Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het ix. Capittel.

Door een ander gesichte, ende de verclaringe van dien, mitsgaders van sijne macht ende Majesteyt, versekert Godt Israels onvermijdelicke uytroeyinge, ende wech-voeringe, vers 1, etc. van wegen hare af-aerdicheyt, ondanckbaerheyt ende sorgloosheyt, 7, 10. belooft nochtans een uytverkoren overblijfsel te behouden, 8, 9. ende het Coninckrijck Christi op te richten, tot verlossinge, ende eene eeuwige vaste gelucksalicheyt aller uytverkorene Ioden ende heydenen, 11.

1

ICk ¹ sach den Heere ² staen op den ³ Altaer: ende ⁴ hy seyde, Slaet dien ⁵ knoop, dat de ⁶ posten beven, ende ⁷ doorklooftse alle in’t hooft; ende ick sal haer ⁸ achterste met den ⁹ sweerde dooden: ¹⁰ de vliedende en sal ¹¹ onder hen niet ontvlieden, nochte de ontkomende onder hen behouden worden.

1 T.w. in een gesichte, waerinne Godt den prophete vertoonde, dat hy in sijnen Tempel, Tempel-dienst, Priesteren ende hoofden des volcx niet en wilde verschoonen, maer met sijne straffen van boven tot beneden, van de hooge ende voorste tot de leege ende achterste toe doorgaen.

2 Hebr. gestelt, staende.

3 T.w. den brand-offers Altaer (nae ’t gemeyn gevoelen) die voor ’t heylige stont, waer door Godt te kennen gaf, dat hy verhuysen wilde. Verg. Ezech. 10.4. hoewel sommige meynen, dat dit gesichte te verstaen zy van de Afgodische Tempelen ende Altaren Israels, als te Bethel, etc. indien de propheet heeft moeten vluchten in ’t lant van Iuda (als bov. 7.12.) kan ’t wel zijn, dat hem dit gesichte aldaer is geopenbaert, tegen Salomons Tempel: doch andere meynen, dat de Propheet niet en zy gevlucht, uyt cap. 7.15.

4 De Heere, tot eenen Engel, die sijn oordeel soude uytvoeren, ofte, tot den Prophete selfs. Vergel. Ezech. 9.1, etc. ende 43.3.

5 Ofte, appel, granaet-appel, die boven op de spitze des tempels, ofte den boven-dorpel der poorte mach hebben gestaen, als in sulcke magnifijcke gebouwen wel gebruycklick is.

6 Ofte, dorpelen, om te toonen, dat Godt alles van boven tot onderen toe wilde vernielen.

7 And. verwondt die, die haer allen ten hoofde zijn. D. de overste ende voornaemste.

8 Sommige verstaen hier de reste van ’t gemeyne volck, andere, het overblijfsel, de nakomelingen. Siet Psal. 37. op vers 37.

9 De Babyloniers ende Assyriers.

10 D. die sich meynt met de vlucht te salveren, ofte, die andersins wel plach te ontvlieden, en sal ’t nu niet konnen doen, ende alsoo in ’t volgende. siet bov. 1.14, 15, 16. ende 5.19.

11 Ofte, by, van hen.

2

^a Al groeven sy [tot] in de ¹² helle, so salse mijne hant van daer halen: ende al klommen sy in den hemel, so sal ickse van daer doen nederdalen.

a Psal. 139.8, etc.

12 Siet Iob 26.6. Psal. 139.8. met d’aenteeck. met dese drie volgende verssen wil de Heere seggen, datse in geene plaetsen sijne straffende hant sullen konnen ontgaen, also hy overal met sijn wesen, almacht ende regeringe tegenwoordich is.

3

Ende al verstaken sy haer op de hoochte van ¹³ Carmel, so sal ickse naspeuren ende van daer ¹⁴ halen: ende al verbergden sy haer ¹⁵ van voor mijne oogen in den

13 Siet 2.Reg. 19. op vers 23. Hebr. hooft van Carmel.

14 Hebr. nemen. Siet Ierem. 37. op vers 17.

15 Meynende dat ickse daer niet soude konnen sien ende vinden.

[fol. 119r]

gront vande zee, so sal ick van daer eener Slange ¹⁶ gebieden, die salse bijten.

16 D. door mijne regeringe beschicken, datse (als op een expres bevel) sulcx doe. siet Lev. 25.21. ende vergelijckt 2.Reg. 18. vers 25. met d’aent. alsoo in ’t volgende van ’t sweert. vers 4. ende het roepen der wateren vers 6.

4

Ende al gingense in ¹⁷ gevanckenisse voor’t aengesichte harer vyanden, so sal ick van daer den sweerde gebieden, dat het haer doode: Ende ick sal mijn ¹⁸ ooge tegen haer ^b setten ten quade, ende niet ten goede.

17 Meynende als-dan vry, ende het sweert ontkomen te zijn.

18 Siet Ierem. 24. op vers 6. ende vergel. Levit. 17.10. ende Ierem. 44.11. met d’aenteeck.

b Ierem. 44.11.

