Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het xiij. Capittel.

Godt beveelt den Propheet te propheteren tegen de valsche Propheten, ende hare loose plaesteringen, vers 1, etc. item tegen de valsche Prophetessen, ende hare armkussens ende hooft-decksels, 17.

1

ENde des HEEREN woort geschiedde tot my, seggende:

2

Menschen-kint, propheteert tegen de ¹ Propheten Israels, ² die propheteren: ende segt tot de gene, die ³ uyt haer herte propheteren; Hooret des HEEREN woort.

1 T.w. die daer in Chaldea waren onder de wechgevoerde Ioden, diese wijs maken wilden, datse in haer vaderlant haest wederkeeren souden. Siet van de selve oock, Ier. 29.8. Sy hadden oock hare metgesellen in Ierusalem, Ierem. 23.16, 17.

2 D. die het prophetisch ampt, doch valschelick, sich aentrecken.

3 Hebr. den Propheten uyt haer herte. D. die propheteren het gene dat uyt hare eygen goetduncken, oordeel, ende drijvinge voortkomt, ende niet van Godt. Sulcke Propheten worden geseyt valsche gesichten, ende de bedriegerye hares herten te propheteren, Ier. 14.14. hares herten gesichten te spreken, Ier. 23.16. Propheten te zijn van de bedriegerije hares herten, Ierem. 23.26. haren geest na te wandelen, hier in’t volgende vers Siet het tegendeel, Num. 16.28. ende de aenteeck. aldaer.

3

Soo seyt de Heere HEERE; Wee over die dwase Propheten: die ⁴ haren geest nawandelen, ende ’t gene sy ⁵ niet gesien en hebben!

4 D. haer eygen verstant, ende ingevinge volgen in’t voorstellen van hare gewaende prophetien. Vergel. de aenteeck. op ’t voorgaende vers.

5 T.w. dat hen in eenich gesichte van Godt vertoont soude zijn, om dat uyt sijnen naem den volcke te verkondigen. Het woort sien is dickwils aldus genomen, als Num. 24.4. Ies. 30.10. Thren. 2.14. ende hier ond. vers 6, 7, 8. Hier van worden de Propheten sienders genaemt. Siet 1.Sam. 9. op vers 9. ende 2.Chron. 9. op vers 29.

4

Uwe Propheten, ô Israël, zijn ⁶ als vossen inde woeste plaetsen.

6 Te weten, die in woeste, dorre, ende verlatene plaetsen zijnde, daer seer weynich te rooven is, seer gretich zijn, om het alderslechste, waerse’t krijgen konnen, op te snappen.

5

⁷ Ghy en zijt ⁸ inde bressen niet opgetreden, nochte en hebbet ⁹ den muer [niet] toegemuert voor het huys Israëls; om in den strijt te staen, ¹⁰ ten dage des HEEREN.

7 T.w. valsche Propheten.

8 ’T is een gelijckenisse genomen van den krijchs-handel, alwaer de kloecke soldaten sich in de bresse, die in de stadtmuer van den vyant gemaeckt is, moedichlick stellen, om den vyant daer uyt te houden: ’twelck de valsche Propheten moesten nagevolget hebben met gebeden tot Godt, ende de vermaningen tot de Gemeynte, om de oordeelen, ende straffen Godts af te keeren. siet de selve maniere van spreken, Psal. 106.23, 30. ende onder 22.30.

9 T.w. als hy gebroken was, Tis eene andere gelijckenisse genomen vande hoven, welcker heyningen ende mueren alsse beschadiget zijn van de wilde dieren, moeten versien zijn tegen nieuwen inval der selven. Siet van de selve gelijckenisse onder 22.30.

10 Verstaet den tijt, inden welcken de Heere de Chaldeen over den Israeliten uytsenden soude, om de selve te verderven. Dach des Heeren voor dach der straffe, ofte wrake. siet Iob 24. op vers 1.

6

¹¹ Sy sien ¹² ydelheyt, ende ¹³ leugenachtige voorsegginge, die daer seggen, De HEERE heeft gesproken, daer de HEERE haer niet gesonden en heeft: ende sy geven hope van het ¹⁴ woort te sullen bevestigen.

11 T.w. de valsche Propheten, die Ezechiel in de tweede persone toegesproken hadde vers 5. van de welcke hy nu spreeckt in de derde persoone, als oock boven vers 4. Siet van dergelijcke veranderinge in persoone, Iob 18. vers 4.

12 Siet bov. 12. op vers 24.

13 Hebr. voorsegginge des leugens.

14 Ofte, de sake, T.w. die sy als eene prophetie van Godt voortkomende, valschelick uytgegeven hebben.

7

¹⁵ En siet ghy niet een ¹⁶ ydel gesichte, ende spreket ¹⁷ eene leugenachtige voorsegginge, als ghy ¹⁸ segget, De HEERE spreeckt, daer ¹⁹ ick niet gesproken en hebbe?

