheelick in water versmolten waren. Vergel. cap. 1.16.

100 Siet Psal. 1. op vers 3.

101 D. mijnes volcx, ’twelck ick beminne als mijn dochter. als cap. 1.6. siet oock cap. 2.11, 13.

49

Ain. Mijn ooge ¹⁰² vliet, ende en kan niet ophouden, om datter ¹⁰³ geen ruste en is.

102 T.w. van tranen. And. wort vlietende.

103 De groote elende der dochter mijnes volcks en houdt niet op.

50

Ain. ¹⁰⁴ To dat [het] ¹⁰⁵ de HEERE van den hemel aenschouwe, ende ¹⁰⁶ [het] sie.

104 D. Tot dat de HEERE met der daet doe blijcken, dat hy ons gunstich is. siet boven vers 8. item versen 43, 44. ende cap. 2.1.

105 Aldus noemt oock d’ Apostel Paulus den Heere Christum 1.Cor. 15.47.

106 T.w. mijne elende.

51

Ain. ¹⁰⁷ Mijn ooge ¹⁰⁸ doet mijne ziele [moeyte] aen, ¹⁰⁹ van wegen alle de dochteren mijner stadt.

107 D. de elende die ick met mijne oogen aenschouwe.

108 Ofte, werckt in mijn ziele. D. beweegt mijne ziele, of, doet mijne ziele wee. of, verteert mijne ziele.

109 Die namelick van de vyanden zijn geschendet ende gevanckelick wech-gevoert. Siet ond. cap. 5.11. And. boven alle de dochteren mijner stadt. D. meer dan eenige vrouws-persoonen gewoone zijn te doen over ’t gene dat sy aldermeest beminnen.

52

Tsade. Die mijne vyanden zijn ¹¹⁰ sonder oorsake, hebben my ¹¹¹ als een vogelken ¹¹² dapperlick gejaegt.

110 D. sonder dat ick haer oyt eenich quaet hebbe gedaen, of gesocht te doen. Ofte, Sonder dat sy eenich voordeel daer van hebben te verwachten. siet Psal. 35. op vers 7. ende 69.5. ende 109.3. ende 119.161.

111 D. gelijck een vogel-vanger de vogelkens soeckt te vangen. Vergel. Psal. 11.1. ende 102.8. ende 124.7. Eccles. 9.12.

112 T.w. om my ’t eene-mael ten verderve te brengen. Hebr. jagende gejaegt.

53

Tsade. ¹¹³ Sy hebben ¹¹⁴ mijn leven in eenen kuyl uytgeroeyt, ende sy hebben ¹¹⁵ eenen steen ¹¹⁶ op my geworpen.

113 T.w. de vyanden daer van vers 52. gesproken is.

114 D. my in eygener persoon. De sin is, Sy en hebben my niet alleen gevanckelick genomen, (’t welck waerlick geschiet is aen den persoon Ieremiae, Ier. 37.16. ende cap. 38.6.) Maer sy hebben oock groote wreetheyt gebruyckt, pogende my het leven te benemen. Vergel. Gen. 37.24.

115 Het zy om den mont des grafs toe te sluyten, op dat icker niet en konne uytkomen, ofte, om my te versmachten ende te dooden.

116 D. op het graf daer ick in ligge, of, voor de deure des puts daer sy my in besloten hebben. Vergel. Ios. 10.18. Dan. 6.18. Mat. 27.60.

54

Tsade. ¹¹⁷ De wateren swommen over mijn hooft, ¹¹⁸ ick seyde, ¹¹⁹ Ick ben afgesneden.

117 Verstaet hier door de wateren. vele ende groote elenden. siet Psal. 69. op vers 2, 3. ende Psal. 124, vers 4, 5. de Prophete spreeckt in de persone van Godts volck, doch alsoo, dat hy somtijts (als een lidt van Godts volck) sijn lijden voorstelt, dat hem was overgekomen, ende de genade die hem Godt bewesen hadde, zijnde een exempel ende vertroostinge voor Godts volck.

118 Ick beeldde my selven in, ende sprack.

119 ’T is ’t eenemael met my gedaen, ick en sie geen middel van verlossinge, maer veel meer het contrarie. Vergel. Psal. 31.23. met d’ aent.

