Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het x. Capittel.

Daniel hem selven met vasten ende bidden voor Godt vernederende, siet een gesichte, vers 1, etc. hier door seer verschrickt zijnde, wort van den Engel gesterckt ende getroost, 10. Ende hem wert te kennen gegeven, wat den Ioodschen volcke bejegenen soude in toekomende tijden, 14. hier over wort hy wederom seer verschrickt ende ontstelt, 15. Doch van den Engel weder versterckt, 19. die hem te kennen geeft, Hoe dat de Vorst van Grieckenlant, Alexander Magnus, komen soude, 20.

1

¹ IN het derde jaer ² Cores des Conincks van Persen, wert aen Da-

1 T.w. in het derde jaer nae dat hy het Rijcke van Babylonien hadde ingenomen, gelijck Iesaias voorseyt hadde, cap. 45.1.

2 Hebr. Coresch.

[fol. 104v]

niel, wiens naem genoemt wert ³ Beltsazar, ⁴ een sake geopenbaert: ende die sake is de waerheyt, ⁵ doch [in] eenen gesetten grooten tijt: ende hy verstont die sake, ende hy hadde verstant ⁶ van’t gesichte.

3 Siet Dan. cap. 1. vers 7. in de aent.

4 Of, Een woort.

5 Of, doch de bestemde tijt was lanck. De sin is, Het sal noch lange aenloopen eer het sal vervult worden, Siet onder vers 14. namelick van het derde jaer Cyri af, tot aen den joncksten dach, als af te nemen is uyt cap. 12.2. Alhoewel dat sommige, dit duydende op de Ioodsche Natie alleen, desen langen gesetten tijt duyden op het eynde van de vervolgingen Antiochi, And. Ende daer was een groot heyrleger. Dan soude de sin wesen, Ende Daniel sach in desen gesichte een groot heyrleger der Engelen. And. daer sal een groote strijt zijn. Siet de aenteeck. Iob cap 7. vers 1. ende 14.14. Ies. 40.2.

6 In hetwelcke hem dese sake geopenbaert wiert, De sin is, hy verstont seer wel ’t gene hem in dit gesichte geopenbaert wiert.

2

In die dagen ⁷ was ick Daniel treurende ⁸ drie weken der dagen.

7 And. was ick Daniel treurende geweest. T.w. om dat het aengevangen werck van’t gebouw des Tempels door de vyanden der Ioden verhindert was. siet Ezr. 4.4.

8 D. drye volle weken. Siet Genes. 29. de aenteeck. op vers 14. dese weken worden hier genoemt weken der dagen, om die te onderscheyden van de jaerweken, waer van te sien bov. cap. 9.24.

3

⁹ Begeerlicke spijse en att ick niet, ende vleesch noch wijn en quam in mijnen mont niet, oock ¹⁰ en salfde ick my gantsch niet, tot dat die drie weken der dagen vervult waren.

9 D. ick en at geene leckere spijse, of, Ick en hadde geene leckere spijse gegeten. Hebr. spijse ofte broot der begeerten.

10 Hebr, salvende en salfde ick my niet, gelijck dit by de oostersche volckeren seer gebruyckelick was, voornamelick als sy vrolick waren. Siet Ruth cap. 3. op vers 3. ende Psa. 23. op vers 5. ende Psal. 104. op vers 15.

4

Ende ¹¹ in den vier-en-twintichsten dach ¹² der eerster maent, so was ick ¹³ aen den oever der groote Riviere, welcke is ^{a 14} Hiddekel.

11 N. des selven derden jaers vers 1.

12 Genaemt Abib, of Nisan, over een komende ten deele met onse Maerte, ten deele met onsen April, zijnde by de Hebreen de eerste maent der lente, ter welcker tijt in het Ioodsche lant, als oock in Egypten, de gerste aren pleecht te hebben, daerom sy oock genoemt wiert, de maent der eerste vruchten.

13 Hebr. aen de hant, of, aen de zijde.

a Gen. 2.14.

