Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het x. Capittel.

1 Christus geeft sijnen Apostelen macht om wonderwercken te doen. 2 hare namen. 5 sendtse om te prediken onder het volck Israels. 8 Onderricht haer hoese haer tot de reyse schicken, ende hoese haer dragen sullen, tegen de gene die haer ontfangen ende niet ontfangen. 16 Wat haer voor swaricheyt ontmoeten sal, ende waermede sy haer in desen allen hebben te troosten. 32 Leert wat voor loon hebben te verwachten die hem stantvastelick belijden. 40 ende tegen sijne dienst-knechten weldadich zijn.

1

^a ENde sijne twaelf Discipelen tot hem geroepen hebbende, heeft haer ¹ macht gegeven ² over de onreyne geesten, om de selve uyt te werpen, ende om alle sieckte ende alle quale te genesen.

a Marc. 3.13. Luc. 6.13. ende 9.1.

1 N. om in sijnen name, ende door de kracht Gods, niet door hare kracht mirakelen te doen. siet Actor. 3.12, 16.

2 Ofte, tegen.

2

De namen nu der twaelf Apostelen zijn dese: De ³ eerste, Simon gesegt Petrus, ende Andreas sijn broeder: Iacobus de [sone] Zebedei, ende Ioannes sijn broeder.

3 Petrus wort hier de eerste genaemt, niet om dat hy macht ende authoriteyt hadde over d’andere, ’t welck Godts woort nergens en leert, alsoo de Apostelen in desen malkanderen gelijck waren. Ioan. 20.22, 23. maer om dat hy soo het schijnt, de oudste ende van Christo tot het Apostelschap eerst geroepen was. Matth. 4.18. Anders wort oock Iacobus eerst genaemt voor Petrus. Gal. 2. vers 9. Ofte, om dat hy eerst met sijnen broeder Andreas het eerste paer is dat uytgesonden wierde.

3

Philippus ende Bartholomeus: Thomas ende Mattheus de ⁴ tollenaer: Iacobus de [sone] Alphei, ende Lebbeus toegenaemt ⁵ Thaddeus.

4 D. die tollenaer geweest was. Siet Matth. 9.9. wort oock Levi genaemt, Marc. 2.14. ende Luc. 5.27, 29.

5 Thaddai, in’t Syrisch is Iudas, in het Hebreeusch, ’t welck sijn voornaem was. Siet Ioan. 14.22. Hoewel sommige meynen dat dit noch een derde naem is deses Apostels, van eenen anderen oorspronck. Is oock toegenaemt Lebbeus.

4

Simon ⁶ Cananites, ende Iudas ⁷ Iscariotes, die hem oock ⁸ verraden heeft.

6 Dat is, yveraer. Gr. Zelotes. Gelijck den eersten Simon is toegenaemt Petrus, so is dese tweede toegenaemt Cananites, dat is, yveraer, om vanden anderen onderscheyden te worden. siet Luc. 6.15. Actor. 1.13.

7 Sommige meynen dat dese Iudas so genaemt wort van de stadt Kerioth, gelegen in de stamme Iuda. Ios. 15. vers 25. andere van Secarjuth het welck een buydel beteeckent, om dat hy de beurse droech. Ioan. 12.6.

8 Gr. overgelevert heeft.

5

Dese twaelve heeft Iesus uyt gesonden, ende haer bevel gegeven, seggende, Ghy en sult niet henen gaen op den wech der heydenen, noch ghy en sult niet ingaen in [eenige] stadt der ⁹ Samaritanen.

9 De Samaritanen worden hier by de heydenen gevoecht ende onderscheyden, om dat hoewel se van heydensche afkomste waren, sy vele ceremonien der Ioden aengenomen hadden. Siet 2.Reg. 17.

6

^b Maer gaet veel meer henen tot de verlorene schapen des huys ¹⁰ Israëls.

b Actor. 3.26. ende 13.26, 46.

10 D. Ioden, die als dwalende schapen sonder oprechte Leeraers waren. Desen moest het Euangelium eerst gepredickt worden. Matt. 15.24. Act. 13.46.

