Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het xxxiij. Capittel.

Door de gelijckenisse van eenen getrouwen wachter in’t lant, stelt Godt den Propheet sijnen, ende aller getrouwer leeraren, plicht voor, vers 1, 2, etc. toont den murmureerders ende huychelaren onder de gevangene Ioden, dat hy wel ende recht handele met boetveerdige, ende afvallige, ende verdedicht de rechtveerdicheyt sijner wegen, tegen hare beschuldigingen, 10. De Propheet bekomt de tijdinge vande veroveringe ende verstooringe der stadt Ierusalem, ende propheteert hoe d’overgeblevene in den lande sullen varen, 21. Godts oordeel over de huychelsche pluymstrijckers ende bespotters der Propheten, 30.

1

ENde des HEEREN woort geschiedde tot my, seggende:

2

Menschen kint, spreeckt tot de ¹ kinderen uwes volcks, ende segt tot hen: ² Wanneer ick het ³ sweert over eenich lant brenge; ende het volck des lants eenen man uyt hare ⁴ eynden nemen, ende dien voor hen tot eenen wachter stellen:

1 Siet boven 3. op vers 11.

2 Hebr. een lant, wanneer ick het sweert over, tegen, ofte, in het selve sal brengen.

3 D. oorloge, vyantlicken inval, met den aenkleve van dien, door mijn rechtveerdich oordeel toeschicke.

4 D. slechtelick soo veel als, uyt, ofte, onder haer, ofte, uyt hare frontieren, uyterste palen, daer de wachters gemeenlick gestelt worden, om op alle aenkomsten te letten. Siet verscheyden gebruyck deser maniere van spreken Genes. 47.2. Iudic. 18.2. 1.Reg. 12.31. item Genes. 19.4. Iesa. 56.11. in d’aenteeck.

3

Ende hy het sweert siet ⁵ komen over het lant; ende blaest met de basuyne, ende waerschouwt het volck.

5 Hebr. komende.

4

Ende een die’t geluyt der basuyne hoort, [wel] hoort, maer sich niet en laet waerschouwen; ende het sweert komt, ende neemt hem wech: diens bloet is op ⁶ sijnen cop.

6 D. hy is d’oorsake, ende draecht de schult van sijn eygen verderf. Vergel. Levit. 20.9. met d’aenteeck. ende so in’t volgende.

5

Hy hoorde het geluyt der basuyne, maer en liet sich niet waerschouwen, sijn bloet is op hem: maer hy die sich laet waerschouwen, behoudt sijne ⁷ ziele.

7 D. leven, ofte, persoon, sich selfs. Siet Gen. 12.5. ende 19.17. met d’aenteeck.

6

Wanneer daerentegen de wachter het sweert siet komen, ende en blaest niet met de basuyne, so dat het volck niet en is gewaerschouwt; ende het sweert komt, ende neemt eene ⁸ ziele uyt hen wech: ⁹ die is [wel] in sijne ongerechticheyt wechgenomen, maer sijn ¹⁰ bloet sal ick van de hand des wachters eysschen.

8 D. een persoon, ofte, yemant, als boven.

9 Ick hebbe hem wel door mijne verborgene regeringe dese straffe rechtveerdichlick toegeschickt: maer dat en sal den trouwloosen wachter niet ontschuldigen.

10 Als boven 3.18.

7

Ghy nu, ô menschen kint; ¹¹ ick hebbe u tot eenen ^a wachter gestelt over het huys Israels: soo sult ghy het woort uyt mijnen monde hooren, ende hen van mijnent wegen waerschouwen.

11 Vergel. dese plaetse met boven cap. 3.17. etc. ende siet d’aenteeck. aldaer.

a Ezech. 3.17. etc.

8

Als ick tot den godtloosen segge; ô godtloose, ghy sult den doot sterven; ende ghy en spreeckt niet, om den godtloosen van sijnen wech af te manen: die godtloose sal in sijne ongerechticheyt sterven, maer sijn bloet sal ick van uwe hant ¹² eysschen.

12 Ofte, soecken.

9

Maer als ghy den godtloosen van sijnen wech afmaent, dat hy sich van dien bekeere, ende hy sich van sijnen wech niet en bekeert: so sal hy in sijne ongerechtichheyt sterven: maer ghy hebt uwe ziele bevrijdt.

10

Daerom, ghy menschen kint, segt tot het huys Israels; Ghylieden spreeckt aldus, seggende; Dewijle onse overtredingen ende onse sonden ¹³ op ons zijn, ende wy in de selve ^{b 14} versmachten, hoe souden wy dan ¹⁵ leven?