5

¹⁹ Want de Heere HEERE der heyrscharen ²⁰ is die ²¹ het lant aenroert dat het versmelte, ende alle, die daer in woonen, treuren: ende [dat] ²² het geheel oprijse als eene riviere, ende verdroncken worde als [door] de riviere van Egypten.

19 De propheet bevestigt dese prophetye met beschrijvinge van de macht ende Majesteyt des autheurs, op datse haer niet en mochten inbeelden, dat de voorgemelde executie hem onmogelick was. Vergel. bov. 4.13. ende 5. versen 8, 9.

20 Ofte, die sal het lant aenroeren, etc. Te weten Canaan, ofte Iuda ende Israel.

21 And. een lant. D. als hy eenich lant met sijne strafbare hant ofte vinger maer aenroert, etc. Vergel. Psal. 39.12. met d’aenteeck.

22 T.w. lant. Siet bov. 8. op vers 8.

6

Die sijne ^{c 23} opppersalen in den hemel bouwt, ende sijne ²⁴ bende, die heeft hy ²⁵ op aerden gefondeert: die de ^d wateren der zee ²⁶ roept, ende gietse uyt op den ²⁷ aerd-bodem, HEERE is sijn naem.

c Psal. 104.3, 13.

23 Verg. Psal. 104. versen 3, 13. met d’aenteeck. Hebr. trappen, ofte, opklimmingen, opgangen, daer ende by de welcke men opklimt tot oppersalen ofte opperkameren.

24 Ofte, heyr, heyr-tocht, troupe, dicht t’samen gevoechden hoop, als 2.Sam. 2.25. of bondelken: waer doormen bequaemlick kan verstaen alle schepselen Godes, die hy als in een bondelken ofte op eene troupe tsamen gebonden gereedt houdt, om overal ende specialick op aerden sijnen wille te verrichten. Vergel. Gen. 2.1. 1.Reg. 18.15. met d’aenteeck.

25 And. boven. verstaende door het bondelken de elementen, waer van d’aerde als een grontveste zy.

d Amos 5.8.

26 Siet bov. 5. op vers 8.

27 Hebr. aengesichte der aerde.

7

Zijt ghylieden my niet als de kinderen der ²⁸ Mooren, ô kinderen Israëls, spreeckt de HEERE? ²⁹ En heb ick Israël niet opgevoert uyt Egyptenlant, ende de Philistijnen uyt ³⁰ Caphtor, ende de ³¹ Syriers uyt ³² Kir?

28 Hebr. Cuschiim. Godt wil seggen, dat hy Israel wel boven andere volcken uyt genade verheven hadde, (bov. 3.2.) maer datse van haer selven ende ten aensien harer godtloosheyt ende ondanckbaerheyt nu niet beter ende weerdiger voor hem en waren, als de verachte ende vervloeckte nakomelingen van Cusch, den sone van Cham. Gen. 10.6.

29 Als of de Heere seyde: Ick heb u (’T is waer) uyt de slavernye van Egypten verlost ende Canaan ingegeven, maer ghy weet my des soo weynich danck, als de Philistijnen ende Syriers die ick uyt Caphtor ende Kir hebbe uytgevoert: ofte, de Heere wil seggen, dat hy de verlossinge van Israel, vermits hare ondanckbaerheyt, nu niet meer en achte, als of hy eenen hoop heydenen, als Mooren ende Syriers, verlost hadde.

30 Siet Gen. 10.14. alwaer de Philistijnen ende Caphtorim gestelt worden onder de nakomelingen van Mizraim, den sone van Cham, Gen. 10.6. ende vergel. wijders Deut. 2.23. ende Ierem. 47.4. met d’aenteeck.

31 Hebr. Aram. D. Syrien, ende voorts, de Syriers, siet Gen. 10. op vers 22.

32 Siet 2.Reg. 16. op vers 9. ende bov. 1.5. alwaer geseyt wort, dat de Syriers nae Kir gevanckelick souden worden wechgevoert. hier schijnt gesproken te worden van hare verlossinge uyt Kir: waer van elders niet vermeldt en wort, gelijck by de Propheten verscheydene geschiedenissen worden gevonden, die elders nergens en zijn verhaelt, ende in dien tijt bekent waren.

8

Siet, de oogen des ³³ Heeren HEEREN zijn tegen dit ³⁴ sondich Coninckrijck, dat ick het van den ³⁵ aerd-bodem verdelge: behalven, dat ick het huys Iacobs niet ³⁶ gantschlick en sal verdelgen, spreeckt de HEERE.

33 D. mijn oogen. siet bov. vers 4.

34 Dat t’eenemael tot sonde is overgegeven. siet Psal. 1. op vers 1. Dit schijnt te sien op Israel, ofte, de tien stammen ende Iuda, te samen, welcker beyder Coninckrijck verstoort is. Sommige nemen ’t aldus: tegen een sondich Coninckrijck, etc. maer met Iacob sal ick noch genadichlicker handelen, als ick wel met anderen sal doen. siet Ier. 30.11.

35 Hebr. aengesichte der aerde.

36 Hebr. verdelgende sal verdelgen: maer een overblijfsel der genade behouden, ende dat sonderlinge segenen, als volcht vers 11, etc.