7

Ende henen gaende ^c predickt, seggende, Het Coninckrijck der hemelen is nae by gekomen.

c Luc. 9.2.

8

^d Geneest de ¹¹ krancke, reynicht de melaetsche, weckt de doode op, werpt de Duyvelen uyt. ^e Ghy hebt het om niet ontfangen, geeft het om niet.

d Luc. 10.9.

11 Gr. krachteloose.

e Actor. 8.18, 20.

9

^f En ¹² verkrijgt u noch gout, noch silver, noch koper [gelt] in uwe ¹³ gordels.

f Marc. 6.8. Luc. 9.3. ende 22.35.

12 N. tot voorraet op uwe reyse.

13 Ofte, buydels. Want de Ioden hadden breede riemen ofte gordels, om hare lange kleederen daer mede op te schorten, waer in sy oock haer gelt droegen.

10

Noch male tot den wech, noch ¹⁴ twee rocken, noch schoenen, noch staf. ^g Want de arbeyder is sijn voetsel weerdich.

14 D. geen kleederen dan diese souden aen hebben.

g 1.Tim. 5.18. Luc. 10.7. 1.Corint. 9.4, 14. Levit. 19.13. Deut. 24.14. ende 25.4.

11

^h Ende in wat stadt ofte vlecke ghy sult inkomen, ondersoeckt wie daer in ¹⁵ weerdich is: ende blijft aldaer tot dat ghy ¹⁶ [daer] uytgaet.

h Marc. 6.10. Luc. 9.4. ende 10.8.

15 Dat is, die het Euangelium geerne willen aennemen. Actor. 2.41. welcke weerdicheyt niemant van hem selven heeft, maer die de Heere door sijn Geest daer toe weerdich ende bequaem maeckt. Matth. 22.8, 9. 2.Corinth. 3.5.

16 D. uyt die stadt.

12

Ende als ghy in het huys gaet, soo ¹⁷ groet het selve.

17 Dat is, wenscht de gene die daer in woonen, geluck ende vrede, gelijck in’t volgende vers blijckt. Andere doen daer by seggende, Vrede zy desen huyse. Siet Luc. 10.5.

13

Ende indien dat huys weerdich is, so kome uwen vrede over dat selve: maer in dien het niet weerdich en is, so keere uwen vrede weder tot u.

14

ⁱ Ende so yemant u niet en sal ontfangen, noch uwe woorden hooren, uytgaende uyt dat huys, ofte uyt deselve stadt, ^k schuddet het ¹⁸ stof uwer voeten af.

i Marc. 6.11. Luc. 9.5.

k Actor. 13.51. ende 18.6.

18 Om daermede te beteeckenen, dat sy met haer voortaen gantsch geen gemeenschap en begeerden te hebben. Siet Actor. 13. vers 51. ende 18.6.

15

^l Voorwaer segge ick u, Het sal ¹⁹ den lande van Sodoma ende Gomorra verdraechlicker zijn in den dagh des oordeels, dan de selve stadt.

l Luc. 10.12. Marc. 6.11.

19 Ofte, den lande van die van Sodoma ende Gomorra.

16

^m Siet, ick sende u als schapen in’t midden der wolven: Zijt dan voorsichtich gelijck de slangen, ende ²⁰ oprecht gelijck de duyven.

m Luc. 10.3.

20 Ofte, eenvoudich, het Griecx woort is genomen by gelijckenisse van dingen die onvermengt en onvervalscht zijn.

17

Maer wacht u voor de menschen: ⁿ want sy sullen u overleveren in de ²¹ Raets-vergaderingen, en in hare Synagogen sullen sy u geesselen.

n Matt. 24.9. Luc. 21.12. Ioan 15.20. ende 16.2. Apocal. 2.10.

21 Gr. Synedria. siet daer van de verklaringe, Matt. 5.22. ende een exempel. Actor. 5.40.

18

^o Ende ghy sult oock voor ²² Stadthouders ende Coningen geleydet worden, om mijnent wille, haer ende den heydenen tot getuygenisse.

o Actor. 24.1. ende 25.4.