55

Koph. HEERE, Ick hebbe uwen name aengeroepen ¹²⁰ uyt den ondersten kuyl:

120 Hebr. uyt den kuyl der benedenheden. D. doe ick in de uyterste benaeutheyt was. Siet Psal. 88. op vers 7. ende Psal. 120.1.

56

Koph. ¹²¹ Ghy hebt mijne stemme gehoort: ¹²² En verbergt uwe oore niet ¹²³ voor mijn suchten, voor mijn roepen.

121 D. ghy hebt my gegeven daer ick u om gebeden hebbe.

122 En weygert doch voortaen niet, achtinge te geven op mijn yverich ende hertgrondelick gebedt.

123 And. op dat ick adem moge scheppen.

57

Koph. Ghy hebt u ¹²⁴ genaedert ten dage als ick u aenriep, ghy hebt geseyt, En vreest niet.

124 D. uwe gunstige hulpe laten smaken, ’t welck ghy my soo duydelick hebt te kennen gegeven, als of ghy met uytgedruckte woorden tot my geseyt hadt, En vreest niet Ies. 41.10.

58

Resch. Heere, ¹²⁵ Ghy hebt de twistsaken mijner ziele getwist, ¹²⁶ ghy hebt mijn leven verlost.

125 D. ghy hebt my beschermt ende verlost, alsmen my socht te dooden. Vergel. Ier. cap. 38. Siet oock Psal. 35. op vers 1.

126 D. ghy hebt my verlost uyt de handen der gener die my wreedelick sochten te dooden.

59

Resch. HEERE, Ghy hebt gesien ¹²⁷ de verkeertheyt diemen my aengedaen heeft, ¹²⁸ oordeelt mijne recht-sake.

127 Hebr. mijne verkeertheyt. D. die my aengedaen is. siet Ier. cap. 2. op vers 2.

128 D. neemt mijne sake aen, ende oordeelt my nae mijne oprechticheyt, helpt my tot mijn recht. Vergel. Psal. 43. vers 1.

60

Resch. Ghy hebt alle ¹²⁹ hare ¹³⁰ wrake gesien, alle hare gedachten tegen my.

129 T.w. mijner vyanden.

130 D. hoe wraeck-gierich, ja oock hoe bloet-gierich dat sy tegen my zijn.

61

Schin. HEERE, Ghy hebt ¹³¹ haer smaden gehoort, [ende] alle hare gedachten tegen my:

131 D. hare spijtige ende smadelicke woorden, die sy over my uytgestort hebben.

62

Schin. ¹³² De lippen der gener die tegens my opstaen, ende ¹³³ haer dichten tegens my den gantschen dach. ¹³⁴

132 De woorden mijner vyanden daer mede sy my dreygen.

133 D. de gedachten hares boosen hertes.

134 Verstaet hier by. Hebt ghy gehoort.

63

Schin. Aenschouwt ¹³⁵ haer sitten ende opstaen, ick ben ¹³⁶ haer snaren-spel.

135 Siet Psal. 1. op vers 1. ende Psal. 139. op vers 2. ende Vergel. Iesa. 37.28.

136 Siet bov. de aent. op vers 14. ende Iob 30. op vers 9.

64

Thau. HEERE, geeft ¹³⁷ haer weder die vergeldinge, ¹³⁸ nae het werck harer handen.

137 T.w. welcker liedeken ende snaren-spel ick ben. als vers 63.

138 Siet Psal. 28.4. ende 94.2.

65

Thau. Geeft haer ¹³⁹ een decksel des herten, uwen vloeck zy over haer:

139 D. sulcke bedwelminge ende mist des herten, die haer beroove van alle manhafticheyt ende couragie, also dat sy ons geen quaet en kunnen doen.

66

Thau. Vervolgtse met toorn, ende verdelgtse ¹⁴⁰ van onder den hemel des HEEREN.

140 D. over al soo wijt als de hemel streckt, als Exod. 17.14. ende Deut. 17.24. ende 25.19. ende 29.20. 2.Reg. 14.27.