Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het viij. Capittel.

1 Christus reyst door steden ende vlecken, predikende het Euangelium, vergeselschapt met eenige vrouwen, die hem van hare goederen dienen. 4 Stelt den scharen voor de gelijckenisse van een zaeyer, wiens zaet op verscheyden plaetsen valt. 9 ende verklaert de selve sijne Discipelen in't bysonder. 16 Vergelijckt sijn woort by een keersse die op den kandelaer gestelt wort om te lichten. 18 Leert dat dien die heeft, noch meer sal gegeven worden. 19 ende wie sijne moeder ende broeders zijn. 22 Stilt den storm-wint op de Zee. 26 Werpt een Legioen Duyvelen uyt. 31 welcke hy toelaet inde verckens te varen. 41 Gaet met Iairo om sijn dochterken te helpen. 43 Geneest onder wegen een vrouwe van een twaelf-jarigh bloedtvloeyen. 49 ende ten huyse Iairi komende, weckt sijn dochterken op van den dooden.

1

ENde het geschiedde daer nae, dat hy reysde van d' eene stadt ende vlecke tot d' ander, predikende ende ¹ verkondigende het Euangelium van het Coninckrijcke Godts: ende ² de twaelve [waren] met hem,

1 Gr. Euangelizerende het Coninckrijck Godts.

2 N. Apostelen.

2

^a Ende sommige vrouwen, die van boose geesten ende kranckheden genesen waren, [namelick] ³ Maria, genaemt Magdalene, ^b van welcke seven duyvelen uytgegaen waren,

a Matth. 27.55, 56.

3 Van dese Maria siet Marc. 16.9.

b Marc. 16.9.

3

Ende Ioanna, de Huysvrouwe Chuse des ⁴ Rent-meesters Herodis, ende Susanna, ende andere vele, die hem ⁵ dienden van hare goederen.

4 Ofte, hof-meesters. Gr. Epitropou. Siet Matth. 20.8.

5 D. Bystant deden tot onderhoudinge van hem ende sijne Discipelen, tot danckbaerheyt, voorde weldaden van Christo ontfangen. 1.Cor. 9.vers 11. Galat. 6.6.

4

^c Als nu een groote schare by een vergaderde, ende sy van alle steden tot hem quamen, soo seyde hy ⁶ door gelijckenisse,

c Matth. 13.3 Marc. 4.2

6 Ofte, door parabel.

5

⁷ Een zaeyer ginck uyt om sijn zaedt te zaeyen, ende als hy zaeyde viel het een by den wegh, ende wiert vertreden, ende de vogelen des hemels aten dat op.

7 Van dese gelijckenisse van den zaeyer siet Matt. 13.3, etc.

6

Ende het ander viel op een steenrotse, ende opgewassen zijnde is het verdorret, om dat het geen vochticheyt en hadde.

7

Ende het ander viel in't midden van de doornen, ende de doornen mede opwassende verstickten het selve.

8

Ende het ander viel op de goede aerde, ende opgewassen zijnde bracht het ⁸ hondertvoudige vrucht voort. Dit seggende riep hy, Wie ooren heeft om te hooren, die hoore.

8 D. seer overvloedige, alsoo de grootste vruchtbaerheyt daer boven selden gaet. Genes. 26.12.

9

^d Ende sijne Discipelen vraeghden hem, seggende, Wat mach dese gelijckenisse ⁹ wesen?

d Matth. 13.10 Marc. 4.10.

9 D. beduyden, ofte beteeckenen, gelijck oock vers 11. ende volgens.

10

Ende hy seyde, ¹⁰ U is't ^e gegeven de verborgentheden des Coninckrijcks Godts te verstaen, ^f maer tot den anderen [spreeck ick] in gelijckenissen, ^g op dat sy siende niet en sien, ende hoorende niet en verstaen.

10 Siet hier van Marc. 4.12.

e 2.Corinth. 3.5.

f Matth. 11.25. 2.Corint. 3.14.

g Matth. 13.14. Marc. 4.12. Ioan. 12.40. Iesai. 6.9. Ezech. 12.2 Actor. 28.26 Rom. 1.8.

11

^h Dit is nu de gelijckenisse: Het zaet ¹¹ is het woort Godts.

h Matth. 13.18. Marc. 4.13.

11 D. beteeckent.

12

Ende die by den wegh [bezaeyt worden], zijn dese die hooren: daer nae komt de Duyvel ende neemt het woort uyt haer herte wech, op dat sy niet en souden gelooven, ende saligh worden.

