Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het v. Capittel.

1 Ananias wort van wegen sijne geveynstheyt ende leugen van Petro bestraft, ende van Godt met een haestige doodt gestraft. 7 desgelijcks oock Sapphira sijn wijf. 12 Vele wonder-wercken geschieden aende krancke ende besetene door de Apostelen, ende oock door de schaduwe Petri. 17 De Apostelen worden gevangen. 19 ende door eenen Engel verlost. 21 De Ioodsche Raedt vergadert zijnde sendt om haer te halen, maer vinden den kercker ledigh. 26 Sy worden uyt den tempel gehaelt, ende wederom voor den Raedt gebracht. 25 by den welcken sy haer verantwoorden, ende getuygen van Christo ende sijne opstandinge. 33 De Raedt neemt voor haer te dooden. 34 maer op Gamaliëls waerschouwinge worden sy los gelaten. 40 doch eerst gegeesselt zijnde. 41 waerover sy haer verblijden, ende even vrymoedich in't prediken voortgaen.

1

ENde een seker man met name Ananias, met Sapphira sijn wijf, vercocht ¹ een have:

1 Gr. een besittinge. wordt vers 3. genaemt een landt, ofte hofstede.

2

Ende ² ontrock van den prijs, oock met mede-weten sijns wijfs: ende bracht een seker deel, ende leyde [dat] ³ aen de voeten der Apostelen.

2 D. achter-hield met listicheyt, verstack het, ende bracht het niet te voorschijn.

3 Siet Actor. 4.34.

3

Ende Petrus seyde, Anania, waerom heeft de Satan uw' herte ⁴ vervult, dat ghy den heyligen Geest ⁵ liegen soudet,

4 D. gantschelick ingenomen met giericheyt ende geveynstheyt. Ofte, waerom hebt ghy den Satan plaetse gegeven in uw' herte?

5 Dat is, tegen u gemoet ende overtuyginge des H. Geests met onwaerheyt seggen, dat het verkochte land niet meer en soude gegolden hebben. Ofte, bedriegen, dat is, onderstaen soudt te bedriegen, als denckende dat de H. Geest sulcks niet en wiste ende ons sulcks niet en soude openbaren.

[fol. 61r]

ende ontrecken van den prijs des landts?

4

⁶ So het gebleven ware, en ⁷ bleef het niet uwe? ende vercocht zijnde, ⁸ en was het niet in uwe macht? Wat ist dat ghy dese daedt in uw' herte hebt ⁹ voor-genomen? Ghy en hebt den menschen ¹⁰ niet gelogen, maer ¹¹ Gode.

6 Gr. blijvende. N. onverkocht.

7 D. en stont het niet in u believen het selve voor u te behouden, sonder genootsaeckt te zijn om te verkoopen?

8 N. om met het gelt te doen wat u goet docht: het selve voor u te behouden, ofte hier te brengen. Waer uyt blijckt dat dese gemeynschap der goederen niet en was ten aensien van den eygendom, maer ten aensien van het gebruyck, in tijdt van noot. siet Act. 2.42.

9 Gr. gestelt, ofte, geset.

10 D. niet soo seer, ofte niet alleen gelijck ghy meyndet.

11 N. de wijle ghy den Heyligen Geest gelogen hebt. vers 3. die met den Vader ende Soon de waerachtighe Godt is. Siet 1.Cor. 3.16. vergeleecken met 1.Cor. 6.19.

5

Ende Ananias dese woorden hoorende viel neder, ende ¹² gaf den geest. Ende daer quam groote vreese over alle die dit hoorden.

12 Gr. gaf den adem uyt. Petrus heeft de geveynstheyt van desen mensche, tot waerschouwinge van alle andere geveynsde, aldus met eene haestige doot gestraft, door een bysonder ingeven Godts, ende door een extra-ordinarise cracht, met welcke de Apostelen voorsien waren. Siet diergelijcke Actor. 13.11 't welck dan niet en moeten noch mogen naevolgen, die sulck ingeven ende macht niet en hebben.

6

Ende ¹³ de jongelingen opstaende ¹⁴ schickten hem toe, ende droegen [hem] uyt, ende begroeven [hem].

