Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het xxj. Capittel.

1 Christus doet sijnen inganck binnen Ierusalem sittende op eenen Ezel. 12 Drijft de verkoopers ende koopers uyt den tempel. 14 ende geneest aldaer blinde ende kreupele. 15 Verantwoort het roepen der kinderen tegen den afgunst der Overpriesteren. 19 Vervloeckt eenen vyge-boom, die daer op terstont verdorret. 21 Wijst aen de kracht des geloofs. 23 Beantwoort de vrage der Overpriesteren ende Overstenn des volcx, uyt wat macht hy sulcks dede, met een weder-vrage van den Doop Ioannis. 28 Overtuycht haer van hare ongehoorsaemheyt met eene gelijckenisse van twee sonen. 33 ende dreycht haren onderganck door een ander gelijckenisse van een Heere eens Wijngaerts, wiens knechten ende sone van de lant-luyden mishandelt ende gedoot wierden.

1

ENde ^a als sy nu Ierusalem genaeckten, ende gekomen waren tot ¹ Bethphage, aen den ² olijfberch, doe sant Iesus twee Discipelen, seggende tot haer,

a Marc. 11.1. Luce 19.29.

1 Marc. 11.1. ende Luc. 19.29. stelt hier by Bethanien, welcke waren twee vlecken ofte plaetsen by malkanderen gelegen aen den olijfberch omtrent 15 stadien van Ierusalem: gelijck te sien is Ioh. 11.18.

2 Gr. Berch der Olijven, die gelegen was oost-waerts van Ierusalem een Sabbathdachs-reyse. Act. 1.12.

2

Gaet henen in het vleck, dat tegen u over [ligt], ende ghy sult terstont een eselinne gebonden vinden, ende een veulen met haer: ontbint’se ³ ende brengt’se tot my.

3 And. leydtse.

3

Ende indien u yemant yet segt, soo sult ghy seggen, dat de Heere deser van noode heeft: ende hy sal’se terstont ⁴ senden.

4 And. weder senden: alsoo dat dit de woorden Christi souden zijn, die hy den eygenaer van dese eselinne heeft doen aenseggen.

4

Dit alles nu is geschiet op dat vervult worde ’t gene gesproken is door den Propheet, seggende,

5

^b Segget ⁵ de dochter Sion: siet uwe Coninck komt [tot] u sachtmoedich ende geseten op een ⁶ eselinne, ende een veulen zijnde een ⁷ jonck eener jockdragende [eselinne].

b Iesai. 62.11. Zach. 9.9. Ioan. 12.15.

5 D. de inwoonders der stadt Ierusalem, die alsoo genaemt worden, om dat een gedeelte van Ierusalem op den berch Sion getimmert was. 2.Reg. 10.21. Ende wort hier door oock de kercke Gods verstaen vande welcke Ierusalem ende Sion voor-beelden waren.

6 Christus heeft eygentlick op het veulen geseten, gelijck blijckt uyt Marc. 11.7. Luc. 19.30. maer de eselinne wort hier by gevoecht, om te toonen dat het een veulen was dat noch sijn moeder volchde, soo dat niemant noch daer op geseten hadde, gelijck de andere Euangelisten getuygen.

7 Gr. Sone.

6

Ende de Discipelen henen gegaen zijnde, ende gedaen hebbende gelijck Iesus haer bevolen hadde,

7

Brachten de eselinne ende het veulen, ^c ende leyden hare kleederen op de selve, ende ^d setteden [hem] ⁸ daer op.

c 2.Reg. 9.13.

d Ioan. 12.14.

8 N. op de kleederen.

8

Ende de meeste schare ⁹ spreyden hare kleederen op den wech, ende andere hieuwen tacken van de boomen, ende spreyden’se op den wech.

9 N. tot een teecken van blijdtschap ende eere, die men gewoon was groote Heeren ende Coningen daer mede te bewijsen. siet 2.Reg. 9.13. ende 1.Mach. 13.51.

9

Ende de scharen die voorgingen ende die volgden, riepen seggende, ¹⁰ Hosanna den sone Davids: ^e gesegent ¹¹ [is] hy die komt in den ¹² Name des Heeren: Hosanna in de hoochste hemelen.

10 Het woort Hosanna, genomen uyt den Psal. 118.25. is een Hebr. woort, van twee een gemaeckt, ende beteeckent soo veel als, behoet doch, ofte geeft doch geluck ende voorspoet.

e Psal. 118.25, 26.

