Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het ij. Capittel.

1 Wijse komen uyt Oosten te Ierusalem. 2 Vragen na den nieuw-geboren Coninck der Ioden. 4. Welcken sy, van de plaetse sijner geboorte onder-richt zijnde, tot Bethlehem gevonden ende aengebeden hebben. 12 Keeren weder na haer landt. 13 Ioseph vliedt met het kindeken na Egypten. 16 Herodes doet de jonge kinderkens dooden. 19 Ioseph komt wederom in Iudea. 20 Maer uyt vreese van Archelaus wijckt hy in Galileen, ende woont te Nazareth.

1

DOe nu Iesus ^a geboren was te Bethlehem, [gelegen] in ¹ Iudea, in de dagen des Conincks ² Herodis, siet, [eenige] ³ Wijse van ⁴ Oosten zijn tot Ierusalem aengekomen,

a Luc. 2.4.

1 Dit wort hier by gedaen, om datter noch een ander Bethlehem was, gelegen inde stamme Zabulon, ofte Neder-Galileen. siet Ios. 19.15.

2 Dese was Herodes de Groote, toegenaemt Ascalonita, een Idumeer, d’eerste vremde Coninck.

3 Gr. Magi. Soo wierden by de Persen ende Meden genaemt de geleerde in allerley wetenschappen, ende voornamelijck in den loop des Hemels. Die wel by haer in grooten aensien waren: maer datse Coningen souden geweest zijn is niet gelooflick, gelijck hare benamingen ende alle de omstandicheden uytwijsen.

4 Dese worden gesegt van Oosten gekomen te zijn, om dat dese landen Oostwaerts van Iudea gelegen waren.

2

Seggende, Waer is de geborene Coninck der Ioden? Want wy hebben gesien sijne sterre in ’t Oosten, ende zijn gekomen om hem te aenbidden.

3

De Coninck Herodes nu [dit] gehoort hebbende, wiert ontroert, ende geheel Ierusalem met hem.

4

Ende by een vergadert hebbende alle de ⁵ Overpriesters ende ⁶ Schriftgeleerde des volcks, ⁷ vraechde van hen, waer de Christus soude geboren worden.

5 Dese waren de hoofden vande ordeningen der Priesters, uyt Eleazars ende Ithamars geslachte, ende waren 24 in’t getal, 1.Chron. 24.4. ende 2.Chron. 36.14. van welcken allen de Hooge-priester het overhooft was.

6 And. Wet-geleerde, gelijck blijckt uyt de vergelijckinge Matth. 22.35. met Marc. 12.28. Deser ampt was de schriften Mosis ende der Propheten den volcke uyt te leggen. siet Esr. 7.6. ende Matth. 13.52. Uyt dese ende de Overpriesters te samen bestont de hoochste Kerckelijcke Vergaderinge der Ioden.

7 D. vernam.

5

Ende sy seyden tot hem, Te Bethlehem in Iudea [gelegen.] Want alsoo is geschreven door den Propheet,

6

^b Ende [ghy] Bethlehem ghy landt Iuda, en zijt ⁸ geensins de minste onder de ⁹ Vorsten Iuda, want uyt u sal de Leydsman voortkomen, die ¹⁰ mijn volck Israël weyden sal.

b Mich. 5.1. Iohan. 7.42.

8 Het woort geensins en staet by Micha 5.1. niet, maer wort uyt den sin daer by gedaen. Want hoewel Bethlehem in grootte onder de kleynste steden was, nochtans was sy niet de minste in weerde ende achtinge, om dat David daer uyt was gesproten. Ioan. 7.42. ende Christus daer uyt soude voort-komen. Ende daerom lesen sommige inden gront-text by Mich. Zijt ghy de minste? Doch siet hier van breeder de aent. op Mich. 5.1.

9 D. Overste over duysent, Mich. 5.1.

10 Dat is, de Gemeente der geloovigen, welcke hy met sijn woort ende Geest regeren sal, als een Hemelsch Coninck. Siet Rom. 9.6. ende Galat. 6.16.

7

Doe heeft Herodes de Wijse heymelick geroepen, ende vernam neerstelick van haer den tijt, wanneer de sterre verschenen was.

8

Ende haer nae Bethlehem sendende, seyde, Reyst henen, ende ondersoeckt neerstelick na dat kindeken, ende als ghy het sult gevonden hebben, bootschapt het my, op dat ick oock kome, ende dat selve aenbidde.

9

Ende sy den Coninck gehoort hebbende zijn henen gereyst: ende siet de sterre, die sy in ’t Oosten gesien hadden, ¹¹ ginck haer voor, tot dat sy quam ende stont boven [de plaetse] daer het kindeken was.

11 Hier uyt blijckt dattet geen gemeene sterre des Hemels geweest is, maer een bysonder geschapen Licht, gelijck de vier-calumne was, die de kinderen Israels door de woestijne leyde.

10

Als sy nu de sterre sagen, vervreuchden sy haer met seer groote vreuchde.

