Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het vij. Capittel.

1 Christus maeckt gesont den knecht eens hooftmans tot Capernaum, wiens geloove hy prijst boven alle andere. 11 Verweckt van den dooden eener weduwen soon tot Nain. 18 Beantwoort de vrage der Discipelen Ioannis, ende bewijst uyt sijne eygene leere ende wercken, dat by de Messias is. 24 Geeft van den persoon ende ampt Ioannis een heerlick getuygenis. 29 waer over 't volck Godt prijst, maer de Phariseen verachten den raedt Godts. 31 Verwijt den Ioden, onder de gelijckenisse van het doen der kinderen op de straten, hare onbekeerlickheyt. 36 Eet by Simon den Phariseus, waer een sondaresse sijne voeten met hare tranen nat maeckt: daer aen hem Simon stoot, ende Christus verantwoort haer met de gelijckenisse van twee schuldenaren.

1

NAe dat hy nu alle sijne woorden ¹ voleyndight hadde ² ten aenhooren des volcks, ^a ginck hy in tot Capernaum.

1 Gr. vervult.

2 Gr. in 't gehoor.

a Matth. 8.5.

2

Ende een dienstknecht van een seker hooftman over hondert, die hem seer ³ weert was, kranck zijnde lagh op zijn sterven.

3 Gr. dierbaer, N. van wegen sijne getrouwe diensten.

3

Ende van Iesu gehoort hebbende, sondt hy tot hem de ⁴ Ouderlingen der Ioden, hem biddende dat hy wilde komen, ende sijnen dienstknecht ⁵ gesont maken.

4 Dese Ouderlingen waren de aensienelickste van den volcke, die in dien tijdt gebruyckt wierden in elcke stadt om de politie ofte kercke te regeren. Siet Matth. 26.3.

5 Gr. behouden, N. by het leven.

4

Dese nu tot Iesum gekomen zijnde, baden hem ⁶ ernstelick, seggende, Hy is weerdich ⁷ dat ghy hem dat doet.

6 Gr. vlijtelick, neerstelick.

7 Ofte, dien ghy dat doen sult. And. dien men dat doen soude.

5

Want hy heeft ⁸ ons volck lief, ende heeft selve ons de ⁹ Synagoge gebouwt.

8 N. de Ioden: waer uyt blijckt dat hy een heyden was, als oock uyt het volgende 9 vers.

9 Van de Synagogen siet Matt. 4.23.

6

Ende Iesus ginck met haer. Ende als hy nu niet verre van het huys was, sondt de hooftman over hondert tot hem [eenige] vrienden, ende ¹⁰ seyde tot hem, Heere en neemt de moeyte niet: want ick en ben niet weerdigh dat ghy onder mijn dack soudt inkomen.

10 D. liet seggen door dese sijne vrienden. Alsoo kan oock verstaen worden 'tgene geseght wort by Matt. cap. 8.6, etc. dat hy selve heeft gedaen, 'tgene hy door sijne vrienden heeft laten doen.

7

Daerom en hebbe ick oock my selven niet weerdigh geacht om tot u te komen: maer ¹¹ seght [het] met een woort, ende mijn knecht sal genesen worden.

11 D. gebiedt ofte beveelt alleen met een woordt, dat mijn knecht gesont worde. Siet Matt. 8.18.

8

Want ick ben oock een mensche ¹² onder de macht [van andere] gestelt, hebbende krijchs-knechten onder my, ende ick segge tot desen, Gaet, ende hy gaet: ende tot den anderen, Comt, ende hy komt: ende tot mijnen dienstknecht, Doet dat, ende hy doet [het].

12 Wat hy hier mede wil seggen, siet de aenteeckeninge op Matth. 8.9.

9

Ende Iesus dit hoorende, verwonderde hem sijner: ende sich omkeerende seyde tot de schare die hem volghde, Ick segge ulieden, ick en hebbe soo grooten geloo-

[fol. 32r]

ve selfs ¹³ in Israël niet gevonden.

13 D. onder de Israeliten.

10

Ende die gesonden waren, wedergekeert zijnde in het huys, vonden den krancken dienstknecht gesont.