22 N. der Provincien, gelijck waren Petrus ende Felix, ende diergelijcke. Siet Actor. 24.10. ende 1.Petr. 2.14. Siet oock dergelijck Nehem. 5.13.

19

^p Doch wanneer sy u overleveren, so

p Luc. 12.11. ende 21.14. Marc. 13.11.

[fol. 6r]

en sult ghy niet ²² besorgt zijn, hoe of wat ghy spreecken sult. Want het sal u in de selve uyre gegeven worden, wat ghy spreecken sult.

22 Niet dat wy ons te vooren niet en souden mogen bedencken, ofte Godt om wijsheyt bidden, maer dat wy daer over niet te zeer beangst ofte bekommert en moeten zijn. Siet Actor. 4.29.

20

Want ghy en zijt niet die spreecket, maer [’t is] de Geest uwes Vaders, die in u spreeckt.

21

^q Ende de [eene] broeder sal den [anderen] broeder overleveren tot de doot, ende de Vader het kindt, ende de kinderen sullen opstaen tegen de ouders, ende sullense ²³ dooden.

q Luc. 21.16. Mich. 7.2, 5.

23 Ofte, ter doodt brengen.

22

Ende ghy sult van allen gehaetet worden om mijnen name, ^r maer die volstandich sal blijven tot den eynde, die sal salich worden.

r Luc. 21.19. Matth. 24.13. Marc. 13.13. Apocal. 2.10. ende 3.10.

23

^s Wanneer sy u dan in dese stadt vervolgen, vliedt in de andere: Want voorwa er segge ick u, ghy en sult [uwe reyse door] de steden Israëls niet ge-eyndicht hebben, of de Sone des menschen sal ²⁴ gekomen zijn.

s Matth. 2.13. ende 4.12. ende 12.15. Actor. 8.1. ende 9.25. ende 14.6.

24 D. sal wederom by u komen, ende u ontmoeten.

24

^t De discipel en is niet boven den meester, noch de dienstknecht boven sijnen heere.

t Luc. 6.40. Ioan. 13.16. ende 15.20.

25

Het [zy] den discipel genoech, dat hy werde gelijck sijn meester, ende de dienstknecht gelijck sijn heere. ^v Indien sy den heere des huys ²⁵ Beelzebul hebben geheeten, hoe veel te meer sijne huysgenooten?

v Matth. 9.34. ende 12.24. Marc. 3.22. Luc. 11.15. Ioan. 8.48.

25 Andere lesen Beelzebub, welcke was den oppersten afgodt der Ekroniten, 2.Reg. 1.2. Met welcke name de Ioden den Oversten der Duyvelen noemden, om dat de afgoden der heydenen Duyvelen waren. siet 1.Corint. 10.20.

26

^x En vreest dan haer niet: ^y want daer en is niet bedeckt, ’t welck niet en sal ontdeckt worden, ende verborgen, ’t welck niet en sal geweten worden.

x Iesa 8.12. Ierem. 1.8.

y Marc. 4.22. Luc. 8.17. ende 12.2. Iob 12.22.

27

’T gene ick u segge in de duysternisse, segget in’t licht: ende ’t gene ghy hoort ²⁶ in de oore, predickt dat ²⁷ op de daken.

26 D. dat ghy van my int besonder hebt gehoort, verkondiget openbaerlick ofte overluydt.

27 De daken van de Iodische huysen waren boven plat, met eene lene rondom, van waermen bequaemelijck de lieden op de straten konde aenspreken. Siet Deut. 22.8.

28

^a Ende en vreest u niet voor de gene die het lichaem dooden, ende de ziele niet en konnen dooden: Maer vreest veel meer hem, die beyde ziele ende lichaem kan verderven in de helle.

a Luc. 12.4. Ierem. 1.8.

29

En worden niet twee ²⁸ muschkens om ²⁹ een pennincksken verkocht? Ende niet een van desen en sal op de aerde vallen sonder uwen Vader.

