Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het xi. Capittel.

1 Lazarus is kranck tot Bethanien, 3 waerom de susters aen Christum senden. 7 die nae Iudea gaet, 11 Lazarus sterft ondertusschen. 17 Ende Christus gaet nae Bethanien om hem op te wecken. 20 alwaer hem Martha ontmoet, met welcke hy spreeckt van de opstandinge haers broeders, ende aller geloovigen. 28 ende daerna oock Maria. 35 Christus weent ende komt aen 't graf. 39 vindt hem vier dagen begraven. 41 Bidt sijnen Vader, ende weckt hem op. 45 waer over vele in hem gelooven. 46 ende andere boodtschappen het den Overpriesters. 47 welcke daer over haren Raedt vergaderen. 50 waer Cajaphas onwetende Propheteert van de vrucht des doots Christi. 53 ende besloten wort, dat men hem sal dooden. 54 maer ontwijckt nae de stadt Ephraim. 55 Wort op het Feest van Pascha gesocht. 57 ende de Overpriesters geven een gebodt uyt, dat men hem sal aenbrengen.

1

ENde daer was een seker [man] kranck [genaemt] Lazarus, van Bethanien, uyt het vleck ¹ Marie ende haers susters Marthe.

1 D. is, daer Maria ende Martha woonden. Luc. 10.38. Ioan. 12.1. Van de gelegentheyt deses vlecks, Siet vers 18.

2

^a (Maria nu was de gene die den Heere ² gesalft heeft met salve, ende sijne voeten afgedrooght heeft met haren hayre: welcker broeder Lazarus kranck was.)

a Matth. 26.6. Marc. 14.3. Luc. 7.37. Ioan. 12.3.

2 Siet hier van in 't volgende cap. vers 3.

3

Sijne susters dan ³ sonden tot hem, seggende, Heere, siet, dien ghy lief hebt, is kranck.

3 N. nae Bethabara over den Iordaen, daer hy doen was. Siet Ioan. 10.40.

4

Ende Iesus [dat] hoorende seyde, Dese kranckheyt en is niet ⁴ tot der doot, ^b maer ⁵ ter heerlicheyt Godts: op dat de Sone Godts door ⁶ de selve ⁷ verheerlickt worde.

4 N. om daer in te blijven. N. tot den tijdt der algemeyne opstandinge.

b Ioan. 9.3. ende 11.40.

5 Gr. voor de eere Godts.

6 N. kranckheyt, gelijck het Griecksch woort klaerlick uytwijst.

7 N. als hy hem wederom van den dooden sal opwecken.

5

Iesus nu hadde Martham, ende hare suster, ende Lazarum lief.

6

Als hy dan gehoort hadde dat hy kranck was, doe bleef hy [noch] twee dagen inde plaetse daer hy was.

7

Daerna seyde hy voorder tot de dis-

[fol. 51r]

cipelen, Laet ons wederom ⁸ na Iudeam gaen.

8 Namel. daer hy uytgeweecken was, om dat de Ioden hem wilden steenigen. Ioan. 10.40.

8

De Discipelen seyden tot hem, Rabbi, ^c de Ioden hebben u ⁹ nu [onlanghs] gesocht te steenigen, ende gaet ghy wederom ¹⁰ derwaerts?

c Ioan. 8.59. ende 10.31.

9 Want het ontrent twee maenden geleden was.

10 N. om u daer in perijkel te begeven.

9

Iesus antwoordde, Zijnder niet ¹¹ twaelf uyren ¹² in den dagh? Indien yemandt inden ¹³ dagh wandelt, so en stoot hy hem niet: overmits hy het licht deser werelt siet:

11 Dit moet verstaen worden na de rekeninge der Ioden die de uren telden van den opganck der Sonne tot den nederganck, ende deelden den dach altijt af in twaelf uren. Siet oock, Matth. 20.3.

12 Gr. Des daeghs.

13 Christus vergelijckt hier sijn leven by den dagh ende sijn sterven by den nacht, gelijck oock Ioan. 9.4. ende wil daermede seggen, dat gelijck de dach sekere uyren heeft, namelick so lange het licht der werelt D. de Sonne schijnt, dat oock alsoo sijn leven op aerden een seker perck ofte tijdt heeft van sijnen Vader gestelt, voor welcke de menschen hem niet en sullen het leven konnen benemen, ofte verhinderen de wercken sijns beroeps uyt te voeren. Maer als die tijt sal overstreken zijn, datse alsdan macht sullen krijgen om hem te dooden.