11

Ende het geschiedde op den volgenden [dagh] dat hy ginck nae een stadt genaemt ¹⁴ Nain, ende met hem gingen vele van sijne Discipelen, ende een groote schare.

14 Dit was een stadt in Galileen, gelegen aen den voet vanden bergh Hermon, by de beke Kison, die in de Galileesche zee loopt.

12

Ende als hy de ¹⁵ poorte der stadt genaeckte, siet daer, een doode wiert uytgedragen, [die] een eenichgeboren sone sijner moeder [was], ende sy [was] weduwe, ende een groote schare van de stadt [was] met haer.

15 Eertijts wierden de doode, so by de Ioden als andere volckeren, buyten de steden begraven, gelijck oock Christus in een hof buyten de stadt begraven is geweest. Ioan. 19.41. ende gelijck noch op sommige plaetsen geschiet. Siet oock Genes. 23.19. ende 50.13.

13

Ende de Heere haer siende, wiert innerlick met ontferminge over haer beweeght, ende seyde tot haer, ¹⁶ En weent niet.

16 Daermede en wil Christus niet verbieden allerley weenen over de doode. 1.Thess. 4.13. maer te kennen geven, dat hy de oorsake van haer weenen wilde wech-nemen.

14

Ende hy ginck toe, ende raeckte ¹⁷ de bare aen (de dragers nu stonden stille) ende hy seyde, Iongelinck, ick segge u, ^b staet op.

17 Ofte, dootkiste.

b Actor. 9.40.

15

Ende de doode sat overeynde, ende begon te spreken: ende hy gaf hem sijne moeder.

16

Ende vreese bevinghse alle, ende sy ¹⁸ verheerlickten Godt, seggende, ^c Een groot Propheet is onder ons opgestaen, ende ^d Godt heeft sijn volck ¹⁹ besocht.

18 D. presen, loofden.

c Luc. 24.19. Ioan. 4.19. ende 6.14. ende 9.17.

d Luc. 1.68.

19 N. ten goede om haer te verlossen. Exod. 4.31.

17

Ende dit ²⁰ geruchte van hem ginck uyt in geheel Iudea, ende in alle het omliggende lant.

20 Gr. dit woordt.

18

^e Ende de discipelen Ioannis bootschapten ²¹ hem van alle dese dingen.

e Matth. 11.2.

21 Gr. ende Ioanni bootschapten sijne discipelen.

19

Ende Ioannes sekere twee van sijne Discipelen tot hem geroepen hebbende, sondt'se tot Iesum, seggende, Zijt ghy de gene ²² die komen soude, ofte verwachten wy eenen anderen?

22 D. de Messias. De oorsake van dese vrage siet Matth. 11.3.

20

Ende als de mannen tot hem gekomen waren, seyden sy, Ioannes de Dooper heeft ons tot u afgesonden, ²³ seggende, Zijt ghy die komen soude, ofte verwachten wy eenen anderen?

23 D. Om u te laten seggen ende vragen.

21

Ende in de selve uyre genas hy'er vele van sieckten ende ²⁴ qualen, ende boose geesten, ende vele blinden ²⁵ gaf hy het gesichte.

24 Gr. geessels. Siet Marc. 3.10.

25 Gr. schonck hy genadelijck het sien.

22

Ende Iesus antwoordende seyde tot haer, Gaet henen ende boodtschapt Ioanni weder de dingen die ghy gesien ende gehoort hebt, [namelick] ^f dat de blinde worden siende, de kreupele wandelen, de melaetsche gereynight worden, de doove hooren, de doode opgeweckt worden, den armen het Euangelium verkondight wort.

f Iesa. 29.18. ende 35.5. ende 61.1

23

Ende saligh is hy, die ²⁶ aen my niet en sal ge-ergert worden.

26 Gr. in my. Siet Matth. 11.6.

24

^g Als nu ²⁷ de boden Ioannis wegh gegaen waren, begon hy tot de scharen van Ioanne te seggen, Wat zijt ghy uytgegaen inde woestijne te aenschouwen? Een riet dat van den wint gins ende weder beweeght wort?

g Matth. 11.7.

