Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het iiij. Capittel.

Godt sweert den Grooten te Samaria, ende al ’t volck, dat hyse gevanckelick sal laten wech-voeren, ende verjagen, om haer gewelt, suyperye, afgoderye, ende onbekeerlicheyt in vele toe-gesondene plagen, vers 1, etc. noodigtse evenwel noch tot bekeeringe, met voorstellinge sijner Majesteyt ende macht, 12.

1

HOoret dit woort, ghy ¹ koeyen van Basan, ghy die op den berch van Samaria zijt; die de arme verdrucket, die de nootdurftige verplettert: ghy die tot ² haerlieder heeren segget, ³ Brengt aen, op dat wy drincken.

1 Verg. Psa. 22.13. met d’aenteeck. item Iesa. 28.1. Hos. 4. vers 16. ende verstaet hier de godtloose ende trotze Regeerders ende Richters, die haer mesteden van de geschencken der rijcken, die d’arme voor ’t gerichte betrocken, ende onderdruckten. Sy worden genoemt, koeyen van Basan, om datter vette weyden ende koeyen in Basan waren.

2 Der armen rijcke schult-heeren, ofte crediteuren, die de behoeftige lieden, als slaven, in hare macht hadden.

3 Brengt ons maer gelt ofte geschencken, op dat wy daer van mogen suypen ende swelgen, ende maeckt ghy het dan met d’arme, soo ghy wilt. Vergel. Hose. 4. vers 18.

2

De Heere HEERE heeft gesworen ⁴ by sijne heylicheyt, datter, siet, ⁵ dagen over ulieden sullen komen; ⁶ datmen u sal ⁷ optrecken met haken, ende uwe ⁸ nakomelingen met visch- ⁹ angelen.

4 Siet Gen. 22. op vers 16.

5 D. bestemde tijden van plagen. siet Psal. 37.13. ende Ierem. 50.27, 31. Ioël 1.15. met de aenteeck.

6 Hebr. dat hy. D. datmen, ofte, de vyant, etc.

7 Ofte, wechnemen. wechvoeren. in’t volg. met haken verst. Gelijckmen de groote visschen met haken uyt der zee optreckt, sal ick u door den vyant uyt u lant wechrucken, hoe noode ofte ongeerne ghy oock daer uyt soudt willen. Vergel. Ierem. 16.16. Habac. 1. versen 14, 15. ende voorts Iob 40.21. Ies. 37. vers 29. Ezech. 19.4, 9. ende 29.4.

8 Ofte, u laetste, achterste. Dat is, die overgebleven mogen zijn, ofte sich achterlick houden. Siet van het Hebr. woort Ierem. 31. op vers 17.

9 Die scherp ende stekende zijn, als doornen, ofte, nae de wijse van dien gemaeckt, daer op het Hebr. woort siet. Siet Iob 40.21.

3

Ende ¹⁰ ghy sullet [door] de ¹¹ bressen uytgaen, eene ¹² yedere ¹³ voor haer henen: ende ghy sult ¹⁴ ’t gene in den palleyse [gebracht] is wech werpen, spreeckt de HEERE.

10 Koeyen van Basan, waer van vers 1.

11 Van de stadts muer, die de vyant daer in sal hebben gemaeckt, om te sien, of ghy soudt konnen ontvlieden: ofte, ghy sult door den vyant uytgevoert worden in gevanckenisse. Vergl. Ezech. 12. versen 5, 12, etc.

12 Koe van Basan, D. een yegelick van u lieden, die ghy nusoo weeldich ende stout zijt.

13 Sonder te dencken op d’andere, siende slechs voor u selven om een heenkomen, alsmen seyt. Vergel. bov. 2.15, 16. ofte, ghy sult een voor een gevangen heen passeren met u gevangens gereetschap.

14 Dat ghy in uwe palleysen hebt vergadert door gewelt ende rooverye. siet bov. 3.10. And. ghy sult de palleysen wechwerpen. D. verlaten.

4

¹⁵ Komt te ¹⁶ Bethel, ende overtredet; ¹⁷ te ^a Gilgal, maeckt ¹⁸ des overtredens veel, ende brengt uwe offeren des morgens, uwe tienden om de ¹⁹ drie dagen:

15 Een bevel, spotscher wijse gegeven. want aldus bespot de Heere den hittigen brandt ende dullicheyt der Israeliten in’t bedrijven der Afgoderye, die den Afgoden gaven datmen Gode alleen te Ierusalem moeste geven, ende daerenboven veel meer deden ter eeren der Afgoden, als Godt voor sich bevolen hadde. Vergel. Ierem. 7.21. Ezech. 20.39. met d’aenteeck.