10

Maer indien yemant in der nacht wandelt, so stoot hy hem: overmits het licht ¹⁴ in hem niet en is.

14 D. in sijne oogen niet en schijnt.

11

Dit sprack hy: ende daerna seyde hy tot haer, Lazarus onse vrient ^d slaept: maer ick gae henen om hem uyt den slaep op te wecken.

d Matth. 9.24. Marc. 5.39. Luc. 8.52.

12

Sijne Discipelen dan seyden, Heere indien hy slaept, so sal hy ¹⁵ gesont worden.

15 Gr. behouden worden. D. dat is een goet teecken dat hy van de sieckte sal genesen.

13

Doch Iesus hadde gesproken van sijne doot: maer sy meynden dat hy sprack van ¹⁶ de ruste des slaeps.

16 D. van den natuerlicken ende eygentlick genaemden slaep.

14

Doe seyde dan Iesus tot haer vry uyt, Lazarus is gestorven:

15

Ende ick ben blijde om uwent wille, dat ick daer niet geweest en ben, op dat ghy ¹⁷ gelooven meught: doch laet ons tot hem gaen.

17 D. in uw' geloove door sijne opweckinge gesterckt worden.

16

Thomas dan, genaemt ¹⁸ Didymus, seyde tot [sijne] mede-discipelen, Laet ons oock gaen, op dat wy met ¹⁹ hem sterven.

18 D. tweelingh, met welck Griecx woort 't Hebreeusch woort Thomas uytgelegt wort, gelijck Cephas door 't woort Petrus. Ioan. 1.43.

19 N. Christo onsen meester, dewijle hy immers hem in perijkel wil begeven. Siet vers 8.

17

Iesus dan gekomen zijnde vondt dat hy nu vier dagen ²⁰ in het graf geweest was.

20 Gr. in 't graf hadde, dat is, gelegen hadde.

18

(Bethania nu was na by Ierusalem, ontrent vijftien ²¹ stadien van [daer])

21 Een stadie houdt hondert en vijf ende twintigh schreden, ende vijftien stadien maken wat meer als een half uyre gaens. Siet Luc. 24.13.

19

Ende vele uyt den ²² Ioden waren gekomen ²³ tot Martham ende Mariam, op dat ²⁴ sy haer vertroosten souden over haren broeder.

22 N. die te Ierusalem ende daer ontrent, gelijck 't voorgaende vers uytwijst, woonden.

23 Gr. tot de vrouwen ontrent Martham ende Mariam zijnde.

24 N. de Ioden.

20

Martha dan, als sy hoorde dat Iesus quam, ginck hem te gemoete: doch Maria ²⁵ bleef in huys sitten.

25 Gr. sat in 't huys.

21

So seyde Martha dan tot Iesum, Heere waert ghy hier geweest, so en ware mijn broeder ²⁶ niet gestorven:

26 D. ick vertrouwe dat ghy hem van sijne kranckheyt sout genesen hebben.

22

Maer oock nu weet ick, dat ²⁷ alles wat ghy van Godt begeeren sult, Godt u het geven sal.

27 N. selfs oock dat mijn broeder weder levendigh worde.

23

Iesus seyde tot haer, Uw' broeder sal weder opstaen.

24

Martha seyde tot hem, Ick weet dat hy opstaen sal ²⁸ inde ^e opstandinge ten ²⁹ laetsten dage.

28 D. in de algemeene opstandinge aller menschen.

e Dan 12.2. Luc 14.14. Ioan. 5.29.

29 Namelick, deser werelt.

25

Iesus seyde tot haer, ^{30 f} Ick ben de opstandinge ende het leven: ^g die in my gelooft sal ³¹ leven, al waer hy oock ³² gestorven:

30 D. ick ben de autheur ende oorsake der opstandinge ende des levens.

f Ioan. 1.4. ende 5.24. ende 14.6.

g Ioan. 3.16, 36. ende 6.47. 1.Ioan. 5.10.

31 D. sal tot den eeuwigen leven weder opgeweckt worden.

32 N. na den lichame.

26

^h Ende een yegelijck die leeft, ende in my gelooft, sal ³³ niet sterven inder eeuwicheyt. Gelooft ghy dat?

h Ioan. 6.51.