27 Ofte, gesondene. Van dit geheel getuygenisse Christi van Ioanne den Dooper siet de aent. Matth. 11.7. ende volgens.

25

Maer wat zijt ghy uytgegaen te sien? Een mensche met sachte kleederen bekleedt? Siet, die in heerlicke kleedinge ende wellust zijn, die zijn in de Conincklicke hoven.

26

Maer wat zijt ghy uytgegaen te sien? Een Propheet? Ia ick segge u, oock veel meer dan een Propheet.

27

Dese is 't van welcken geschreven is, ^h Siet ick sende mijnen Engel voor uw' aengesicht, die uwen wegh voor u henen bereyden sal.

h Malach. 3.1. Marc. 1.2.

28

Want ick segge u lieden, onder die van vrouwen geboren zijn, en is niemant meerder Propheet dan Ioannes de Dooper: maer de ²⁸ minste in het Coninckrijcke Godts, is meerder dan hy.

28 Gr. de mindere.

29

Ende alle het volck [hem] hoorende, ende de tollenaers, die met den Doop Ioannis gedoopt waren, ²⁹ rechtveerdighden Godt.

29 D. Erkenden ende presen sijne rechtveerdigheyt, goedigheyt, trouwe, ende waerheydt. gelijck vers 35.

30

Maer de Phariseen ende de Wetgeleerde hebben ³⁰ den raedt Godts ³¹ tegen haer selven ³² verworpen, van hem niet gedoopt zijnde.

30 D. de middelen die Godt na sijnen wijsen raedt verordineert heeft in 't nieuwe verbont, om daer door de menschen ter salicheyt te brengen. Siet Prov. 1.25, 30. Actor. cap. 20.vers 27. Hebr. 12.25. Andersins blijft altijt vast den raedt, dat is, het besluyt Godts over de salicheyt sijner uytverkorene. Mat. 24.24. Rom. 8.28, 29. Hebr. 6.13, etc.

31 D. tot haer eygen schade ende verderf.

32 Ofte, te niete gedaen. Ofte, krachteloos gemaeckt. Namelick door 't moetwillich verachten van de middelen die Godt tot salicheyt der menschen heeft geordineert.

31

ⁱ Ende de Heere seyde, By wien sal ick dan de menschen van dit geslachte vergelijcken? ende wien zijn sy gelijck?

i Matth. 11.16.

32

Sy zijn ³³ gelijck de kinderen, die op de merckt sitten, ende malkandren toeroepen ende seggen, Wy hebben u op de fluyte gespeelt, ende ghy en hebt niet gedanst: Wy hebben u klaech-lieden gesongen, ende ghy en hebt niet geweent.

33 De verklaringe van dese gelijckenisse siet in d'aent. Matt. 11.16.

33

^k Want Ioannes de Dooper is gekomen, ³⁴ noch broodt etende, noch wijn drinckende, ende ghy seght, Hy heeft den Duyvel.

k Matth. 3.4. Marc. 1.6.

34 D. geen ordinarische spijse ende dranck, als andere menschen, gebruyckende. want hy at sprinck-hanen ende wilden honich. Matth. 3.4.

34

De Sone des menschen is gekomen, etende ende drinckende, ende ghy seght, Siet daer een mensche [die] ³⁵ een vraet ende wijn-suyper [is], een vrient van tollenaren ende sondaren.

35 Gr. Eter ende wijn-drincker.

35

Doch de wijsheyt is ³⁶ gerechtveerdight geworden van alle hare kinderen.

36 Siet Matt. 11.vers 19.

36

^l Ende een der Phariseen badt hem, dat hy met hem ate: ende ingegaen zijnde in des Phariseen huys sat hy aen.

l Matth. 26.6. Marc. 14.3. Ioan.11.2. ende 12.3.

37

Ende siet, een vrouwe in de stadt, welcke ³⁷ een sondaresse was, verstaende dat hy in des Phariseen huys aensat, bracht ³⁸ een alabaster-flessche met salve.

37 D. een groote sondaresse, van een oneerlick leven, ende inde stadt daer voor bekent.

38 Siet diergelijck. Matt. 26.7. Matt. 14.3.

38

Ende staende achter aen sijne voeten, ³⁹ weenende, begon sy sijne ⁴⁰ voeten nat te maken met tranen, ende sy drooghdese af met het hayr van haer hooft, ende kuste sijne voeten, ende salfdese met de salve.