11

Ende in het huys gekomen zijnde ¹² vonden sy het kindeken met Maria sijne moeder: ende nedervallende hebben sy het selve aengebeden. Ende hare schatten open gedaen hebbende, brachten sy hem geschencken, ¹³ Goudt, ende Wieroock, ende Myrrhe.

12 And. sagen.

13 Dit waren de costelijckste dingen, die in haer landt gevonden wierden.

12

Ende door Goddelicke openbaringe vermaent zijnde in den droom, dat sy niet en souden wederkeeren tot Herodem, vertrocken sy door eenen anderen wech weder na haer landt.

13

Doe sy nu vertrocken waren, siet de Engel des Heeren verschijnt Ioseph in den droom, seggende, Staet op ende neemt tot u dat kindeken ende sijne moeder, ende vliedt in Egypten, ende weest aldaer, tot dat ick het u seggen sal. Want Herodes sal het kindeken soecken, om ’tselve te dooden.

14

Hy dan opgestaen zijnde nam het kindeken ende sijne moeder tot hem inder nacht, ende vertrock na Egypten.

15

Ende was aldaer tot den doot van Herodes, op dat vervult soude worden ’t gene van den Heere gesproken is door den ^c Propheet, seggende, ¹⁴ Uyt Egypten hebbe ick mijnen Sone geroepen.

c Hose. 11.1.

14 Hoe-wel dese plaetse Ose. 11.1. van de verlossinge des volcks Israels uyt Egypten oock verstaen wort, nochtans moeste het selve mede in Christo, als het hooft deses volcx vervult worden.

16

Als Herodes sach dat hy van de Wijse ¹⁵ bedrogen was, doe wiert hy seer toornich, ende [eenige] afgesonden hebbende, heeft ¹⁶ omgebracht alle de kinderen die binnen Bethlehem, ende in alle des selfs lantpalen [waren,] van twee jaren [out] ende daer onder, nae den tijt dien hy van de Wijse neerstelick ondersocht hadde.

15 Gr. bespottet, namelick na sijne meyninge, want eygentlick en hebben de wijse hem noch bedrogen noch bespottet.

16 Dese schrickelicke kindermoort wort oock van Macrobio, een Heydensch schrijver verhaelt, Saturnal. l. 2. c. 4.

17

Doe is vervult geworden ’tgene gesproken is ¹⁷ door den Propheet Ieremiam, seggende,

17 Sommige griecxsche boecken hebben hier oock dese woorden van den Heere.

18

^d Een stemme is ¹⁸ in Rama gehoort, geklach, geween, ende veel gekerm: ¹⁹ Rachel beweende hare kinderen, ende en wilde niet vertroost wesen, om datse niet en zijn.

d Ierem. 31.15.

18 Siet hier van de uytlegginge Ierem. 31.15.

19 Dewijle Rachel daer omtrent begraven was. Genes. 35.19. so worden alhier door haer verstaen de moeders van Bethlehem ende daeromtrent.

19

Doe Herodes nu gestorven was, siet de Engel des Heeren verschijnt Ioseph in den droom, in Egypten,

20

Seggende, Staet op, neemt het kindeken ende sijne moeder tot u, ende treckt in ’t lant Israëls: want sy zijn gestorven die ²⁰ de ziele des kindekens sochten.

20 Dat is, leven. siet Exod. 4.19. D. die na sijn leven stonden, om dat te benemen. Andersins wort dese wijse van spreken oock in het goede genomen, Prov. 29.10.

21

Hy dan opgestaen zijnde heeft tot hem genomen het kindeken ende sijne moeder, ende is gekomen in ’t lant Israëls.

22

Maer als hy hoorde dat Archelaus in Iudea Coninck was, inde plaetse sijns Vaders Herodis, vreesde hy daer henen te gaen: Maer door Goddelijcke openbaringe vermaent in den droom is hy vertrocken in de deelen van Galileen.

23

Ende [daer] gekomen zijnde nam hy sijne woon-plaetse in de stadt genaemt Nazareth: op dat vervult soude worden dat door de ^e Propheten gesegt is, ²¹ dat hy Nazarenus sal geheeten worden.

e Esai. 11.1. ende 60.21. Zach. 6.12.

21 Dit siet ofte op de plaetse Iud. 13.5, 7. Alwaer van Sampson als een voorbeelt Christi gesegt wort, Hy sal een Nazireer, D. verloofde Godts zijn: ofte ’twelcke het waerschijnlickst is, op Iesa. 11.1. ende 60.21. alwaer Christus Netzer, D. een spruyte genaemt wort, van welck woort de stadt Nazareth haren naem heeft. Godt heeft gewilt dat Christus by gelegenheyt van dese sijne woon-plaetse soude Nazarenus genaemt worden, als een spruyte die uyt sijne plaetse voor sijn Vader op-wast. Ies. 53.2. Ierem. 23.5. ende 33. vers 15. Zach. 6.12.