11 Ofte, zy, hy.

12 D. gesonden van den Heere om volgens sijne beloften, sijn werck uyt te voeren. Luc. 1.32, 33.

10

Ende als hy te Ierusalem inquam, wiert de geheele stadt beroert, seggende, Wie is dese?

11

Ende de scharen seyden, Dese is Iesus, de Propheet van Nazareth in Galilea.

12

^f Ende Iesus ginck in den Tempel Gods, ende ¹³ dreef uyt alle die verkochten ende kochten inden Tempel, ende keerde om de tafelen der ¹⁴ wisselaers, ende de sit-stoelen der gene die de duyven verkochten.

f Marc. 11.15. Luc. 19.45. Ioan. 2.14. Deut. 14.26.

13 Gr. wierp uyt.

14 Dese wisselaers ende verkoopers wierden buyten Godts bevel vande Overpriesters toegelaten inden Tempel wel onder den schijn om den Godts-dienst te voorderen, maer inder daet uyt giericheyt, op dat het volck altijt hebben mochte bequaem gelt ende beesten tot de offerhanden, daer van sy haer profijt hadden.

13

Ende hy seyde tot haer, Daer is geschreven: ^g Mijn Huys sal een huys des gebedts genaemt worden, maer ghy hebt dat tot eenen ¹⁵ moordenaers kuyl gemaeckt.

g Iesai. 56.7. 1.Reg. 8.29. Luc. 16.46. Ierem. 7.11.

15 Ofte, Roovers, straetschenders. want gelijck de roovers hare speloncken plegen te hebben in de rotzsteenen, daer sy haren roof brachten ende deelden, soo deden oock de Priesters inden Tempel. Ende zijn dese woorden genomen uyt Ier. 7.11.

14

Ende daer quamen blinde ende kreupele tot hem in den Tempel, ende hy genas de selve.

15

^h Als nu de Overpriesters ende Schriftgeleerde sagen de ¹⁶ wonderheden, die hy dede, ende de kinderen roepende in den Tempel, ende seggende, Hosanna den sone Davids, namen sy dat seer qualick.

h Marc. 11.27.

16 Gr. Wonderlijcke, namelijck daden.

16

Ende seyden tot hem, ¹⁷ Hoort ghy [wel], wat dese seggen? Ende Iesus seyde tot haer, Ia. Hebt ghy noyt gelesen, ⁱ Uyt den mondt der jonge kinderen ende der soogelingen hebt ghy [u] lof ¹⁸ toebereydt?

17 Dit seggen sy als by maniere van bstraffinge, dat hy de kinderen niet en dede swijgen.

i Psal. 8.3.

18 Ofte, volmaeckt.

17

Ende haer verlatende ginck hy van daer uyt de stadt na ¹⁹ Bethania, ende ²⁰ overnachte aldaer.

19 Van Bethanien siet d’aent. op het eerste vers.

20 Ofte, logeerde daer, ende nam daer sijne herberge.

18

^k Ende des morgens vroech als hy wederkeerde na de stadt, hongerde hem.

k Marc. 11.12, 20.

19

Ende siende eenen vijge-boom aen den wech, ginck hy na hem toe, ende vandt niet aen den selven dan alleenlick bladeren. Ende seyde tot hem, Uyt u en worde geen vrucht meer inder eeuwicheyt. Ende de vijge-boom verdorde terstont.

20

Ende de Discipelen [dat] siende verwonderden haer, seggende, Hoe is de vijge-boom [soo] terstont verdorret?

21

Doch Iesus antwoordende seyde tot haer, Voorwaer segge ick u, ^l Indien ghy ²¹ geloove haddet, ende niet en twijffeldet, ghy soudt niet alleenlick doen ’t gene den vijge-boom [is geschiet], maer indien ghy oock tot desen berg seydet, Wort opgeheven ende inde zee geworpen, het soude geschieden.

l Matth. 17.20. Luc. 17.6.

21 Van dit geloove siet te vooren cap. 17.20.

22

^m Ende al wat ghy sult begeeren in’t gebedt, geloovende, sult ghy ontfangen.

m Matth. 7.7. Marc. 11.24. Luce 11.9. Ioan. 14.13. ende 16.24. Iacob. 1.5. 1.Ioan. 3.22.

