Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het iiij. Capittel.

1 Christus verklaert den staet van het Coninckrijcke Godts met verscheydene gelijckenissen: eerst van een zaeyer, wiens zaet op verscheydene plaetsen gevallen is. 10 Verhaelt de oorsake waerom hy door gelijckenissen spreeckt. 14 Ende legt sijne discipelen in't bysonder de voorgaende gelijckenisse uyt. 21 Daerna van een keerse, die op den kandelaer geset wort. 24 Van de mate, daer mede men uytmeet. 26 Van het zaet dat allencskens tot sijne rijpicheyt opwast. 30 Van het mostaert-zaet. 35 Vaert met sijne discipelen over zee, wort in het schip slapende opgeweckt ende stilt het onweder.

1

^a ENde hy begon wederom te leeren ontrent ¹ de Zee, ende daer vergaderde een groote schare by hem, alsoo dat hy in het schip gegaen zijnde nedersat op de zee, ende de geheele schare was op het lant aen de zee.

a Matth. 13.1. Luce 8.4.

1 D. het Meyr van Galilea ofte Gennezareth, daer Capernaum aen lach, aen het welck Christus dickwils ginck, om dat daer gemeenlick veel volcks was, ende daerom bequaemheyt om te leeren. Matt. 13.1. Marc. 2.13.

2

Ende hy leerde'se vele dingen door ² gelijckenissen, ende hy seyde ³ in sijne leeringe tot haer,

2 Gr. Parabolen. siet Matth. 13.3.

3 D. in't leeren, ofte als hy leerde.

3

Hoort toe, Siet, een zaeyer ginck uyt om te zaeyen.

4

Ende het geschiedde in het zaeyen, dat het een [deel zaeds] viel by den wech, ende de vogelen des hemels quamen, ende aten het op.

5

Ende het ander viel op het steenachtige, daer het ⁴ niet veel aerde en hadde: ende het ginck terstont op, om dat het geen diepte van aerde en hadde.

4 Want weynige aerde haest van de Sonne verwarmt, ende vanden regen bevochtigt wort. Doch als de hitte blijft durende so wortse oock haest uytgedroocht.

6

Maer als de Sonne opgegaen was, soo is het verbrant geworden, ende om dat het ⁵ geen wortel en hadde soo is het verdorret.

5 D. geen genoechsamen ofte vasten wortel.

7

Ende het ander viel inde doornen, ende de doornen wiessen op, ende verstickten het selve, en het en gaf geen vrucht.

8

Ende ⁶ het ander viel in de goede aerde, en gaf vrucht: die opginck ende wies, ende het een droech dertich, ⁷ ende het ander tsestich, ende ⁸ het ander hondert-[vout.]

6 N. Graen, ofte deel des zaets.

7 Gr. het een.

8 Gr. het een.

9

Ende hy seyde tot haer, ⁹ Wie ooren heeft om te hooren, die hoore.

9 Siet de verklaringe Matth. 13.9.

10

^b Ende als hy nu alleen was, de gene ¹⁰ die ontrent hem [waren], met de twaelve, vraeghden hem nae de gelijckenisse.

b Matth. 13.10. Luce 8.9.

10 Gelijck daer waren de gene, uyt de welcke hy sijne 70 discipelen genomen heeft.

11

Ende hy seyde tot haer, ^c Het is u gegeven ¹¹ te verstaen de verborgentheyt des Coninckrijcks Godts: ^d maer den genen ¹² die buyten zijn, geschieden alle dese dingen door gelijckenissen.

c Matth. 11.25. 2 Corint. 2.14.

11 N. klaerlick ende duydelick.

d 2.Corint. 3 14.

12 N. die buyten het getal van mijne schapen zijn, ofte die geen rechte leden der Gemeente en zijn, Ioan. 10.26. Rom. 9.6, 7, 8.

12

^{e 13} Op dat sy siende sien, ende niet en bemercken: ende hoorende hooren, ende niet en verstaen: op dat sy haer niet t'eeniger tijt en bekeeren, ende haer de sonden vergeven worden.

e Iesai. 6.9. Matth. 13.14. Luce 8.10. Ioan. 12.40. Actor. 28.26. Rom. 11.8.