33 N. den eeuwigen ende tweeden doot. Apoc. 20.6.

27

Sy seyde tot hem, Ia Heere: ⁱ ick hebbe gelooft, dat ghy zijt de Christus de Sone Godts, die inde werelt komen soude.

i Matt. 16.16. Marc. 8.29. Luc. 9.20. Ioan. 6.69.

28

Ende dit geseght hebbende ginck sy henen, ende riep Mariam hare suster heymelijck, seggende, De Meester is daer, ende hy roeptu.

29

Dese als sy [dat] hoorde, stont haestelick op, ende ginck tot hem.

30

(Iesus nu en was noch in ³⁴ het vleck niet gekomen: maer was in de plaetse, daer hem Martha te gemoet gekomen was)

34 N. van Bethanien.

31

De Ioden dan die met haer in het huys waren, ende haer vertroosteden, siende Mariam dat sy haestelick opstondt, ende uytginck, volghden haer, seggende, Sy gaet na ³⁵ het graf, op dat sy aldaer weene.

35 N. dat buyten het vleck was, nae de gewoonte der Ioden.

32

Maria dan, als sy quam daer Iesus was, ende hem sach, viel aen sijne voeten, seggende tot hem, Heere, indien ghy hier geweest waert, so en ware mijn broeder niet gestorven.

33

Iesus dan als hy haer sagh weenen, ende de Ioden die met haer quamen, [oock] weenen, wert hy ³⁶ zeer beweeght inden geest, ende ³⁷ ontroerde hem selven.

36 Ofte, seer gestoort, in sijn gemoet. Siet oock vers 38.

37 N. door medelijden ende droefheyt. Hebr. 4.15.

34

Ende seyde, Waer hebt ghy hem geleght? Sy seyden tot hem, Heere, komt ende siet het.

35

^k Iesus ³⁸ weende.

k Luc. 19.41.

38 Ofte, liet tranen.

36

De Ioden dan seyden, Siet, hoe lief hy hem hadde.

37

Ende sommige uyt haer seyden, En konde hy, ^l die de oogen des blinden geopent heeft, niet maecken dat oock dese niet gestorven en ware?

l Ioan. 9.6.

38

Iesus dan wederom in hem selven zeer beweeght zijnde, quam tot het graf: ende het was een speloncke, ende eenen steen was ³⁹ daer op geleght.

39 Ofte, daer tegen.

39

Iesus seyde, Neemt den steen wech. Martha de suster des gestorvenen seyde tot hem, Heere, hy rieckt nu al, want hy heeft vier dagen ⁴⁰ [aldaer gelegen].

40 N. in het graf, gelijck blijckt uyt het 17. vers Gr. hy is vierdagigh.

40

Iesus seyde tot haer, Hebbe ick u niet geseght, dat, so ghy gelooft, ghy ⁴¹ de heerlickheyt Godts sien sult?

41 D. de wonderbaerlicke opweckinge uwes broeders, waer door de kracht Godts gesien, ende sijne eere verbreydt wort.

41

Sy namen dan den steen wech, daer de gestorvene ⁴² lagh. Ende Iesus hief de oogen opwaerts, ende ⁴³ seyde, Vader, ick dancke u dat ghy my gehoort hebt.

42 Gr. was liggende.

43 Christus bidt synen Vader, niet om dat hy als Sone Godts de macht niet en soude hebben om doode te verwecken. Ioan. 5.21. maer om dat hy als Middelaer hem in 't gebruyck deser macht den wille des Vaders hadde onderworpen. Phil. 2.7, 8. Hebr. 10.7.

42

Doch ick wist dat ghy my altijdt hoort: ^m maer om der schare wille, die rontom staet. hebbe ick [dit] geseght, op dat sy souden gelooven, dat ghy my gesonden hebt.

m Ioan. 12.30.

43

Ende als hy dit geseght hadde, riep hy met grooter stemme, Lazare komt uyt.

44

Ende de gestorvene quam uyt, gebonden aen handen ende voeten met ⁴⁴ graf-doecken, ende sijn aangesicht was omwonden ⁿ met eenen sweet-doeck. Iesus seyde tot haer, Ontbindt hem, ende laet hem henen gaen.

44 Ofte windel-banden, daer hy mede begraven was, nae de gewoonte der Ioden. Ioan. 20.6, 7.

n Ioan. 20.7.

