Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

[fol. 123r]

Het iiij. Capittel.

Prophetie vande toekomste, heerlickheyt, uytbreydinge, vredigen ende gesegenden staet van ’t Coninckrijck des Messie, onder de uytverkorene Ioden ende Heydenen, vers 1, etc. Vertroostinge der Ioodsche Kercke tegen d’aenstaende Babylonische gevanckenisse, door versekering vande verlossinge, ende victorie over alle vyanden der Kercke, vermits de tegenwoordicheyt ende kracht haers Conincks Christi, 9.

1

MAer ^a in’t ¹ laetste der dagen sal’t geschieden, dat de berch des Huyses des HEEREN sal vast gestelt zijn op den ² top der bergen; ende hy sal verheven zijn boven de heuvelen: ende de volcken sullen tot hem toevloeyen.

a Iesa. 2.2, etc.

1 In den tijt des nieuwen Testaments, ofte der komste des beloofden Messie, onses Heeren I. Christi. Siet Iesa. 2.2, 3, 4, 5. alwaer dese Prophetye bykans met de selve woorden is verhaelt. siet d’aent. aldaer.

2 Hebr. hooft.

2

Ende vele Heydenen sullen henen gaen, ende seggen, Komet ende laet ons opgaen ten berge des HEEREN, ende ten huyse des Godts Iacobs; op dat hy ons leere van sijne wegen, ende wy in sijne paden wandelen: want uyt Zion sal de wet uyt-gaen, ende des HEEREN woort uyt Ierusalem.

3

Ende hy sal onder ³ groote volcken richten, ende machtige Heydenen ⁴ straffen, ⁵ tot verre toe: ende sy sullen hare sweerden slaen tot spaden, ende hare spiessen tot sickelen; het ⁶ [een] volck en sal tegen het [ander] volck geen sweert opheffen, ende sy sullen den krijch niet meer leeren.

3 Ofte, vele.

4 Ofte, bestraffen.

5 Tot aen d’eynden der aerde. siet Psal. 2.8. met d’aenteeck.

6 Hebr. volck tegen volck en sullen geen sweert opheffen.

4

⁷ Maer sy sullen sitten, een yeder onder sijnen ^b wijnstock, ende onder sijnen vijg-boom, ende ⁸ daer en sal niemant zijn diese verschricke: want de mondt des HEEREN der heyrscharen heeft [het] ⁹ gesproken.

7 Door dese verbloemde manieren van spreken (genomen uyt 1.Reg. 4.25.) wort afgebeeldt het geestlick vertrouwen, ende de vrede der conscientien, die de kercke Christi heeft door het geloove in hem: waer van de staet van Salomons rijck een voorbeelt was. Vergel. Psal. 72.7, etc. Zach. 3.10.

b 1.Reg. 4.25.

8 Vergel. Levit. 36.5, 6. Iesa. 11.6, etc.

9 Daerom sal ’t sekerlick volbracht worden.

5

Want ¹⁰ alle volcken sullen wandelen, elck inden name sijns ¹¹ Godts; maer ¹² wy sullen wandelen in den ¹³ Name des HEEREN onses Godts, ¹⁴ eeuwichlick ende altoos.

10 Andere volcken, die haer tot Christi gehoorsaemheyt niet begeven.

11 Dat is, afgodts, vergel. Ione 1.5.

12 Die Christi kercke zijn, in hem gelooven, ende hem volgen.

13 D. religie, dienst, aenroepinge, geloove, vertrouwen, etc. Siet 1.Reg. 8. op vers 16. 2.Reg. 2. op vers 24.

14 D. in dit, ende het toekomende leven.

6

Te dien dage, spreeckt de HEERE, sal ick haer, ¹⁵ die hinckende was, ^c versamelen, ende haer, die verdreven was, vergaderen: ende die ick ¹⁶ geplaecht hadde.

15 Die langen tijt in kruys ende lijden sal hebben geseten. Siet Psal. 35.15. ende Ierem. 20.10. Zephan. 3.19. met d’aenteeck. de Hebr. woorden, hinckende, verdrevene, staen in’t vrouwlick geslachte. Verstaet, de dochter Zions, uyt vers 8. D. het overblijfsel der Ioodsche kercke.

c Deut. 30.3, 4, 5.

16 Hebr. quaet gedaen. D. hardt getracteert, geplaecht hadde.

7

Ende ick sal ^d haer, die hinckende was, ¹⁷ maken tot een ¹⁸ overblijfsel, ende haer, die verre henen verstooten was, tot een ¹⁹ machtich volck: ende de HEERE sal ^{e 20} Coninck over hen zijn op den berch Zions, van ²¹ nu aen tot in eeuwicheyt.

d Zephan. 3.19.