13 Met dese woorden, genomen uyt Ies. 6.9. wort verklaert het oordeel Godts over degene die den Euangelio ongehoorsaem zijn. Siet Matth. 13.14. ende 2.Thess. 2.11, 12.

13

Ende hy seyde tot haer, En weet ghy dese gelijckenisse niet? Ende hoe sult ghy alle de gelijckenissen verstaen?

14

^f De zaeyer [is, die] ¹⁴ het woordt zaeyt.

f Matth. 13.19. Luce 8.11.

14 D. die de leere des Euangeliums predickt.

15

Ende dese ¹⁵ zijn, die by den wech [bezaeyt worden], ¹⁶ daer in het woort gezaeyt wort: ende als sy het gehoort hebben, soo komt de Satan terstont, ende neemt het woort wech, 't welck in hare herten gezaeyt was.

15 D. door dese die by den wech bezaeyt zijn, worden beteeckent de gene, etc.

16 Gr. alwaer, dat is, in welcke. Siet voorders de verklaringe van dese geheele gelijckenisse inde aenteeck. Matth. 13.18, etc.

16

Ende dese zijn desgelijcks, die op de steen-achtige [plaetsen] bezaeyt worden: welcke als sy het woort gehoort hebben, terstont het selve met vreughde ontfangen.

17

Ende en hebben geenen wortel in haer selven, maer zijn voor eenen tijdt. Daer na als verdruckinge ofte vervolginge komt om des woorts wille, so worden sy ¹⁷ terstont ge-ergert.

17 D. sy stooten haer daer aen, dat sy met de belijders des Euangeliums vervolginge onderworpen zijn, ende vallen daer na af.

18

Ende dese zijn, die inde doornen bezaeyt worden, [namelick] de gene die het woort hooren.

19

^g Ende de sorchvuldicheden deser ¹⁸ werelt, ende de verleydinge des rijckdoms, ende de begeerlickheden ontrent ¹⁹ de andere dingen in-komende, versticken het woort, ende het wort onvruchtbaer.

g Matth. 19.23. Marc. 10.23. Luce 18.24. 1.Tim. 6.17.

18 Gr. eeuwe, dat is, van dingen die tot desen leven behooren.

19 N. als van eere, wellusten, wrake, ende diergelijcke.

20

Ende dese zijn, die inde goede aerde bezaeyt zijn: welcke het woort hooren ende aennemen, ende dragen vruchten, het eene dertich, ende het ander sestich, ende het ander hondert-[vout].

21

^h Ende hy seyde tot haer, ²⁰ Comt oock de keerse, op dat se onder de koren-mate ofte onder ²¹ het bedde geset worde? [Is 't] niet op datse op den kandelaer geset worde?

h Matth. 5.15. Luce 8.16. ende 11.33.

20 D. wort oock een keerse ontsteken ende gebracht?

21 Ofte, Bedtstede.

22

ⁱ Want daer en is ²² niets verborgen, dat niet geopenbaert en sal worden: noch daer en is niet geschiet [om] verborgen [te zijn], maer op dat het in't openbaer soude komen.

i Matth. 10.26. Luce 8.17. ende 12.2. Iob 12.22.

22 N. van Christo sijne discipelen geleert, om verborgen te blijven, maer op datse tot sijner tijdt 't selve voor allen opentlijck souden leeren.

23

Soo yemant ooren heeft om te hooren die ²³ hoore.

23 D. Die mercke daer op.

24

Ende hy seyde tot haer, Siet wat ghy hoort: ^k Met wat ²⁴ mate ghy metet sal u gemeten worden, ende u die hoort sal [meer] toegelegt worden.

k Matth. 7.2. Luce 6.38.

24 D. na dat ghy uwe gaven van kennisse anderen getrouwelick sult mede-deelen, sal de Heere u die oock vermeerderen. Siet Matth. 25.21, 29.

25

^l Want so wie heeft, dien sal gegeven worden: ende wie niet en heeft, van dien sal genomen worden oock dat hy heeft.

l Matth. 13.12. ende 25.29. Luce 8.18. ende 19.26.

26

Ende hy seyde, Alsoo is het ²⁵ Coninckrijck Godts, gelijck of een mensche het zaet in de aerde wierpe.