13

ⁱ Ende die op de steenrotse [bezaeyt worden] zijn dese die, wanneer sy't gehoort hebben, het woort met vreughd' ontfangen: ende dese en hebben geenen wortel, die maer voor eenen tijt gelooven, ende in den tijdt der versoeckinge wijcken sy af.

i Matth. 13.20. Marc. 4.16.

14

Ende dat in de doornen valt, dese zijn die gehoort hebben, ende henen gaende ^k verstickt worden door de sorghvuldigheden, ende rijckdom, ende wellusten des levens, ende en voldragen geen [vrucht].

k Matth. 19.23. Marc. 10.23. Luc. 18.24. 1.Timoth. 6.9.

15

Ende dat inde goede aerde [valt], zijn dese, die het woort gehoort hebbende 't selve in een ¹² eerlick ende goet herte bewaren, ende ¹³ in volstandigheyt vruchten voortbrengen.

12 D. door Godts Geest geopent, opgeweckt, ende bequaem gemaeckt om het woort aen te nemen, ende te gehoorsamen. Ier. 31.33. Ezech. 36.26, 27. Act. 16.14.

13 Ofte, in lijdsaemheyt, waer door sy, niet tegenstaende alle de versoeckingen ende verdruckingen om des woorts wille, volstandelick volherden. Siet Matt. 24.13. Hebr. 10.36.

16

^l Ende niemant die een keerse ontsteeckt, bedeckt de selve met een vat, of set'se onder een ¹⁴ bedde: maer set'se op eenen kandelaer, op dat degene die inkomen het licht sien mogen.

l Matth. 5.15. Marc. 4.21. Luc. 11.33.

14 Ofte, bedtstede.

17

^m Want daer en is ¹⁵ niet verborgen, dat niet openbaer en sal worden: noch heymelick, dat niet bekent en sal worden, ende in't openbaer komen.

m Matth. 10.26. Marc. 4.22. Luc. 12.2. Iob 12.22

15 N. van die dingen die ick u hebbe geopenbaert. Siet Matth. 10.27. ende Marc. 4.22.

18

Siet dan, ¹⁶ hoe ghy hoort, ⁿ want soo wie heeft die sal gegeven worden: ende soo wie niet en heeft, oock 't gene dat hy ¹⁷ meynt te hebben, sal van hem genomen worden.

16 D. met wat genegentheyt des herten ghy tot het gehoor des woorts komt, ende gehoort hebbende, hoe ghy 't selve recht sult gebruycken.

n Matth. 13.12. ende 25.29. Marc. 4.25. Luc. 19.26.

17 Ofte, schijnt te hebben. Siet d'aent. op Matth. 13.12.

19

^o Ende sijne moeder ende [sijne] ¹⁸ broeders quamen tot hem, ende en konden by hem niet komen van wegen de schare.

o Matth. 12.46. ende 13.55. Marc. 3.31.

18 D. Bloet-verwanten, ofte neven. Siet Matth. 12.46.

20

Ende hem wiert gebootschapt [van eenige] die seyden, Uwe moeder ende uwe broeders staen daer buyten, begeerende u ¹⁹ te sien.

19 D. te spreken.

21

Maer hy antwoordde ende seyde tot haer, ^p Mijne moeder ende mijne broeders zijn dese, die Godts woort hooren, ende dat selve doen.

p Ioan. 15.14. 2.Corinth. 5.16.

22

^q Ende ²⁰ het geschiedde in een van die dagen, dat hy in een schip ginck, ende sijne Discipelen [met hem]: ende hy seyde tot haer, Laet ons overvaren aen d'ander zijde des meyrs. Ende sy staken af.

q Matth. 8.23. Marc. 4.35, 36.

20 Van dese geheele geschiedenisse, siet Matth. 8.23.

23

Ende als sy voeren, viel hy in slaep: ende daer ²¹ quam ²² een storm van windt op het meyr: ende ²³ sy wierden vol [waters], ende waren in noodt.

21 Gr. Daelde af.

22 Ofte, drayinge.

23 D. het schip daer sy in waren.

24

Ende sy gingen tot hem, ende weckten hem op, seggende, Meester, Meester wy vergaen. Ende hy opgestaen zijnde bestrafte den windt, ende de water-golven: ende ²⁴ sy hielden op, ende daer wiert stilte.

24 N. de winden ende baren.

25

Ende hy seyde tot haer, Waer is uw' geloove? Maer sy bevreest zijnde verwonderden haer, seggende tot malkanderen, ^r Wie is doch dese, dat hy oock de winden ende het water gebiet, ende sy zijn hem gehoorsaem?

r Iob 26.12. Psal. 107.25.