15 Dese vrage versekert sterckelick.

16 Hebr. een gesichte der ydelheyt. alsoo bov. 12.24. siet de aenteeck.

17 Hebr. eene voorsegginge des leugens.

18 T.w. tot het volck.

19 Namelick, ick de Heere.

8

Daerom soo seyt de Heere HEERE, Om dat ghy lieden ydelheyt spreeckt, ende leugen siet: daerom, siet, ²⁰ ick [wil] aen u, spreeckt de Heere HEERE.

20 Te weten, om u te straffen. Vergel. Ierem. 21.13. met d’aenteeck.

9

Ende ²¹ mijne hant sal zijn tegen de Propheten, die ydelheyt sien, ende leugen voorseggen; sy en sullen ²² inde vergaderinge mijnes volcks niet zijn, ende in het ²³ schrift ²⁴ van het huys Israëls niet geschreven worden, ende ²⁵ in het lant Israëls niet komen: ende ghy sullet weten dat ick de Heere HEERE ben.

21 D. mijne kracht om te straffen, ende te verderven, alsoo Exod. 9.3. Iud. 2.15. 1.Sam. 12.15.

22 Alsoo wort het woort sod genomen Psal. 89.8. ende 111.1. De sin is, dat de valsche Propheten niet en souden onder Godts uytvercoren volck gerekent, nochte sijner geestelicker goederen mede deelachtich worden.

23 D. in’t register der ware kinderen Godts. Vergel. Exod. 32.32. ende de aenteeck. item Psal. 69.29. ende de aenteeck. Luc. 10.20. Apoc. 13.8. ende 17.8. ende 20.15. ende 21.27.

24 D. vande ware kercke niet bevonden worden.

25 D. in’t lant van Iuda niet wederkeeren uyt de Babylonische gevanckenisse: gelijck oock die onboetveerdich blijven, niet comen en sullen in’t Hemelsche Canaan.

10

Daerom, ja ²⁶ daerom datse mijn volck ²⁷ verleyden, ²⁸ seggende, Vrede, daer geen vrede en is; ende [dat] ²⁹ d’ een eenen ³⁰ leemen-wandt bouwt, ende, siet, ³¹ de andere den selven ³² plaesteren met ³³ loosen-kalcke:

26 Dese verdobbelinge geschiedt, om den sin te meer kracht te geven. siet dergelijcke Gen. 7. op vers 2. ende 14. op vers 10. Num. 3.9. ende Deut. 16.20. Ioel 3.14. ende de aenteeck.

27 T.w. alsoo, datse mijne dreygementen niet geloovet, mijne godtsdiensten niet suyverlick gehouden, ende mijne wetten, voorschrijvende de maniere des levens, niet gehoorsamet en hebben, Ierem. 28.15, 16.

28 D. hen wijsmakende, dat alle dingen wel waren, ende geene straffe en was te verwachten. Vergel. Ierem. 6.14. ende 28.9. ende ond. vers 16.

29 T.w. valsch Propheet.

30 D. een slecht, ende swack schutsel, om een huys vry te houden van geweldigen aenstoot, ende inbreucke. Verstaet de ydele, ende flatterende Prophetyen der verleyders, die sy het volck voorhielden, op datse de dreygementen, die Godt door de ware Propheten liet verkondigen, niet gelooven en souden.

31 T.w. valsche Propheten.

32 D. hielpen des eersten voorgestelde Prophetie door ydele, ende den menschen aengename schijnredenen te bevestigen, ende te volmaken.

33 Verstaet eene qualick gemaeckte, ofte getemperde materie van leem, ofte moorter, dat lichtelick afvalt, ende vergaet. Vergel. ond. 22.28.

11

Segt tot de gene die met loosen-kalcke plaesteren, dat ³⁴ hy omvallen sal: daer sal een ³⁵ overstelpende plasregen zijn; ende ghy, ô groote hagelsteenen, sullet vallen, ende eenen grooten stormwint, sal [hem] splijten.

34 T.w. de leemen wandt.

35 Verstaet hier door, ende het volgende, het gewelt der Chaldeen, ’twelck sich over Ierusalem, ende het geheele Coninckrijcke van Iuda grouwelick uytstorten soude. de selve gelijckenissen worden oock elders gebruyckt. Siet Ies. 25.4. Ier. 47.2. ond. 38.22.

12

Siet, als die wandt sal gevallen zijn; ³⁶ sal dan niet tot u ³⁷ geseyt worden, Waer is de plaesteringe, daer mede ghy geplaestert hebbet?