14 Een riviere in Assyrien, anders Tygris genoemt. Siet Gen. 2.14.

5

Ende ick hief mijne oogen op, ende sach: ende siet daer was ¹⁵ een man ¹⁶ met linnen becleedt, ende sijne lendenen waren ^b omgordt met fijnen-goude van ¹⁷ Uphaz.

15 T.w. Christus, als eenige afnemen uyt cap. 12.6, 7. ende Apoc. 1.13, 14, 15. ende 10.5. die te dier tijt in de gedaente eenes mans verschenen is.

16 T.w. met kostelick lijnwaet, gelijck de Coningen ende Priesters plegen te dragen. siet Lev. 6.10. ende 16.4.

b Apoc. 1.13, 14, 15.

17 Siet van Uphaz, Ier. 10. op vers 9. Sommige verstaen door dit gout, de heylicheyt, reynicheyt, ende heerlickheyt Christi, daer mede hy verciert ende als omgordet is.

6

Ende sijn lichaem was gelijck ¹⁸ een Turkoys, ende sijn aengesichte ¹⁹ gelijck de gedaente des blixems, ende sijne oogen ²⁰ gelijck vyerige fackelen, ende sijne ²¹ armen, ende sijne ²¹ voeten, ²² gelijck de verwe van gepolijst koper: ende de stemme sijner woorden was gelijck ²³ de stemme eener menichte.

18 Hebr. Tharsis, And. beryllus thalassius, die (als eenige meenen) hemels blaeuw is, nae sommiger gevoelen beteeckenende, dat Christus de Heere vanden hemel zy, 1.Cor. 15.47.

19 Gelijck de blixem schijnt van het eene eynde der werelt tot het andre, alsoo oock Christus de Heere, die over al tegenwoordich is. Vergel. Matt. 24. vers 27.

20 Daer en is niet soo verborgen of de scherpsiende ende vyerige oogen Christi dringender deur. Vergel. Apoc. 1.14. ende 19.12.21.

21 Met sijne armen ende handen sijne vyanden verbrekende, ende met sijne voeten de selve vertredende, als Apoc. 1.15.

21 Met sijne armen ende handen sijne vyanden verbrekende, ende met sijne voeten de selve vertredende, als Apoc. 1.15.

22 Hebr. Gelijck de ooge des gepolijsten, of, gegladden kopers. ooge voor verwe is oock Levit. 13.55. Num. 11. vers 7. Siet oock Ezech. cap. 1. op vers 4. Door het gepolijst ofte blinckende koper wort Christi macht beteeckent, sijne vyanden verslaende ende verpletterende, als aerdene potten. Vergel. Psal. 2.9. Apoc. 1.15.

23 Of, de stemme eenes gedruys, of, bruysens [der zee, of grooten waters] want het Hebr. woort beteeckent soo wel een gedruys, als een menichte. Apoc. 1.15. wort van Christo geseyt, dat sijne stemme was als het geruysch van vele wateren: sy wort wijt ende breet gehoort, ende sy bekeert vele menschen. Vergel. Ezech. 1.24.

7

Ende ick Daniel ²⁴ alleene sach dat gesichte, maer de mannen die by my waren en sagen dat gesichte niet: doch ²⁵ een groote verschrickinge viel op haer, ende sy vloden om sich te versteken.

24 Godt heeft Daniel alleene de oogen geopent. sulcks is oock geschiet met Paulo, Act. 9.7.

25 Sonder twijffel doe sy die groote stemme hoorden.

8

Ick dan wiert alleene over-gelaten, ende sach dit groot gesichte, ende daer en bleef in my geene cracht overich: ende ^{c 26} mijne cierlickheyt wiert aen my verandert in eene verdervinge, so dat ick geen kracht en behielt:

c Dan. 7.28.

26 Dat is, de schoonheyt mijnes aengesichts: De sin is, Dat hy door schrick en vreese wiert als een doot man, die geen schoonheyt en heeft, zijnde sijne gedaente geheelick verandert ende verdorven.

9

Ende ick hoorde de stemme sijner woorden: ende doe ick de stemme sijner woorden hoorde, ²⁷ so viel ick in eenen diepen slaep op mijn aengesichte, met mijn aengesichte ter aerde.