13 D. wy dragen de straffen van dien. Vergel. boven 32.27. ende siet Levit. 5. op vers 1.

b Ezech. 24.23.

14 Volgens Godts dreygementen. Vergel. bov. 24.23. Siet aldaer.

15 Gelijck ghy ons belooft, maer (willense seggen) wy bevinden het contrarie inder daet: alsoo murmureerden sy over Godts plagen, sonder te letten op haerder bekeeringe, waer op de beloften van het leven gingen.

11

Segt tot hen, ^c [Soo waerachtich als] ick leve, spreeckt de Heere HEE-

c Ezech. 18.23. 32.

[fol. 86v]

RE, ¹⁶ So ick lust hebbe in den ¹⁷ doot des godtloosen! Maer daer in [hebbe ick lust] dat de godtloose sich bekeere van sijnen wech, ende leve: ¹⁸ Bekeeret u, bekeeret u van uwe boose wegen; want ¹⁹ waerom soudet ghy sterven, ô huys Israëls?

16 Een afgebroken reden in’t eedt-sweeren gebruycklick. siet Num. 14. op vers 23.

17 Gelijck ghy meynt ende klaecht, dat ick belust ben om u te dooden, al schoon ghy u van uwe boosheyt bekeerdet, als of het evenveel by my zy, of ghy u bekeert ofte niet, hoe ghy’t oock maeckt, wel of qualick, ghy moeter even seer aen; gelijck godtloose murmureerdeers ende huychelaers plegen te spreken. Vergel. bov. 18.23. met d’aenteeck.

18 Dat is de sake, (wil Godt seggen) daer schort het u, dat ghy al in uwe godtloosheyt blijft, ende evenwel tegen mijne plagen murmureert, in plaetse dat ghy u moestet bekeeren.

19 Als of Godt seyde: hoe blijft ghy soo dwaes, dat ghy u eygen verderf u op den hals haelt door uwe onbekeerlickheyt? so ghy soo wilt voortgaen, en kan u doch niet anders overkomen, als dat ghy in uwe verkeertheyt moet sterven ende verderven. bedenckt dit doch eens ter degen, tot u eygen beste.

12

Ghy dan, ô menschen kint, segt tot de kinderen uwes volcks; ^d De gerechtichheyt des ²⁰ rechtveerdigen en sal ²¹ hem niet redden ten dage sijner ²² overtredinge; ende aengaende de godtloosheyt des godtloosen, hy en sal om de selve niet ²³ vallen, ten dage als hy sich van sijne godtloosheyt bekeert: noch de rechtveerdige en sal niet konnen leven door de selve [sijne ²⁴ gerechticheyt], ten dage als hy sondicht.

d Ezech. 18.24.

20 Siet bov. 3.20. ende 18.24. met d’aent.

21 Den voorseyden genoemden ende gehoudenen rechtveerdigen.

22 Ofte, sijns afvals.

23 D. omkomen door mijne straffen, waer van hier eygentlick gesproken wort. Siet Gen. 14. op vers 10.

24 Vermeldt vers 12.

13

Als ick tot den rechtveerdigen segge, dat hy ²⁵ sekerlick leven sal; ende hy op sijne gerechticheyt vertrouwt, ende onrecht doet; so en sullen alle sijne gerechticheden niet gedacht worden, maer in sijn onrecht, dat hy doet, daer in sal hy sterven.

25 Hebr. levende leven: onder conditie van oprechticheyt ende volhardinge tot den eynde.

14

Als ick oock tot den godtloosen segge, Ghy sult ²⁶ den doot sterven: ende hy sich van sijne sonde bekeert, ende recht ende gerechticheyt doet:

26 Hebr. stervende sterven: so ghy u niet en bekeert.

15

Geeft de godtloose het ²⁷ pant weder, ²⁸ betaelt hy het geroofde, wandelt hy in de insettingen des levens, so dat hy geen onrecht en doet; hy sal sekerlick ²⁹ leven, hy en sal niet sterven.

27 Als boven 18.7.

28 Siet Exod. 22.1, 4. Levit. 6.2, 4. Num. 5.6, 7.

29 Hebr. levende leven. alsoo in’t volgende vers.

16

Alle sijne sonden, die hy gesondicht heeft, en sullen ³⁰ hem niet gedacht worden: hy heeft recht ende gerechticheyt gedaen, hy sal sekerlick leven.