17 Hebr. stellen.

18 So datter noch van de Ioden, ofte Israel, een deel gelooven ende behouden sullen worden door den Messiam. Siet Rom. 11.5.

19 Door de beroepinge ende toevoeginge der Heydenen, als bov. versen 1, 2.

e Dan. 7.14. Luce 1.33.

20 Ofte, over haerlieden regeren.

21 D. van der tijt af, dat de Heere dit genaden-werck verricht. D. sijns Coninckrijcks en sal geen eynde zijn, als Luce 1.33. alsoo Iesa. 9.6.

8

Ende ghy ²² Schaeps-toren, ghy ²³ Ophel der dochter Zions, tot u sal komen; ja daer sal komen, de ²⁴ voorige heerschappye, het Coninckrijcke der ²⁵ dochter Ierusalems.

22 Hebr. Migdal-eder, dat sommige houden voor de plaetse vermeldt Genes. 35.21. daer omtrent de Patriarch Iacob sich nedersloech, dichte by, of binnen Ierusalem gelegen. Andere verstaen eenen toren die getimmert was op de schaeps-poorte, waer van Neh. 3. versen 1, 32. siet aldaer, ende verst. voor dese ende de volgende plaetse, Ierusalem, ende voorts Godts kercke, Christi, schaepstal.

23 D. heuvel. Siet 2.Chron. 27.3. ende 33.14. Nehem. 3.26, 27. ’T kan zijn, dat de kercke Godts, ofte het geestlick Ierusalem, de benaminge van dese beyde plaetsen heeft, van wegen de sterckte ende vasticheyt des schaepsstals Christi, ende de verheffinge ofte uytstekinge der kercke in de werelt. Siet Matth. 5. versen 14, 16.

24 Het Coninckrijck Christi, het Coninckrijcke der Hemelen, de kercke, welcker Coninck Christus is, afgebeeldt door het voorgaende Coninckrijcke, van David, ende bysonderlick door het bloeyende ende vreed-rijcke Coninckrijck van Salomo. Vergel. bov. vers 4. met d’aenteeck.

25 D. des volcks, der inwoonderen van Ierusalem, D. der kercke.

9

Nu, waerom soudt ²⁶ ghy ²⁷ soo grooten geschrey maken? isser geen ^{f 28} Coninck onder u? is u ²⁹ Raet-gever vergaen, dat u smerte, als eener barender [vrouwe], heeft aengegrepen?

26 Ghy hinckende dochter Zions.

27 Hebr. schreyen schreyende, ofte [met] geschrey schreyen. D. sulcken getier van kermen ende klagen maken, van wegen het lijden dat u eerst sal overkomen.

f Ierem. 8.19.

28 Als of Godt seyde: het sal wel niet anders schijnen, als of ghy geenen Coninck noch raetgever en haddet, wanneer ghy in de Babylonische gevanckenisse sult moeten doorgaen: maer hy en is daerom niet verlooren, hy sal sich te sijner tijt openbaren, ende sijn rijck onder u herstellen.

29 Vergel. Iesa. 9.5. op het woort, Raedt.

10

Lijdt smerte, ende arbeyt ³⁰ om voort te brengen, ô Dochter Zions, als eene barende [vrouwe]: want ³¹ nu sult ghy [wel] uyt de stadt henen uyt-gaen, ende op den ³² velde woonen, ende tot in Babel komen, [maer] aldaer sult ghy gereddet worden; aldaer sal u de ³³ HEERE verlossen uyt de ³⁴ hant uwer vyanden.

30 Als eene vrouwe, die in arbeyt is om de vrucht ter werelt te brengen: ghy hebter reden toe, ’t moet voor eerst soo zijn, maer d’uytkomste sal blijde zijn. Vergel. Iesa. 26.17, 18, 19.

31 D. al haest. Siet Hose. 10. op vers 3. alsoo ond. 5.4. ende 7.10.

32 Buyten u lant gaen doolen, ende verstroyt worden.

33 Tot een bewijs, dat u Coninck behouden is, ende tot een voorbeeldt vande geestelicke verlossinge, ende oprichtinge des Coninckrijcx Christi, die de ware losser. ende rantsoeneerder sijns volcks is. siet Gen. 48.16. Iob 19.25. Iesa. 59.20.

34 Hebr. palme.

11

Nu zijn wel vele heydenen tegen ³⁵ u versamelt; die daer seggen, Laetse ³⁶ ontheylicht worden, ende laet onse ooge ³⁷ schouwen aen Zion.

35 ô Zion, ofte dochter Zions.

36 Door bloetvergieten, schenden, plunderen, ende allerley verwoesten. Siet Num. 35.33. Psal. 106.38. ende vergel. Ezech. 7.21. met d’aenteeck.