45

Vele dan uyt de Ioden, die tot Mariam gekomen waren, ende aenschouwt hadden 't gene Iesus gedaen hadde, geloofden in hem.

46

Maer sommige van haer gingen tot de Phariseen, ende seyden tot haer 'tgene Iesus gedaen hadde.

47

^o De Overpriesters dan ende de Phariseen vergaderden ⁴⁵ den Raedt, ende seyden, ^p Wat sullen wy doen? want dese mensche doet vele teeckenen.

o Psal. 2.2. Matth. 26.3. Marc. 14.1. Luc. 22.2. Actor. 4.27.

45 Gr. Synedrion, van welcke siet Matth. 5.22.

p Ioan. 12.19.

48

Indien wy hem alsoo ⁴⁶ laten [geworden], sy sullen alle in hem gelooven, ende de Romeynen sullen ⁴⁷ komen, ende wech nemen beyde ⁴⁸ onse plaetse ende volck.

46 Gr. aflaten.

47 N. tegen ons als tegen rebellen.

48 De stadt ende Tempel van Ieruzalem uytroeyen.

49

Ende een uyt haer, [namelick] Cajaphas, die ⁴⁹ des selven jaers Hoogepriester was, seyde tot haer, Ghy en verstaet niets:

49 Het Hoogepriesterampt wiert doen van de Romeynen vergeven voor sekeren tijt, somwijlen oock van jaer tot jaer, Luc. 3.2. Actor. 4.6. tegen de ordonnantie Godts. Siet Num. 35.28. Iosu. 20.6. Hebr. 7.23.

50

Noch ghy en [bedenckt] niet, ^q dat het ons nut is, ⁵⁰ dat een mensche sterve voor het volck, ende het geheele volck niet verloren en gae.

q Ioan. 18.14.

50 Hy verstont dit wel van den wereltlijcken standt des Ioodschen volcks, maer Godt heeft sijne tonge alsoo gestiert, dat hy onwetende gepropheteert heeft van de vrucht des doodts Christi, tot versoeninge ende behoudinge der uytverkorene kinderen Godts.

[fol. 51v]

51

Ende dit seyde hy niet uyt hem selven: maer zijnde Hoogepriester des selven jaers propheteerde hy, dat Iesus sterven soude voor ⁵¹ het volck:

51 N. der Ioden.

52

Ende niet alleen voor dat volck, maer op dat hy oock ⁵² de kinderen Godts, die verstroyt waren, ^r tot ⁵³ een soude vergaderen.

52 D. de uytvercorene uyt alle volcken door de gantsche werelt. Apoc. 5.9.

r Ephes. 2.14, 15, 16.

53 Namel. lichaem, kudde, ofte Gemeente, gelijck Ioan. 10.16. Ephes. 2.14.

53

Van dien dagh dan af ⁵⁴ raedslaeghden sy te samen, dat sy hem dooden souden.

54 D. besloten in haren raedt.

54

Iesus dan en wandelde niet meer vryelick onder de Ioden: maer ginck ⁵⁵ van daer na het landt by de woestijne, na de stadt genaemt ⁵⁶ Ephraim: ende verkeerde aldaer met sijne Discipelen.

55 N. van Ierusalem, ende daer ontrent.

56 And. Ephrem, welcke sommige meenen te wesen de stadt Ephraim ofte Ephron, daer van men leest, 2.Chron. 13.19.

55

Ende het ⁵⁷ Pascha der Ioden was na by, ende vele uyt dat landt gingen op na Ierusalem voor het Pascha, op dat sy haer selven ⁵⁸ reynighden.

57 Dit was het laetste Pascha, dat Christus gehouden heeft, in 't welck hy gecruycight is.

58 N. volgens het bevel Godts, Num. 9.6. ende 2.Chron. 30.15.

56

^s Sy sochten dan Iesum, ende seyden onder malcanderen, staende in den Tempel, Wat dunckt u? [Dunckt u] dat ⁵⁹ hy niet komen en sal tot het Feest?

s Ioan. 7.11.

59 N. Iesus.

57

De Overpriesters nu ende de Phariseen hadden een gebodt ⁶⁰ gegeven, dat so yemandt wiste waer hy was, hy het soude te kennen geven, op dat sy hem mochten ⁶¹ vangen.

60 D. laten afkondigen.

61 Gr. grijpen.