23

ⁿ Ende als hy inden tempel gecomen was, quamen tot hem terwijle hy leerde, de Overpriesters ende de Ouderlingen des volcks, seggende, ^{o 22} Door wat ²³ macht doet ghy ²⁴ dese dingen? Ende wie heeft u dese macht gegeven?

n Marc. 11.27. Luce 20.1.

o Exod. 2.14. Actor. 4.7. ende 7.27.

22 Gr. in.

23 Ofte, autoriteyt.

24 N. die te vooren beschreven zijn.

24

Ende Iesus antwoordende seyde tot haer, Ick sal u oock een ²⁵ woort vragen, ’t welck indien ghy my sult seggen, soo sal ick u oock seggen door wat macht ick dese dingen doe.

25 D. sake.

25

De ²⁶ Doop Ioannis van waer was [die]? ²⁷ Wt den hemel ofte uyt de menschen? Ende sy overleyden ²⁸ by haer selven ende seyden, Indien wy seggen, Uyt den hemel, soo sal hy ons seggen, Waerom en hebt ghy hem dan niet gelooft?

26 D. de leere Ioannis door sijnen doop bevesticht. Met dese vrage beantwoort Christus de vrage der Overpriesters, overmits Ioannes, wiens leere uyt den Hemel was, getuygenisse van hem gegeven hadde, dat hy de ware Messias was: gelijck oock Godt de Vader selve, als Christus van Ioanne gedoopt wiert.

27 D. van Godt. Luc. 15.18.

28 Ofte, onder malkanderen.

[fol. 12r]

26

Ende indien wy seggen, Uyt den menschen, soo vreesen wy de schare: ^p want sy houden alle Ioannem voor een Propheet.

p Matth. 14.5. Marc. 6.20.

27

Ende sy Iesu antwoordende seyden, Wy en weten ’t niet. Ende hy seyde tot haer, Soo en segge ick u oock niet, door wat macht ick dit doe.

28

Maer wat dunckt u? Een mensche hadde twee ²⁹ sonen, ende gaende tot den ³⁰ eersten seyde, Sone gaet henen, werckt heden in mijnen wijngaert.

29 Gr. kinderen.

30 Door den eersten soon worden verstaen de openbare sondaers die haer bekeerende den Euangelio gehoorsaem zijn.

29

Doch hy antwoordde, ende seyde, Ick en wil niet: ende daer na berouw hebbende ginck hy henen.

30

Ende gaende tot den ³¹ tweeden, seyde desgelijcks. Ende dese antwoordde, ende seyde, ^q Ick [gae] Heere, ende hy en ginck niet.

31 Door den tweeden soon worden verstaen de gene die belijdenisse doen van Godt te dienen, ende nochtans in der waerheyt sulcks niet en doen.

q Ezech. 33.31.

31

Wie van dese twee heeft den wille des Vaders gedaen? Sy seyden tot hem, De eerste. Iesus seyde tot haer, Voorwaer ick segge u, dat de ³² tollenaers ende de hoeren u ³³ voorgaen in’t Coninckrijcke Godts.

32 Namel. bekeert zijnde.

33 D. sy bekeeren haer, ende nemen het Euangelium aen, daer ghy onbekeert zijnde ende blijvende ’t selve verwerpt: ende sullen dien volgens oock inden hemel ingaen, daer ghy sult uytgesloten worden. siet Matth. 25.12.

32

^r Want Ioannes is tot u gecomen inden ³⁴ wech der gerechticheyt, ende ghy en hebt hem niet gelooft: maer de tollenaers ende hoeren hebben hem gelooft: doch ghy [sulcks] siende en hebt daer na geen berouw gehadt, om hem te gelooven.

r Matth. 3.1.

34 D. den rechten wech der salicheyt leerende, ende in den selven wandelende.

33

Hoort een ander gelijckenisse. ^s Daer was ³⁵ een heere des huys, die eenen wijngaert plantede ende settede eenen ³⁶ tuyn daer omme, ende groef eenen ³⁷ wijn-pers-back daer in, ende bouwde eenen ³⁸ toren, ende ³⁹ verhuerde dien den landt-lieden, ende reysde buyten [landts].

s Marc. 12.1. Luce 20.9. Iesa. 5.1. Psalm. 80.9. Ierem. 2.21. ende 12.10.

35 Gr. een mensche die een heere des huysgesins was.

36 Ofte, heyninge, hegge, hage.

37 N. daer in de wijn onder de persse inloopt ende vergadert wort.

38 N. om van de selve den geheelen wijngaert over te sien, ende dien te bewaken.

39 Gr. Gaf dien uyt.

34

Doe nu de tijdt der vruchten genaeckte, ⁴⁰ sandt hy sijne dienstknechten tot de land-lieden om sijne vruchten te ontfangen.