27 Als bov. cap. 8. vers 18.

10

Ende siet, ²⁸ een hant roerde my aen, ende maeckte dat ick my beweechde ²⁹ op mijne knyen, ende de palmen mijner handen.

28 T.w. de hant des Engels Gabriels. Siet Dan. 8.18. ende 9.21.

29 Hy wil seggen, dat hy soo swack was, dat hy op sijne voeten niet staen en konde, maer dat hy als op handen en voeten kroop, of steunde.

11

Ende hy seyde tot my, Daniel, ³⁰ ghy seer gewenschte man, merckt op de woorden die ick tot u spreken sal, ende ³¹ staet op uwe stant-plaetse, want ick ben alsnu tot u gesonden: ende doe hy dat woort tot my ³² sprack, stont ick bevende.

30 Of, Ghy alder gewenschte man. Siet boven cap. 9. op vers 23.

31 Dat is, staet aen, of op uwe plaetse, daer ghy stracks gestaen hebt. Siet Nehem. cap. 8. op vers 8.

32 Of, gesproken hadde.

12

Doe seyde hy tot my, en vreest niet, Daniel, want van den eersten dach aen, dat ghy u herte begaeft ³³ om te verstaen ende om u selven ³⁴ te verootmoedigen voor het aengesichte uwes Godts, ³⁵ zijn uwe woorden gehoort, ende ³⁶ om uwer woorden wille ben ick gekomen.

33 Of, om aen te mercken, als vers 11. namelick, om te verstaen wat gelegentheyt dat het in toecomende tijden met de kercke Godes hebben soude, also de tseventich weken voleyndt, ende de Tempel, mitsgaders de stadt van Ierusalem noch niet opgebouwt en wierden.

34 Of, te quellen, namelick met vasten en treuren. siet Lev. cap. 16. op vers 29.

35 Dat is, is u gebedt verhoort: T.w. met het welcke ghy begeert hebt te verstaen den staet uwes volcx. Vergel. met vers 14.

36 T.w. om u te onder-richten van den toekomenden staet uwes volcks, gelijck ghy begeert hebt.

13

Doch ³⁷ de Vorst des Coninckrijcks van Persen ³⁸ stont tegen over my ³⁹ een-en-twintich dagen: ende siet ⁴⁰ Michaël een van d’ eerste Vorsten, quam om my te helpen, ende ick wiert aldaer gelaten, by de Coningen van Persen.

37 D. nae sommiger gevoelen, eenen quaden Engel. Verg. Eph. cap. 6.12. Doch andre verstaen door desen Vorst, Cambysen, die in het afwesen sijnes Vaders het Rijcke regeerde, terwijle sijn vader Cyrus in andre landen krijch voerde.

38 D. hy stont tegen my, ende ick hebbe hem tegenstant gedaen, dewijle hy quade aenslagen tegen u volck voor hadde, namelick tot verhinderinge van den bouw der stadt ende des Tempels, ’t welck Godt voor eenen corten tijt heeft toegelaten, om sijn volck des te meer tot yver inden gebede op te scherpen, ende tot rechte boetveerdicheyt.

39 D. drye weken lanck, Siet boven vers 2. ende 3. De sin is, Dat is d’oorsake waerom ick niet eer tot u gekomen en ben, gelijck ick gedaen soude hebben, indien ick hier door niet en ware verhindert geweest.

40 Eenige verstaen door Michael, den Heere Christum selfs, die sijne dienaren bystaet, ende den selven kracht ende sterckte geeft. Andre meynen dat Michaël zy de name eenes Arch-Engels, beteeckenende, Wie is gelijck Godt? Daerom nemen verscheydene Michaël voor eenen geschapenen Engel, om dat hiet staet, een van d’eerste Vorsten, ende verklaren dat aldus, Een van de Engelen, die tot Vorsten gestelt zijn over de Volckeren, ’twelck op Christum niet en past, die het hooft aller Engelen is.

14

Nu ben ick gekomen om u te doen verstaen ’t gene dat ⁴¹ u volck bejegenen sal ⁴² in ’t gevolch der dagen, ⁴³ want het gesichte is noch voor [vele] dagen.