30 Siet Psal. 79. op vers 8.

17

³¹ Noch seggen de kinderen uwes volcks; ^e De wech des Heeren en is niet recht: daer doch haer eygen wech niet recht en is.

31 Vergel. bov. 18.25. met d’aenteeck.

e Ezech. 18.25, 29. ende ond. vers 20.

18

Als de rechtveerdige afkeert van sijne gerechticheyt, ende doet onrecht; so sal hy daer in sterven.

19

Ende als de godtloose sich bekeert van sijne godtloosheyt, ende doet recht ende gerechticheyt; so sal hy daer in leven.

20

Noch segt ghy; De wech des Heeren en is niet recht: ³² Ick sal u lieden richten, een yeder nae sijne wegen, ô huys Israëls.

32 Dit is een kort ende bondich godtlick besluyt van dit geheel dispuyt tusschen Godt, ende sijn onboetveerdich murmurerende volck.

21

Ende het geschiedde in het twaelfste jaer ³³ onser gevancklicke-wechvoeringe, in de ³⁴ tiende [maent], op den vijfden der maent; [datter] een ³⁵ tot my quam, ^f, die van Ierusalem ontkomen was, seggende, ^g De ³⁶ stadt is geslagen.

33 Met Iojachin, ofte Iechonia. Vergel. bov. 1.2. ende 24.1. ende onder 40.1. Ier. 29.10. met d’aent.

34 In’t kerckelick jaer, genoemt, Tebeth, passende op onsen December ende Ianuarius: na dat Ierusalem op den negenden van de vierde maent des voorigen jaers door den Coninck van Babel, in’t negentiende jaer sijner regeringe, was gewonnen, ende sijn Overste Nebuzaradan op den sevenden vande vijfste maent daer binnen was getogen. 2.Reg. 25.3, 8. Ierem. 39.2.

35 Volgens Gods voorsegginge. boven 24.26.

f Ezech. 24.26.

g 2.Reg. cap. 25.

36 Ierusalem is ingenomen ende verwoest, ende vele der inwoonders zijn omgebracht: alsoo 1.Sam. 30.1. 2.Sam. 15.14. 2.Reg. 3.19. 1.Chron. 20.1. ende onder 40.1. Vergel. Ierem. 43.11. ende 46.13. ende 47.1. etc.

22

Nu was de ³⁷ hant des HEEREN op my geweest des avonts, eer die ontkomene quam, ende hadde mijnen mont opgedaen, tot dat ³⁸ hy des morgens tot my quam: Also wert mijn mont opgedaen, ende ick en was niet meer ³⁹ stom.

37 Siet boven 1. op vers 3.

38 De voorseyde bootschapper.

39 Als hem oock van den Heere was voorseyt. boven 24.26. Vergel. cap. 3.26. met d’aenteeck.

23

Doe geschiedde des HEEREN woort tot my, seggende:

24

Menschen kint, de ⁴⁰ inwoonders van die woeste-plaetsen in den lande Israëls spreken, seggende; Abraham was een ⁴¹ eenich [man], ende besat dit lant erflick: maer onser zijn vele; het lant is ons gegeven tot eene erflicke besittinge.

40 Die overgebleven zijn in’t verwoeste Canaan, na dat Ierusalem verheert, het meeste volck wech-gevoert, ende ’t lant verwoest was door de Babyloniers.

41 Als ofse seyden: Godt heeft Abraham dit lant niet belooft om sijnen’t wille, want hy en hadde soo grooten lant niet van doen, ende heeftet oock noyt geheel bewoont, maer om sijne kinderen ende nakomelingen, die wy nu zijn. (Vergel. Iesa. 51.2. Ioha. 8.33, etc.) ende of wy nu wel minder zijn in getale als te vooren, evenwel zijn wy de rechte erfgenamen, ende sullender wel in blijven. Soo vertwijfelt obstinaet waren dese menschen, niet tegenstaende, datse Godts straffende hant voor oogen sagen.

25

Daerom segt tot hen, Soo seyt de Heere HEERE; ⁴² ghy etet [vleesch] met den ^{h 43} bloede, ende ⁴⁴ heffet uwe oogen op tot uwe dreckgoden, ende vergietet bloet: ⁴⁵ ende soudet ghy het lant erflick besitten?

42 Ofte, soudet ghy? etc. ofte, om dat ghy bloet, etet. ende soo inde volgende woorden.

h Genes. 9.4. Levit. 3.17. etc.