36 Dese vrage versekert sterckelick.

37 T.w. van de lieden, die voorbygaende, den inval van ’t huys sien sullen, ofte die daer van eenige kennisse sullen hebben.

13

Daerom alsoo seyt de Heere HEERE; Ia ick sal ³⁸ [hem] door eenen grooten stormwint in mijne grimmicheyt splyten, ende daer sal een overstelpende plasregen zijn in mijnen toorn, ende groote hagelsteenen in [mijne] grimmicheyt, ³⁹ om [dien] te verdoen.

38 T.w. dien leemen wandt.

39 Hebr. tot vernielinge.

[fol. 74r]

14

So sal ick den wandt afbreken, dien ghy-lieden met loosen-kalcke geplaestert hebt, ende sal hem ⁴⁰ ter aerde nederwerpen, dat ⁴¹ sijnen gront sal ontdeckt worden: also sal ⁴² [de stadt] vallen, ende ⁴³ ghy sullet in’t midden van haer omkomen: ende ghy sullet weten, dat ick de HEERE ben.

40 Hebr. aen d’aerde doen genaken.

41 D. tot den gronde toe sal hy uytgeroeyt worden. Siet de selve maniere van spreken, Psal. 137.7. Mich. 1.16. Habac. 3.13. Vergel. 2.Sam. 22.16.

42 Namelick, Ierusalem.

43 T.w. ghy Ioden.

15

So sal ick mijne grimmicheyt tegen den wandt voortbrengen, ende tegen de gene die hem plaesteren met loosen kalcke: ende ick sal tot ⁴⁴ u-lieden seggen, Die wandt en ⁴⁵ isser niet [meer], nochte die hem plaesterden en ⁴⁶ zijnder niet:

44 Verstaet de gene, die de valsche Propheten geloofden, ende van hare ydele ende toesmeeckende prophetien alle goet verwachteden.

45 D. hy is omgeworpen.

46 T.w. in’t leven. Siet Gen. 42. op vers 13. ende Prov. 12. op vers 7.

16

[Te weten] de Propheten Israëls die van Ierusalem propheteren, ende voor haer een gesichte ⁴⁷ des vredes sien: daer geen vrede en is, spreeckt de Heere HEERE.

47 Siet bov. op vers 10.

17

Ende ghy, menschen kint, ⁴⁸ set u aengesichte ⁴⁹ tegen de dochteren uwes volcks, de welcke propheteren uyt haer herte: ende ⁵⁰ propheteert tegen haer.

48 Siet bov. 6. op vers 2.

49 D. tegen de vrouwen uwes lantvolcx, die haer voor Prophetessen, ende waersegsters uytgevende, de menschen door enckele ydelheden, ende leugenen wijsmaeckten, dat Godt over hen niet vergramt en was, gelijck de ware Propheten leerden. Daer toe flatteerden ende stijfden sy de menschen in hare sonden, hen Godts genade, ende segen, hoewelse in de selve sonden voortgingen, toeseggende. om nu een yder daer van te versekeren, maeckten sy, soo eenige meynen, armkussens, ende hoofthuyven, de welcke sy den persoone, diese bedrogen, toestelden voor seker gewin, dat dese Prophetessen daer van trocken.

50 Siet bov. in dit cap. op vers 2.

18

Ende segt, Soo seyt de Heere HEERE; Wee [die vrouwen] die ⁵¹ kussens naeyen voor ⁵² alle oxelen der armen, ende maken ⁵³ hooft-decksels voor het hooft ⁵⁴ van alle stature, om de ⁵⁵ zielen te jagen: sullet ghy de ⁵⁶ zielen mijns volcks jagen, ende sullet ghy ⁵⁷ u de ⁵⁸ zielen ⁵⁹ in’t leven behouden?

51 Sommige verstaen dit niet eygentlick, maer figuerlick, vande pluymstrijckerijen ende beloften van vrede ende ruste, andere verstaen ’t eygentlick, datse sulcke dingen maeckten, ende verkochten, om gebruyckt te worden van de gene die hare prophetien geloofden, tot een teecken, datse soo waerlick ruste, ende vrede in den lande souden hebben, als hare armen daer op gemackelick souden lenen, ende rusten.

52 Hebr. alle oxelen der handen. T.w. aller der gener, diese ten voorgemelden eynde souden willen koopen, ende gebruycken.

53 And. slaephuyven of overdeckselen. Dese dienden tot een teecken van altijt vasten ende gerusten slaep te sullen hebben.

54 D. van allen ouderdom, ofte hoochte. Sy passen hare guychelrye op alle soorten van menschen, kleyne, ende groote, om een yeder te verleyden, ende van elck een te trecken.

55 Ende alsoo te vangen. D. de menschen in’t tijdelicke, ende eeuwige verderf te brengen, mits de selve in grouwelicke afgoderye ende onboetveerdicheyt te stijven. Vergel. Prov. 6.26. ende de aenteeck.