9

Want siet, ick ³⁷ geve bevel, ende ick sal het huys Israëls onder alle de heydenen schudden: gelijck als [zaet] geschuddet wort in eene ³⁸ seve; ³⁹ ende niet een ⁴⁰ steenken salder ter aerden vallen.

37 Siet bov. 6.11.

38 Ofte, wanne.

39 Ofte, maer, doch.

40 D. niets dat eenige swaerte heeft, maer alleen het lichte caf. de gelijckenis wort genomen van de steenkens die altemet onder ’t koorn gevonden worden. And. graenken: Als of de Heere seyde: Ick salse altemael schudden, daer en sal niemant ontgaen, maer ick sal ’t door mijne voorsienicheyt alsoo regeren, datter niet een van mijne uytverkorene (vergeleken by tarwe) sal verlooren gaen.

10

Alle ⁴¹ sondaers mijns volcks sullen door’t sweert sterven: Die daer seggen; Het ⁴² quaet en sal ⁴³ tot ons niet genaken, noch [ons] ⁴⁴ voor-komen.

41 Siet bov. vers 8. ende Psal. 1.1.

42 Der straffe.

43 Ofte, omtrent ons.

44 Ofte, verrasschen, bejegenen. Vergel. bov. 5.18. ende 6.3. met d’aenteeck.

11

^e Te ⁴⁵ dien dage sal ick de vervallene hutte Davids weder-oprichten: ende ick sal ⁴⁶ hare reten vertuynen, ende ⁴⁷ wat aen haer is afgebroken weder oprichten, ende salse bouwen, als [in] de dagen van outs.

e Acto. 15.16.

45 Na de voorseyde verstroyinge, etc. sal ick Davids Coninckrijck weder oprichten, veranderende dat in een geestlick ende eeuwich Coninckrijck onder den Messia. siet Act. 15.16, 17. waer uyt claerlick blijckt, dat dese ende diergelijcke prophetyen geestlick te verstaen zijn.

46 Der hutte Davids.

47 Hebr. hare afbrekingen, verstooringen. D. puyne, gebroken steen, kalckscherven, gruys, etc.

12

Op dat ⁴⁸ sy erflick besitten het ⁴⁹ overblijfsel van Edom, ende alle de heydenen, die ⁵⁰ nae mijnen name genoemt worden: spreeckt de HEERE, die dit doet.

48 Het geestlick Israel, mijne kercke, waer van Christus het hooft is.

49 D. alle uytverkorene uyt de heydenen, selfs uyt de aldervyantlicxte, afgebeeldt door Edom, die door de predicatie des Euangeliums ende werckinge des H. Geests sullen gebracht worden onder de gehoorsaemheyt Christi, ende tot de gemeenschap sijner kercke. Siet Iesa. 19.25.

50 Hebr. over de welcke mijn naem is, ofte, wort uytgeroepen, ofte, genoemt. siet dese maniere van spreken, Iesa. 4.1. ende Ierem. 7.10. met d’aent. de sin is, welcke heydenen ick tot mijn volck ende kinderen sal aennemen, ende tot mijne gemeenschap beroepen, waer van sy blijde professie sullen doen. Vergel. Iesa. 44.5. Hos. 1.10. ende 2.22. Actor. 2.39. Rom. 9.25, etc.

13

Siet de dagen komen, spreeckt de HEERE; dat de ploeger den maeyer, ende de druyven-treder den zaet- ⁵¹ zaeyer genaken sal: ende de ⁵² bergen sullen van ^f soeten wijne druypen, ende alle de heuvelen sullen ⁵³ smelten.

51 Hebr. trecker, ofte, dien die ’t zaet treckt, ofte, voort streckt. D. al treckende in de aerde werpt, ofte uyt den sack treckt, haelt, om te zaeyen. Siet Psal. 126.6. de sin is, daer sal overvloet van alles zijn. Siet Lev. 26.5. waer door den rijckdom ende overvloet der geestlicke genade ende segeningen onder het rijcke Christi wort afgebeeldt. Vergel. Hose. 2.14, 20, 21. met d’aenteeck.

52 Siet Ioel 3. op vers 18.

f Ioël 3.18.

53 D. sullen schijnen te smelten, door het overvloedich uytgeven van wijn, melck, olye, etc. als ofse daer van vloeyden.

14

Ende ick sal de ⁵⁴ gevanckenisse mijns volcks Israëls wenden, ende sy sullen de verwoeste steden ⁵⁵ herbouwen ende bewoonen, ende wijgaerden planten, ende der selver wijn drincken: ende sy sullen hoven maken, ende der selver vrucht eten.

54 Uyt de geestlicke gevanckenisse ende macht des Satans verlossen door den heylant Christum.

55 Vergel. Iesa. 65.21, 22, etc.

15

Ende ick salse ^g in haer ⁵⁶ lant planten: ende sy en sullen niet meer worden uytgeruckt uyt haer lant, dat ick haerlieden gegeven hebbe, seyt de HEERE uwe Godt.

g Ierem. 32.41.

56 In mijne kercke, strijdende ende triumpherende, het hemelsch Canaan.

Eynde des Propheets AMOS.