25 D. de voortganck van de predicatie des Euangeliums. Siet Matth. 21.43.

27

Ende [voorts] ²⁶ sliepe ende opstonde nacht ende dach: ende het zaet uytsprote, ende ²⁷ lanck wierde, dat hy selve niet en wiste hoe.

26 D. daer na gerustelijck op ende neder ginck: gelijck Psalm 3.6.

27 D. Groot ofte hooch opgeschoten.

28

Want de aerde brengt ²⁸ van selfs vrucht voort: eerst het kruyt, daer na de ayre, daer na het volle koren in de ayre.

28 D. brengt door hare aengeschapene kracht ende nature vrucht voort van het gene daer in gezaeyt is. Genes. Capit. 1.11. Met dese gelijckenisse leert Christus dat het Goddelick woort gepredickt zijnde sijnen wasdom krijcht inde herten der menschen, niet eygentlick door des leeraers arbeyt ende sorge, maer door de verborgene werckinge des Geest Godts, welcke uyt het voortkomen van de vruchten allenckskens daer gespeurt wort, 1.Corint. 3.7.

29

Ende als de vrucht [haer] voordoet, terstont sendt hy de sikel daer in, om dat den oogst ²⁹ daer is.

29 Gr. daer staet.

30

^m Ende hy seyde, Waer by sullen wy het Coninckrijck Godts vergelijcken? ofte met wat gelijckenisse sullen wy het selve gelijcken.

m Matth. 13.31. Luce 13.18.

31

[Namelick] ³⁰ by een mostaert-zaet, het welcke, wanneer het in de aerde gezaeyt wort, ³¹ het minste is van alle de zaden die op der aerden [zijn].

30 Wat dese gelijckenisse beduydt, siet Matth. 13.31.

31 Gr. het minder.

32

Ende wanneer het gezaeyt is, gaet het op ende wort ³² het meeste van alle de moes-kruyden, ende maeckt groote tacken,

32 Gr. het meerder, ofte grooter.

[fol. 19v]

alsoo dat de vogelen des hemels onder sijne schaduwe konnen nestelen.

33

ⁿ Ende door sulcke gelijckenissen vele, sprack hy haer ³³ het woort, ³⁴ na dat sy het hooren konden.

n Matth. 13.34.

33 N. des Euangeliums.

34 D. Na datse dese gemeene aerdtsche dingen verstonden, hoewel sy het geestelicke dat daer mede afgebeeldt wort, niet en begrepen.

34

Ende sonder gelijckenisse en sprack hy haer niet: maer hy verklaerde alles sijnen discipelen in't bysonder.

35

^o Ende op den selven dach, alst nu avont geworden was, seyde hy tot haer, Laet ons overvaren ³⁵ aen d'ander zijde.

o Matth. 8.23. Luc. 8.23.

35 N. Vande Galileesche zee, tegen Capernaum over, na het landt der Gadarenen, als blijckt uyt het volgende c. vers 1.

36

Ende sy de schare gelaten hebbende namen hem mede, gelijck hy in het schip was: ende daer waren noch andere schipkens met hem.

37

Ende daer wiert een groote storm van wint, ende de baren sloegen over in het schip, alsoo dat het nu vol wiert.

38

Ende hy was in het achter schip, slapende op een oor-kussen, ende sy weckten hem op, ende seyden tot hem, ³⁶ Meester ³⁷ en bekommert het u niet dat wy vergaen?

36 Gr. Leeraer.

37 Ofte, en gaet het u niet aen?

39

Ende hy opgeweckt zijnde ^p bestrafte den wint, ende seyde tot de zee, Swijgt, weest stille: ende de wint ginck liggen, ende daer wiert groote stilte.

p Iob 26.12. Psalm 107.26. Iesa. 51.10.

40

Ende hy seyde tot haer, Wat zijt ghy soo vreesachtich? Hoe en hebt ghy ³⁸ geen geloove?

38 D. Geen vast vertrouwen. want sy en waren niet geheel sonder geloove, maer kleyn-geloovige, Matth. 8.26. Luce 8.25.

41

Ende sy vreesden met groote vreese, ende seyden tot malkanderen, Wie is doch dese, dat oock de wint ende de zee hem gehoorsaem zijn?