56 Verstaet de redelicke ende onsterffelicke zielen.

57 Ofte voor u. D. u ten besten.

58 D. uwe persoonen. alsoo Genes. 9.5. op de woorden, uwer zielen.

59 D. voeden, ende onderhouden, mits oneerlick gewin te trecken van uwe valsche prophetien.

19

Ende sullet ghy my ⁶⁰ ontheyligen by mijn volck, ^a voor hantvollen van gerste, ende voor stucken broots ⁶¹ om zielen te dooden die niet en souden sterven, ende om zielen ⁶² in’t leven te behouden die niet en souden leven, door u liegen tot mijn volck, dat ⁶³ de leugen hoort?

60 Te weten, misbruyckende mijnen naem, als of ick u last gegeven hadde, door valsche prophetien mijn volck te verleyden. Vergel. Levit. 18. op vers 21.

a Mich. 3.5.

61 D. om door uwe voorseggingen den doot te verkondigen aen de gene, die niet en sullen sterven, om datse aen my gelooven, ende uwe waerseggingen verfoeyen.

62 D. het leven toe te seggen, die niet leven en sullen, om datse my afgaen, ende u aenhangen.

63 Te weten, uwen leugen, daer mede ghy het selve bedriegt.

20

Daerom, soo seyt de Heere HEERE; Siet, ⁶⁴ ick [wil] aen uwe kussens, daermede ghy aldaer de zielen jaget nae ⁶⁵ de bloemhoven, ende ick salse uyt uwe armen ⁶⁶ wechscheuren: ende ick sal die zielen ⁶⁷ los maken, de zielen die ghy jaget nae de bloemhoven.

64 Te weten, om die te scheuren, ende te verderven. Vergel. boven vers 8. ende de aenteeck.

65 Hebr. bloeyende [hoven]. te weten, inde welcke sy hare afgoden hadden, om die van toekomende dingen te vragen, ende die nae de selve dingen nieuwsgierich waren, daer henen aen te locken, om die te verleyden. Iesa. 65.3. And. op datse wechvliegen: Te weten, los zijnde van uwe bedriegelijcke kussens.

66 Ofte, wechrucken.

67 T.w. uyt de netten, daer in ghyse jaget, ofte uyt de kouwen, daer in ghyse gevangen houdet, op datse het verderf, het welcke ghy haer soecket aen te brengen, mochten ontkomen.

21

Daertoe sal ick uwe hooftdeckselen scheuren, ende mijn volck uyt uwe ⁶⁸ hant redden, so datse niet meer in uwe hant en sullen zijn ⁶⁹ tot eene jacht: ende ⁷⁰ ghy sullet weten, dat ick de HEERE ben.

68 D. gewelt, ende macht. Siet Genes. 16. op vers 6.

69 T.w. als eene proye, om van u gejaget te worden.

70 T.w. ghy valsche Prophetessen, van de welcke gesproken is, bov. vers 17.

22

Om dat ghylieden het herte des rechtveerdigen [door] valscheyt hebbet ⁷¹ bedroeft gemaeckt, daer ick ⁷² hem geene ⁷³ smerte aengedaen en hebbe: ende om dat ghy de ⁷⁴ handen des godtloosen gestercket hebt, op dat hy sich van sijne boosen wech niet afkeeren en soude, dat ick hem in’t leven behielde.

71 T.w. hem dreygende met het tijdelicke, ende eeuwige verderf, om dat hy u niet en geloofde, nochte volchde.

72 T.w. den rechtveerdigen, ofte het selve. T.w. herte des rechtveerdigen.

73 T.w. mits hem door mijne straffen te dreygen: ja hebbe hem meer getroost met de belofte mijner genade.

74 D. in sijne afgoderye ende onboetveerdicheyt gestijft, ende moedich gemaeckt hebbet. Siet van dese maniere van spreken oock Iud. 9.24. ende de aenteeck. Sy wort oock in’t goede genomen, als Iud. 7.11. 1.Sam. 23.16. Ies. 35.3.

23

Daerom en sullet ⁷⁵ ghy niet meer ⁷⁶ ydelheyt ⁷⁷ sien, nochte ⁷⁸ waersegginge gebruycken: maer ick sal mijn volck uyt uwe hant redden, ende ghy sullet weten dat ick de HEERE ben.

75 Te weten, valsche Prophetessen.

76 Siet boven op vers 6.

77 T.w. overmits ghy omcomen sullet.

78 Ofte, met waersegginge omgaen. Hebr. waerseggende waerseggen, alsoo Deut. 18.10. 2.Reg. 17.17. ende 21.21. Siet van het woort waersegginge breeder, Prov. 16. op vers 10.