43 Tegen de wet. Gen. 9.4. Lev. 7.26. ende 17.10. ende 19.26. Deut. 12.16.

44 Siet boven 18.6.

45 Geensins, wil Godt seggen: Ich heb u het lant belooft met conditie van gehoorsaemheyt, maer uwe ongehoorsaemheyt is openbaer, als het voorgaende ende volgende uytwijst.

26

Ghy ⁴⁶ staet op u lieder sweert, ghy doet grouwel, ende ⁴⁷ verontreyniget, een yeder de huysvrouwe sijns naesten: ende soudet ghy het lant erflick besitten?

46 Ofte, hebt gestaen. D. vertrouwt op uwe strijtbaerheyt, meynende u daer door in’t lant staende te houden: ofte, ghy zijt steets gereet met uwe sweerden, als de gene, die haren naesten gewelt willen aendoen. Vergel. de maniere van spreken, met bov. 31.14.

47 Door onkuyschheyt ende overspel.

27

Alsoo sult ghy tot hen seggen, De Heere HEERE seyt alsoo; ⁴⁸ [Soo waerachtich als] ick leve, Indien niet, die in die woeste plaetsen zijn, door’t sweert sullen vallen, ende [so] ick [niet] dien, die in’t ⁴⁹ open velt is, het wilt-gedierte over en geve, dat het hem vrete, ende die in de vestingen ende in de ⁵⁰ speloncken zijn, door de pestilentie sullen sterven!

48 Maniere van’t eedt-sweeren, als boven vers 11.

49 Hebr. aengesichte des velts.

50 Daerse haer meenen te bergen ende te versekeren. siet Iud. 6.2. met d’aenteeck.

28

Want ick sal het lant [tot] eene ⁵¹ verwoestinge ende eenen schrick stellen, ende de hoovaerdye sijner sterckte sal ophouden: ende de ⁵² bergen Israëls sullen woest zijn, datter niemant over en gae.

51 Ofte, tot de uyterste, ofte, tot enckele verwoestinge, ofte, ontsettinge. ofte tot verwoestinge ende, ofte, ja verwoestinge. alsoo het Hebr. woort de beteeckeninge heeft van verwoesten, ende sich ontsetten, schricken. alsoo onder 35.3, 7.

52 Israels berchachtich lant.

29

Dan sullen sy weten, dat ick de HEERE ben: als ick het lant [tot] eene verwoestinge ende eenen schrick sal gestelt hebben, om alle haren grouwelen die sy gedaen hebben.

30

Ende ghy, ô menschen kint; de kinderen uwes volcks, die spreken steets van u by de ⁵³ wanden, ende in de deuren der huysen: ende d’een spreeckt met den anderen, een yegelick met sijnen broeder, seggende; Komet doch ende hooret wat het woort zy, dat van den HEERE voortkomt.

53 Gelijck naebueren aen de wanden der huysen, ende inde deuren, met malkanderen een praetjen plegen te houden.

31

Ende sy ⁱ komen tot u, gelijck het volck ⁵⁴ pleecht te komen, ende ⁵⁵ sitten voor u aengesichte [als] mijn volck, ende hooren uwe woorden, maer sy en doense niet: want sy ⁵⁶ maken liefkosingen met haren mont, [maer] haer herte wandelt hare giericheyt na.

i Ezech. 14.1. etc. ende 20.1. etc.

54 Met menichte inde heylige vergaderinge, om Godts woort te hooren. Hebr. gelijck de inkomste des volcks.

55 Vergel. bov. 8.1.

56 D. sy vleyen u, roemende uwe prophetyen met huychelse gemaeckte gebeerden, van wegen der selver cierlickheyt, als ofse seyden, ey, ô, hoe schoon hoe fraey spreeckt hy, etc. And. sy maken de selve (woorden) lieflick met haren mont. D. sy bekennen met den mont dat uwe woorden lieflick zijn, maer etc. den sin op een uytkomende.

32

Ende siet ghy zijt hen als een ⁵⁷ liedt der minnen, [als] een die schoon van stemme is, ofte die wel ⁵⁸ speelt: daerom hooren sy uwe woorden, maer sy en doense niet.

57 Ofte, boelen-liedt, dat lieflick luyt, ofte vol lieflicheyt is.

58 Op instrumenten van musijcke, als Psal. 33.3.

33

Maer als dat ⁵⁹ komt: (siet het sal komen,) dan sullen sy weten, datter een ⁶⁰ Propheet in’t midden van hen geweest is.

59 Dat ghy hen van mijnent wegen hebt gepropheteert.

60 Een waerachtich propheet van Godt gesonden.