16 Siet Hose. 4.15. ende 12.12. ende ond. 5.5.

17 Verst. hier op: komt, gaet vry nae Gilgal, etc.

a Hose. 12.12.

18 Hebr. maeckt veel, ofte, vermenichvuldicht overtredende, ofte, met overtreden.

19 Dat is, om alle drie jaren der dagen. D. drie volle jaren, nae ’t bevel Godts, Deut. 14.28. alsoo wort dagen, voor vele dagen, ofte een jaer der dagen (D. een vol jaer) genomen, Levit. 25.29. Num. 9.22. 1.Sam. 27.7. siet d’aenteeck. aldaer. Sommige verstaen ’t van de vrolicke maeltijden, diese op de drie Feesten, Paesschen, Pinxteren, ende der Loof-hutten, hielden van hare tienden, Deut. 14.22. Eenige meynen, dat sy wel alle drie dagen den Afgoden deden, datmen Gode slechts dede om de drie jaren.

5

Ende ^{b 20} roocket van het ²¹ gedeessemde een lof-offer, ende roepet vrijwillige-offeren uyt, doet’et hooren: want alsoo ²² hebt ghy’t geerne, ghy kinderen Israëls, spreeckt de Heere HEERE.

b Levit. 2.1, 15. ende 7.13.

20 Siet Levit. 2.1, 15.

21 Siet Levit. 2. op vers 11. ende 7. op vers 13. Doch het schijnt dat de Israeliten een nieuw reuck-offer uyt suerdeessem hadden versiert, doende alsoo vele sonden ’t seffens. 1. gevende den afgoden dat Gode toe quam.
2. in eene andere plaetse als te Ierusalem.
3. nieuwe overtollige diensten tegen Godts wet invoerende, om quanswijs eenen yver te betoonen.

22 Hebr. hebt ghylieden lief, ofte, beminnet ghy, gelijck elders: als of Godt seyde: ghy wilt het doch soo hebben, doet het dan, maer denckt hoe ’t u bekomen is, ende wijders bekomen sal, als volgt.

6

Daerom heb ick ulieden oock ²³ reynicheyt der tanden gegeven in alle uwe steden, ende gebreck van broot in alle uwe plaetsen: Nochtans en hebbet ghy u niet bekeert ²⁴ tot my, spreeckt de HEERE.

23 D. gebreck van spijse, ofte honger: want daer niets en is te eten, daer en kleeft geene spijse aen de tanden, vergel. 1.Reg. capp. 17. 18. Ioel 1.1, etc. ende siet wyders d’aenteeck. op Prov. 14.4. ende Iesa. 3. op vers 26.

24 Hebr. tot my toe. Siet van dese maniere van spreken Ioel 2. op vers 12. alsoo in’t volgende.

7

Daer toe heb ick oock den ²⁵ regen van ulieden geweert, alsser noch drie maenden waren tot den oogst, ende hebbe doen regenen over d’eene stadt, maer over d’andere stadt niet doen regenen: het een stuck-lants wert beregent, maer het [ander] stuck-lants daer ’t niet op en regende, verdorrede.

25 Dien de Heere pleecht te geven tegen den oogst, om het koorn swaer ende rijp te maken. siet Ioel 2. op vers 23.

8

Ende twee drie steden togen om tot eener stadt, op dat sy water mochten drincken, maer en wierden niet ²⁶ versadicht: nochtans en hebbet ghy u niet bekeert tot my, spreeckt de HEERE.

26 D. sy en kondens niet genoech bekomen tot hare nootdurft.

9

Ick hebbe ulieden geslagen met ^{c 27} brant-

c Deut. 28.22.

27 Siet van dese beyde plagen, Deut. 28. op vers 22.

[fol. 117r]

-koorn ende met honich-dauw; de ²⁸ veelheyt uwer hoven, ende uwer wijngaerden, ende uwer vijg-boomen, ende uwer olijf-boomen at de ^{d 29} rupse op: nochtans en hebbet ghy u niet bekeert tot my, spreeckt de HEERE.