28 And. vogelkens.

29 Gr. Assarion, het welck een pennicksken was wegende ontrent vier greynen ofte asen silvers, doende ontrent een duyt.

30

^b Ende oock uwe hayren des hoofts zijn alle getelt.

b 1.Sam. 14.45.

31

En vreest dan niet, ghy gaet vele muschkens te boven.

32

^c Een yegelick dan die my belijden sal voor de menschen, dien sal ick oock ³⁰ belijden voor mijnen Vader die in de hemelen [is].

c Marc. 8.38. Luc. 9.26. ende 12.8. 2.Tim. 2.12.

30 D. voor mijne ware Discipelen erkennen. gelijck verloochenen is voor sijne ware Discipelen niet erkennen. Siet Matth. 7.23.

33

Maer so wie my verloochent sal hebben voor de menschen, dien sal ick oock verlochenen voor mijnen Vader, die inde hemelen [is].

34

^d En meynt niet dat ick gekomen ben om vrede te brengen op de aerde: Ick en ben niet gekomen om vrede te brengen, maer het ³¹ sweerdt.

d Luc. 12.51.

31 D. oneenicheyt ende vervolginge, die op de Predicatie soude volgen, waer van oorsake is, niet eygentlick Christus, die de Vrede-vorst is, Ies. 9.5. ofte sijn Euangelium ’t welc een Euangelium des vredes is, Ephes. 6. vers 15. maer de moetwille der gene, die het selve verwerpen, ende de geloovige haten ende vyandelick vervolgen.

35

^e Want ick ben gekomen om den mensche tweedrachtich te maken tegen sijnen vader, ende de dochter tegen hare moeder, ende de ³² schoon-dochter tegen hare schoon-moeder.

e Mich. 7.6.

32 Gr. Nieuwgehoude, ofte bruydt.

36

^f Ende sy [sullen] des menschen vyanden [worden], die sijne huysgenooten [zijn].

f Ioan. 13.18. Psalm. 41.10. ende 55.13.

37

^g Die vader of moeder liefheeft boven my, en is mijns niet weerdich: ende die sone ofte dochter lief heeft boven my, en is mijns niet weerdich.

g Luc. 14.26.

38

^h Ende die sijn cruyce niet [op hem] en neemt, ende my nae en volcht, en is mijns niet weerdich.

h Matth. 16.24. Marc. 8.34. Luc. 9.23. ende 14.27.

39

ⁱ Die sijne ³³ ziele vindt, sal [de] selve verliesen: ende die sijn ziele sal verloren hebben om mynent wille, sal de selve vinden.

i Luc. 9.24. ende 17.33. Ioan. 12.25. Matth. 16.25. Marc. 8.35.

33 D. die sijn leven sal willen behouden met verloocheninge mijnes naems, die sal het ware leven, namelijck de salicheyt verliesen.

40

^k Die u ontfangt, ontfangt my: ende die my ontfangt, ontfangt hem, die my gesonden heeft.

k Luc. 10.16. Ioan. 13.20.

41

^l Die eenen Propheet ontfangt ³⁴ inden naem eens Propheten, sal den loon eens Propheten ontfangen: ende die eenen rechtveerdigen ontfangt in den naem eens rechtveerdigen, sal den loon eens rechtveerdigen ontfangen.

l 1.Reg. 17.10. ende 18.4. 2.Reg. 4.8.

34 D. om dies wille, dat hy een Propheet ofte oprecht leeraer is des H. Euangeliums.

42

^m Ende so wie een van dese ³⁵ cleyne te drincken geeft alleenlijck ³⁶ eenen beker coud [waters], inden name eens Discipels, voorwaer segge ick u, hy en sal sijnen loon geensins verliesen.

m Marc. 9.41. Matth. 25.40. Hebr. 6.10.

35 D. die hier kleyn geacht worden: ofte die voor de allerminste soude mogen gerekent worden.

36 D. oock de allerminste dienst ofte weldaet, om dat hy een recht discipel ende lidtmaet Christi is.