39 N. Bedroeft zijnde over hare sonden, gelijck Petrus Luc. 22.62.

40 Dit zijn teeckenen van hare boetveerdicheyt ende liefde tot Christum, spruytende uyt het gevoelen harer sonden, ende der vergevinge der selve, als blijckt vers 47.

39

Ende de Phariseus, die hem genoodt hadde, [sulcks] siende, sprack by hem selven, seggende, ^m Dese, indien hy een Propheet ware, soude wel weten wat ende hoedanigen vrouwe dese is, die hem aenraeckt: want sy is een sondaresse.

m Luc. 15.2.

40

Ende Iesus antwoordende seyde tot hem, Simon, ick hebbe u wat te seggen. Ende hy sprack, Meester seght het.

41

[Iesus seyde], ⁴¹ Een seker ⁴² schult-heer hadde twee schuldenaers: de een was schuldigh vijf hondert ⁴³ penningen, ende de ander vijftigh.

41 Wat het oochmerck Christi in dese gelijckenisse zy, toont hy selve, als hy die toepast op dese vrouwe, vers 47.

42 Ofte, uytleener, banckhouder.

43 Gr. Denarien. siet de weerde daer van Matt. 18.28.

42

Ende als sy niet en hadden om te betalen, scholt hy het haer beyden quijt. Seght dan wie van desen sal hem meer lief hebben?

43

Ende Simon antwoordende seyde, Ick achte dat hy't [is], dien hy het meeste quijt gescholden heeft. Ende hy seyde tot hem, Ghy hebt recht geoordeelt.

44

Ende hy hem omkeerende nae de vrouwe, seyde tot Simon, Siet ghy dese vrouwe? Ick ben in uw' huys gekomen, ⁴⁴ water en hebt ghy niet tot mijne voeten gegeven, maer dese heeft mijne voeten met tranen nat gemaeckt, ende met het hayr hares hoofts afgedrooght.

44 Met dese dry betooningen van vrientschap, ontfingen de oude in die landen hare vremde gasten ende vrienden, gelijck te sien is Gen. 18.4. ende 19.2. Exod. 4.27. ende 18.7. Eccl. 9.8. Psalm 23.5. Rom. 16.16. ende elders.

45

Ghy en hebt my geenen kus gegeven: maer dese, ⁴⁵ van dat sy ingekomen is, en heeft niet afgelaten mijne voeten te kussen.

45 And. van dat ick ingekomen ben.

46

Met olye en hebt ghy mijn hooft niet gesalft: maer dese heeft mijne voeten met salve gesalft.

[fol. 32v]

47

Daerom segge ick u, hare sonden zijn [haer] vergeven die vele waren, ⁴⁶ want sy heeft veel lief gehadt: maer dien weynich vergeven wort, die heeft weynich lief.

46 Hiermede en wort niet aengewesen, dat dese hare groote liefde de oorsake was van de vergevinge harer sonden, maer dat de selve een vrucht, bewijs, ende teecken was, dat haer vele sonden vergeven waren: ende dat sy daerom nu niet meer voor sulcken sondaresse was te houden: gelijck blijckt uyt de naestvolgende woorden, ende het geheel ooghmerck van dese gelijckenisse: waer uyt klaerlick kan gesien worden, dat de vergevinge der sonden gestelt wort de oorsake van de liefde, ende niet de liefde de oorsake van de vergevinge der sonden: gelijck oock in het 50 vers geseght wort, dat het geloove ende niet de liefde haer behouden heeft.

48

Endy hy seyde tot haer, ⁿ Uwe sonden zijn [u] vergeven.

n Matth. 9.2.

49

Ende die mede aensaten begonden te seggen ⁴⁷ by haer selven, ^o Wie is dese die oock de sonden vergeeft?

47 Ofte, onder malkanderen.

o Mat. 9.3, 48

50

Maer hy seyde tot de Vrouwe, Uw' ⁴⁸ geloove heeft u behouden, gaet henen in vrede.

48 Dat is, door uw' geloove in my hebt ghy dese weldaet der vergevinge uwer sonden ontfangen, waer door ghy behouden wort ter salicheyt. Siet Actor. 26.18.