40 In dese parabel ofte gelijkenisse wort Godt vergeleecken by een huysvader, de Iodische Gemeente by een wijngaert, de Priesters ende Schriftgeleerden by de lantlieden, de Propheten ende getrouwe Leeraers by de dienstknechten, Christus by den sone des huysvaders, ende het geloove ende de gehoorsaemheyt by de vruchten: de welcke overmits sy niet voort en brachten, so wort haren onderganck, door de Romeynen, gedreycht, ende de beroepinge der heydenen in hare plaetse voor gesegt. Siet diergelijcke gelijckenisse. Iesa. 5.1. Ps. 80.9. Ier. 12.10.

35

Ende de landt-lieden, nemende sijne dienstknechten, hebben ⁴¹ den eenen geslagen, ende den anderen gedoodt, ende den derden ^t gesteenicht.

41 Siet hier van Hebr. 11.36, 37.

t 2.Chron. 24.21.

36

Wederom sandt hy andere dienst-knechten, meer [in’t getal] dan de eerste, ende sy deden haer desgelijcks.

37

Ende ten laetsten sandt hy tot haer sijnen sone, seggende, Sy sullen mijnen soon ontsien.

38

Maer de landt-lieden den sone siende, seyden onder malcanderen, ^v Dese is de erfgenaem, ^x comt laet ons hem dooden, ende, sijne erffenisse [aen ons] behouden.

v Psal. 2.8. Hebr. 1.2.

x Matth. 26.3. ende 27.1. Ioan. 11.53. Psal. 2.1. Genes. 37.18.

39

Ende hem nemende wierpen sy [hem] uyt, buyten den wijngaert, ende doodden [hem].

40

Wanneer dan de Heere des wijngaerts komen sal, wat sal hy dien landt-lieden doen?

41

Sy seyden tot hem, Hy sal de quade eenen quaden doot aendoen, ende sal den wijngaert anderen landt-lieden verhueren, die hem de vruchten op hare tijden sullen geven.

42

Iesus seyde tot haer, Hebt ghy noyt gelesen inde Schriften, ^{y 42} De steen dien de bouw-lieden ⁴³ verworpen hebben, dese is geworden tot een ⁴⁴ hooft des hoecks: Vanden Heere is dit geschiet, ende het is wonderlick in onse oogen.

y Psalm 118.22. Ies. 8.14. ende 28.16. Marc. 12.10. Luce 20.17. Rom. 9.33. 1.Pet. 2.6. Actor. 4.11.

42 Dese steen is Christus, 1.Petr. 2.4. welcken de bouwlieden, dat is de Schriftgeleerde ende Overpriesters verworpen hebben.

43 Gr. Afgekeurt.

44 D. den uytersten hoeck-steen, op welcke twee muyren vast staen, ende aen malcanderen gehecht worden, namelick de Gemeente uyt de Ioden ende Heydenen by een gebracht. siet Ephes. 2.13, 20. ende 1.Petr. 2.7, 8.

43

Daerom segge ick u lieden, ^z dat het Coninckrijck Godts van u sal wechgenomen worden, ^a ende eenen volcke gegeven, dat ⁴⁵ sijne vruchten voortbrenge.

z Exod. 32.10. Matth. 8.12.

a Iesa. 55.5.

45 N. des Coninckrijcks der Hemelen. D. die het Coninckrijck betamen.

44

^b Ende wie op desen steen ⁴⁶ valt, die sal verplettert worden: ende ^c op wien hy ⁴⁷ valt, dien sal hy ⁴⁸ vermorselen.

b Iesa. 8.15. Zach. 12.3. Luc. 20.18.

46 N. door verachtinge ofte ongeloove, 1.Pet. 2.8.

c Dan. 2.34.

47 Namel. door den last sijns oordeels ofte sijner straffe.

48 Gr. wannen, dat is, so kleyn verbrijselen, datmen het soude konnen wannen, ofte siften. Psal. 2.9.

45

^d Ende als de Overpriesters ende Phariseen dese sijne gelijckenissen hoorden, verstonden sy dat hy van haer sprack.

d Luc. 20.19.

46

Ende soeckende hem te vangen vreesden sy de scharen, dewijle dese hem hielden ^e voor een Propheet.

e Luc. 7.16. Ioan. 7.40.