28 Hebr. het vermenichvuldigen uwer hoven.

d Ioël 1.4. ende 2.25.

29 Siet Ioel 1.4.

10

Ick hebbe de pestilentie onder ulieden gesonden, nae de ³⁰ wijse van Egypten; Ick heb uwe jongelingen door’t sweert gedoodt, ³¹ ende uwe peerden gevanckelick laten wech-voeren: ende ick hebbe den ³² stanck uwer heyrlegeren selfs in uwe neuse doen opgaen; nochtans en hebbet ghy u niet bekeert tot my, spreeckt de HEERE.

30 Hebr. in, ofte, op, nae den wech van Egypten. D. nae de wijse (als Gen. 31. vers 35.) gelijckerwijs, als ick de sterfte eertijts gesonden hebbe in Egypten. Siet Exod. 9.3, 6. Psalm 78.50. And. op den wech van Egypten. D. als ghy op den wech waert om in Egypten hulpe te soecken. Siet Hose. 7.11, 12.

31 Hebr. met gevanckenisse uwer peerden, die de rijcke ende prachtige jongmans by menichten gebruyckt hadden.

32 So van de gestorvene door Godts plage, als van de geslagene door den vyant.

11

Ick heb [sommige] onder ulieden ³³ omgekeert, gelijck Godt ^{e 34} Sodom ende Gomorra omkeerde, die ghy waert als een ³⁵ vyer-brant, dat uyt den brant gereddet is: nochtans en hebbet ghy u niet bekeert tot my, spreeckt de HEERE.

33 Uwen staet bykans geheel geruijneert. Siet 2.Reg. c. 13.3. ende 14.26.

e Genes. 19.24.

34 Met d’andere steden. Siet Gen. 19.24. Iesa.13.19. Ier. 49.18. Hos. 11. vers 8.

35 Gelijck een hout, dat half ofte bykans verbrant was, als ick u genadichlick uyt dat verderf uytruckte ende herstelde door Ierobeam, den sone van Ioas. Siet 2.Reg. 14.25. ende vergel. Zach. 3.2.

12

Daerom sal ick u ³⁶ alsoo doen, ô Israël: om dat ick u [dan] dit doen sal, so schickt u, ô Israël, ³⁷ om uwen Godt te ontmoeten.

36 Om uwe sonden ende hartneckicheyt (in’t voorgaende verhaelt) sal ick soo met u handelen, als ick bov. vers 2. ende 3. gedreygt hebbe.

37 Hebr. tot ontmoetinge uwes Godts. D. dat ghy hem ontmoetet met waere bekeeringe, om sijnen toorn te stillen: ofte, bereydt u om (so ghy kunt) tegen hem aen te gaen, ende sijne aenkomste, als uwes vyants, af te keeren. Vergel. Ezech. 13.5. ende 22.30. op beyds past het volgende, waerinne die Godt beschreven wort, met welcken sy te doen hadden, ende die haer dit alles dreygde.

13

Want siet, die de bergen formeert, ende den ^f windt schept, ende den mensche bekent maeckt wat ³⁸ sijne gedachte zy, die den ³⁹ dageraet duysternisse maeckt, ende op de ⁴⁰ hoochten der aerde treedt; HEERE, Godt der ⁴¹ heyrscharen, is sijn name.

f Nah. 1.3.

38 Die het herte des menschen doorgront, ende sijn verborgenste gedachten weet, doende sulcx blijcken metter daet, wanneer hy des menschen aldersecreetste aenslagen ende voornemens dickwijls wonderbaerlick ontdeckt ende belett. ofte men kan ’t nemen voor een bewijs van Godts almacht, dewijle hy toekomende dingen, die hy in sijnen raet besloten heeft, den menschen openbaert, ende evenwel onverhindert in ’t werck stelt. Vergel. Iesa. 41.22, 26.

39 D. licht in duysternisse verandert, als ’t hem belieft. Siet ond. 5.8. And. dageraet [ende] de duysternisse, D. dach ende nacht maeckt.

40 D. die verheven is boven alle heerlickheyt, ende souvereyniteyt, alle wereltsche hoocheyt als onder sijne voeten hebbende. Vergel. Mich. 1.3.

41 Siet 1.Reg. 18. op vers 15.