37 Te weten, onsen wensch ofte lust, in haer ongeluck ende verderf. Verg. Psal. 22. op vers 18.

12

Maer ³⁸ sy en weten de gedachten des HEEREN niet, ende en verstaen sijnen raetslach niet: dat hyse vergadert heeft als ³⁹ garven tot den ^g dorsch-vloer.

38 De heydenen, Ierusalems vyanden.

39 Wanneer hy de vyanden sal gebruyckt hebben, om sijn volck door haer te tuchtigen ende te verootmoedigen, dat hy dan een schricklick oordeel over de selve vyanden sal uytvoeren. Vergel. Iesa. 21. op vers 10. ende Ier. 51. vers 33. Ioel 3.13, 14. met d’aenteeck.

g Ierem. 51.33.

13

⁴⁰ Maeckt u op ende dorscht, ô Dochter Zions; want ick sal uwen ⁴¹ hoorn yser ⁴² maken, ende uwe klaeuwen koper maken, ende ghy sult vele volcken verpletteren: ende ick sal haerlieder ⁴³ gewin den HEERE verbannen, ende haer vermogen, den ^h Heere der gantscher aerde.

40 Om uwe verdruckers ende vyanden te vertreden ende te vernielen, door de kracht uwes hoofts ende Conincks Iesu Christi. Vergel. Iesa. 41.15, 16.

41 D. uwe macht onverwinnelick maken. siet Deut. 33. op vers 17.

42 Hebr. stellen, alsoo in ’t volgende.

43 Dit siet op ’t gebruyck van ’t verbannen eener natie, als wanneer het volck vernielt wert, ende haer goet den Heere toebehoorde. Siet Deut. 2. op vers 34. Iosu. 6.17, 18, 19. ende vergel. wijders Zach. 14.20.

h Zach. 4.14. ende 6.5.

14

⁴⁴ Nu, ⁴⁵ rottet u met benden, ghy ⁴⁶ dochter der bende; ⁴⁷ hy sal eene belegeringe tegen ons stellen: sy sullen den ⁴⁸ Richter Israëls met de roede op’t kinnebacken slaen.

44 Als of de Heere seyde: maer dewijl ’t voor desen tijt, om uwer sonden wille, alsoo moet gaen als versen 10, 11. geseyt is, so sal ’t al te vergeefs zijn, wat ghy daertegen met al u gewoel soudt mogen voornemen, want ghy moet doch na Babel. ’T is eene aensprake tot de inwoonders van Ierusalem, met dewelcke de Propheet in de volgende woorden sich t’samen voecht, door ’t woordeken, ons. Doch sommige houden ’t voor eene spottische aensprake aen de Babyloniers, als of Godt seyde: Doet vry u beste, ghy krijgersse van Babel, (gelijck ghy dan oock voorseker doen sult) evenwel en sult ghy daer door mijn genaden-werck, dat ick voor hebbe (waer van in’t volgende cap.) niet konnen beletten. And. nu sult ghy met benden t’samen-gehoopt, t’samen-gepackt, worden. T.w. door de belegeringe, als volcht. dit vers hechten sommige aen ’t volgende capittel, als het eerste vers van dien.

45 D. doet u beste, met alle uwe krijchs-macht.

46 D. ghy krijgersse, die ghy meynt in den krijch soo ervaren, ende met krijchs-volck soo versien te zijn, dat ghy geenen vyant en hebt te vreesen: ofte, ghy die gewoon zijt met benden ende troupen uyt te loopen, om, als struyck-roovers ende straet-schenders, de reysende-lieden te berooven, als bov. 2.8. Siet van ’t Hebr. woort, beteeckenende eene bende, ofte, troupe van soldaten, etc. 2.Sam. 3. op vers 22. Ier. 18. op vers 22. ende vergel. Israels exempel Hos. 4.2. ende 6.9. ende 7.1. aengaende de maniere van spreken, dochter der bende. Vergel. Iob 5 op vers 7. ende Zach. 4. op vers 14.

47 De vyant, de Coninck van Babel. dit zijn woorden des propheten, als of hy seyde: Dit sal ons voorseker overkomen, ghy doetter tegen, wat ghy wilt ofte meucht.

48 D. den Regenten, ofte, Gouverneurs openbare schande ende smaetheyt aen doen. Siet 1.Reg. 22.24. Iob 16.10. Psal. 3.8. Thren. 3.30. met d’aenteeck. dit was een teecken dat haer aerdsch Coninckrijck een eynde soude nemen: waertegen in ’t volgende de belofte gedaen wort van eenen nieuwen hemelschen Coninck, den Messia.