26

^s Ende sy voeren voort na het lant der ²⁵ Gadarenen, het welck is tegen over Galileen.

s Matth. 8.28. Marc. 5.1.

25 Mattheus seght Gergesenen, waer van siet Mat. 8.28.

27

Ende als hy aen het lant uytgegaen was, ontmoetede hem een seker man uyt de stadt, die van over langen tijt ²⁶ met duyvelen hadde beseten geweest: ende en was met geen kleederen gekleet, ende en ²⁷ bleef in geen huys, maer in de graven:

26 Gr. Duyvelen hadde gehadt.

27 Ofte, woonde. Marc. 5.3.

28

Ende hy Iesum siende, ende zeer ²⁸ roepende, viel voor hem neder, ende seyde met een groote stemme, ²⁹ Wat hebbe ick met u [te doen], Iesu ghy Sone Godts des Alderhoochsten? Ick bidde u dat ghy my niet en ³⁰ pijnight.

28 N. de boose geest uyt den mensche die hy beseten hadde.

29 Gr. Wat is my ende u.

30 N. voor den tijt des uytersten oordeels. Siet Matth. 8.29.

29

Want hy hadde den onreynen geest

[fol. 33r]

geboden, dat hy van den mensche soude ³¹ uytvaren, want hy hadde hem menigen tijdt ³² bevangen gehadt: ende hy wiert met ketenen ende met boeyen gebonden ³³ om bewaert te zijn. Ende hy verbrack de banden, ende wiert van den Duyvel gedreven ³⁴ in de woestijnen.

31 Gr uytgaen.

32 Gr. aengegrepen, ofte t' samen getrocken, gelijck de leden veeltijts in vallende sieckten t' samen getrocken worden.

33 N. op dat hy hem selven ofte andere geen leet en soude doen.

34 D. in woeste ende eensame plaetsen: in wildernissen.

30

Ende Iesus vraeghde hem, seggende, Welck is uwen naem? Ende hy seyde, ³⁵ Legio. Want vele duyvelen waren in hem gevaren.

35 Wat een Legioen zy, siet Matt. 26.53.

31

Ende ³⁶ sy baden hem, dat hy haer niet gebieden en soude inden ³⁷ afgront henen te varen.

36 Ofte, hy badt, gelijck Marc. 5.10.

37 Dat is, een diepte sonder gront. Gen. 7.11. So wort oock genaemt de Helle, ofte plaetse daer de onreyne geesten ende godtloose menschen inder eeuwicheyt sullen gepijnight worden. siet Apoc. 9.1, 2.

32

Ende aldaer was een cudde veler ³⁸ swijnen weydende op den bergh, ende sy baden hem, dat hy haer wilde toe laten in de selve te varen. Ende hy liet het haer toe.

38 Siet van de selve Matth. 8.30.

33

Ende de Duyvelen uytvarende van den mensche, voeren inde swijnen: ende de cudde stortede van de steylte af in het meyr, ende versmoorde.

34

Ende diese weydden siende 't gene geschiet was, zijn gevlucht: ende henen gaende boodschapten't in de stadt, ende op het landt.

35

Ende sy gingen uyt om te sien 't gene geschiet was, ende quamen tot Iesum, ende vonden den mensche, van welcken de duyvelen uytgevaren waren, ³⁹ sittende aen de voeten Iesu, gekleet ende wel by sijn verstant: ende sy wierden bevreest.

39 Namel. als een Discipel Christi sijn woort hoorende, gelijck Luc. 10.39.

36

Ende oock die het gesien hadden verhaelden haer, hoe de besetene was verlost geworden.

37

Ende de geheele menichte van het omliggende landt der Gadarenen ⁴⁰ baden hem, ^t dat hy van haer wech ginge, want sy waren met groote vreese bevangen. Ende hy in het schip gegaen zijnde keerde wederom.

40 Namel. uyt vreese van sulcke schade meer te sullen ontfangen, hebbende also liever haer gewin, als Christum ende sijn woort.

t Actor. 16.39.

38

^v Ende de man, van welcken de duyvelen uytgevaren waren, badt hem dat hy mochte ⁴¹ by hem zijn: Maer Iesus liet hem van hem gaen, seggende,

v Marc. 5.18.