41 D. uwen lants-lieden, den Ioden.

42 Of,in’t laetste der dagen, in toekomende tijden. Siet boven cap. 2. op vers 28.

43 And. want daer is noch een gesichte [voorhanden] van de selve dagen. noch een] T.w. behalven die gesichten, die ghy te vooren gesien hebt, cap. 7. ende c. 8.

15

Ende doe hy ⁴⁴ dese woorden met my sprack, ⁴⁵ sloech ick mijn aengesichte ter aerde, ende ⁴⁶ ick wert stom.

44 Hebr. nae dese woorden. D. soo en soo.

45 Hebr. gaf ick.

46 Of, ick was stom.

16

Ende siet [een], ⁴⁷ den menschen kinderen gelijck, raeckte mijne lippen aen, doe dede ick mijnen mont open, ende ick sprack, ende seyde tot dien, ⁴⁸ die tegen over my stont, Mijn Heere, om des gesichts wille ⁴⁹ keeren haer mijne ween over my, so dat ick geen kracht en behoude.

47 Hebr. nae de gelijckenisse der menschen kinderen. Siet van desen persoon breeder boven vers 5. ende 6.

48 Verstaet hier by, ende met my sprack.

49 Of, mijne ween over-vallen my. ’t Hebr. woort beteeckent eygentlick die ween, bange smerten, ende pijnen der barender vrouwen. Siet 1.Sam. cap. 4. de aenteeck. op vers 19. And. mijne ingewanden keerden haer in my om.

17

Ende hoe kan de knecht ⁵⁰ deses mijnes heeren spreken met dien mijnen Heere? want ⁵¹ wat my aengaet, van nu af en bestaet geen kracht in my, ende geen ⁵² adem is in my over-gebleven.

50 T.w. die soo treffelick, heerlick, ende aensienelick is.

51 Hebr. aldus: Ende ick, van nu en staet geen kracht in my.

52 Vergel. Genes. 7.22. ende Iesa. 2.22. belangende het woort adem.

18

Doe raeckte ⁵³ my wederom aen ⁵⁴ een als [in] de gedaente van een mensche: ende hy versterckte my.

53 Of, noch meer aen, Hebr. ende hy voegder by, ende raeckte aen my.

54 Dat is, de selve Engel die eenes menschen gedaente hadde aengenomen, vers 16.

19

Ende hy seyde, En vreest niet, ⁵⁵ ghy seer gewenschte man, vrede zy u, ⁵⁶ weest sterck, ja weest sterck: ende terwijlen hy met my sprack, ⁵⁷ wiert ick versterckt, ende seyde, Mijn Heere spreke, want ghy hebt my versterckt.

55 Siet boven cap. 9. op vers 23.

56 Of, vermannen u, jae vermannet u.

57 D. ick greep eenen moet, ick vermande my.

20

Doe seyde hy, ⁵⁸ Weet ghy waerom dat ick tot u gekomen ben? doch nu sal ick weder-keeren ⁵⁹ om te strijden tegen ⁶⁰ den Vorst der Persen: ende als ick sal ⁶¹ uytgegaen zijn, siet so sal ⁶² de Vorst van Griecken-lant komen.

58 T.w. om aen te wijsen wat u volck sal overkomen, gelijck voorseyt is boven vers 14.

59 D. om het quaet voornemen tegen de kercke Godes tegen te staen.

60 Siet bov. vers 13.

61 Te weten, uyt Persen-lant.

62 D. nae sommiger gevoelen, een quade Engel. Doch andre verstaen door desen Vorst, Alexandrum den Grooten.

21

Doch ick sal u te kennen geven ⁶³ ’t gene dat geteeckent is in ’t geschrifte der waerheyt: ende daer en is ⁶⁴ niet een, ⁶⁵ die sich met my versterckt ⁶⁶ tegen dese, dan uwe Vorst ⁶⁷ Michaël.

63 D. ’t gene dat in den onveranderlicken raet Godes besloten is.

64 Geen mensche.

65 D. die my helpt.

66 T.w. Gouverneurs van Persen, of, In dese [sake.]

67 Siet op vers 13.