41 D. geduerich by hem blijven als een van sijne Discipelen.

39

Keert weder na uw' huys, ende vertelt wat groote dingen u Godt gedaen heeft. Ende hy ginck henen door de geheele ⁴² stadt, verkondigende wat groote dingen Iesus hem gedaen hadde.

42 N. Gadara, ofte Gergessa, die steden van Decapolis waren, in welcke Marcus seght, dat hy het verkondight heeft. cap.5.20.

40

Ende het geschiedde, als Iesus weder keerde, dat hem de schare ontfingh, want sy waren alle hem verwachtende.

41

^x Ende siet daer quam een man, wiens naem was Iaïrus, ende hy was een ⁴³ Overste der Synagoge: ende hy viel aen de voeten Iesu, ende badt hem dat hy in sijn huys wilde komen.

x Matth. 9.18. Marc. 5.22.

43 Van dese Overste der Synagoge siet Marc. 5.22.

42

Want hy hadde een ⁴⁴ eenige dochter van ontrent twaelf jaren, ende dese ⁴⁵ lagh op haer sterven. Ende als hy henen ginck soo ⁴⁶ verdrongen hem de scharen:

44 Gr. eenich-geboren.

45 Gr. ende dese sterf.

46 Gr. verstickten hem.

43

^y Ende een vrouwe die twaelf jaren lanck den ^z vloedt des bloets gehadt hadde, welcke ⁴⁷ alle haren leeftocht aen Medecijn-meesters te koste geleght hadde, ende van niemandt en hadde konnen genesen worden,

y Matth. 9.20. Marc. 5.25.

z Levit. 15.25.

47 Gr. alle haer leven, dat is, alle hare middelen om van te leven.

44

Van achteren tot hem komende raeckte den zoom sijns cleets aen: ende terstont ⁴⁸ stelpte de vloedt haers bloets.

48 Gr. stondt, Dat is, hieldt op.

45

Ende Iesus seyde, Wie ist die my heeft aengeraeckt? Ende als sij't alle missaeckten, seyde Petrus ende die met hem waren, Meester de scharen drucken ende verdringen u, ende seght ghy, Wie is't die my aengeraeckt heeft?

46

Ende Iesus seyde, Yemant heeft my aengeraeckt: want ick hebbe ⁴⁹ bekent, dat ⁵⁰ kracht van my uytgegaen is.

49 D. ick ben gewaer geworden, Ofte, hebbe geweten.

50 Siet hier van Marc. 5.30.

47

De vrouwe nu siende dat sy niet verborgen en was, quam bevende, ende voor hem nedervallende verklaerde hem voor alle het volck, om wat oorsaecke sy hem aengeraeckt hadde, ende hoe sy terstont genesen was.

48

Ende hy seyde tot haer, Dochter zijt wel gemoet, uw' geloove heeft u behouden: gaet henen in vrede.

49

^a Als hy noch sprack, quam daer een van [het huys] des Oversten der Synagoge, seggende tot hem, Uwe dochter is gestorven: en zijt den meester niet moeyelick.

a Marc. 5.35.

50

Maer Iesus [dat] hoorende antwoordde hem, seggende, En vreest niet, gelooft alleenlick, ende sy sal ⁵¹ behouden worden.

51 Ofte, verlost worden, namelijck van de doot.

51

Ende als hy in het huys quam, en liet hy niemant inkomen dan Petrum, ende Iacobum, ende Ioannem, ende den vader ende de moeder des kints.

52

Ende sy schreyden alle, ende ⁵² maeckten misbaer over de selve. Ende hy seyde, En schreyt niet, sy en is ⁵³ niet gestorven, ^b maer sy ⁵⁴ slaept.

52 Gr. sloegen haer selven op de borst, om harent wille. Siet Matth. 11.17.

53 N. om doot te blijven, gelijck andere menschen, alsse sterven.

b Ioan. 11.11.

54 D. hare doot is gelijck een slaep, uyt welcke sy opgeweckt sal worden. Ioan. 11.11, 13.

53

Ende sy belachten hem, wetende dat sy gestorven was.

54

Maer als hyse alle uytgedreven hadde, greep hy hare hant ende riep, seggende, Kint, staet op.

55

Ende haren geest keerde weder, ende sy is terstont opgestaen, ende hy geboot datmen haer te eten geven soude.

56

Ende hare ouders ontsetteden haer, ende hy beval haer, dat sy ⁵⁵ niemant en souden seggen het gene geschiet was.

55 Waerom Christus sijne miraculen voor eenen tijt niet en heeft willen verbreyt hebben. Siet Matt. 12.16, 17.