13 N. die daer in de vergaderinge waren.

14 N. met uyt-treckinge der cleederen, inwindinge in grafdoecken, ende andersins, om hem te begraven. Ofte, namen hem wech.

7

Ende het was ontrent ¹⁵ dry uyren daer na, dat oock sijn wijf daer ¹⁶ in quam, niet wetende watter ¹⁷ geschiet was:

15 Gr. een tusschenstandt van ontrent dry uren.

16 N. in de plaetse daer de Apostelen met de Gemeynte vergadert waren. Actor. 2.46.

17 Namel. aen haren man.

8

Ende Petrus ¹⁸ antwoordde haer, Seght my, hebt ghy lieden het landt voor ¹⁹ so veel vercocht? Ende sy seyde, Ia, voor so veel.

18 D. sprack haer aen ende seyde. Hebr.

19 Petrus heeft sonder twijfel den prijs uytgedruckt, dien hy van den man verstaen hadde.

9

Ende Petrus seyde tot haer, Wat ist dat ghy onder u hebt over een gestemt ²⁰ te versoecken den Geest des Heeren? Siet de voeten der gene die uwen man begraven hebben zijn voor de deure, ende sullen u ²¹ uytdragen.

20 D. tegen u gemoet te doen dingen die Godt verboden heeft, gelijck of ghy soudt willen beproeven, of Godts Geest oock rechtveerdigh ende alwetende zy.

21 N. nae dat ghy terstont oock sult doodt nedergevallen zijn.

10

Ende sy viel terstont neder voor sijne voeten, ende gaf den geest. Ende de jongelingen ingekomen zijnde vonden'se doodt, ende droegen'[se] uyt, ende begroeven'[se] by haren man.

11

Ende daer quam groote vreese over de geheele Gemeynte, ende over alle die dit hoorden.

12

^a Ende ²² door de handen der Apostelen geschiedden vele teeckenen ende wonderen onder het volck: Ende sy waren alle eendrachtelick in het ²³ Voorhof Salomons.

a Marc. 16.17. Actor. 2.43.

22 Dat is, door den dienst der Apostelen. want de selve waren maer dienaers ende instrumenten: de kracht quam van den Heere. Act. 3.12. ende 4.30. ende 7.35.

23 Siet van desen voorhof, Actor. 3.11. 1.Reg. 6.3. Ioan. 10.23.

13

Ende van ²⁴ de andere en durfde niemandt sich by haer voegen: maer het volck ²⁵ hield'se in grootachtinge.

24 N. die van eenigh aensien waren, ende haer noch tot de gemeente niet en hadden begeven.

25 Gr. maecktense groot. Luc. 1.46.

14

Ende daer wierdender ²⁶ meer ende meer toe gedaen, die den Heere geloofden, menichten beyde van mannen ende van vrouwen.

26 Ofte, des te meer, N. niet tegenstaende dese straffe aen Anania ende sijne huysvrouwe geschiet was. ofte boven de voorgaende menichte. Actor. 2.47. ende 4.4.

15

Alsoo dat sy de crancke uytdroegen ²⁷ op de straten, ende leyden op bedden ende beddekens, op dat als Petrus ²⁸ quam, oock maer de schaduwe yemandt van haer ²⁹ beschaduwen mochte.

27 Ofte, van straten tot straten, dat is, doorgaens op de straten.

28 Dat is, daer voor by ginck.

29 N. om daer door genesen te worden. Ioan. 14.12. 2.Corint.10.19.

16

Ende oock de menichte uyt de omliggende steden quam gesamentlick te Ierusalem, brengende crancke, ^b ende die van onreyne geesten ³⁰ gequelt waren: welcke alle genesen wierden.

b Marc. 16.17. Actor. 8.7. ende 16.18. ende 19.12.

30 Siet diergelijck Luc. 6.18.

17

Ende de Hoogepriester stont op, ende alle die met hem waren (welcke was ³¹ de secte ³² der Sadduceen) ende wierden vervult met ³³ nijdicheyt.

31 Gr. Hairesis: door welck woort beteeckent wort een wijse van Godts-dienst, die yemant voor hem selven verkoren heeft ende volght: Actor. 26.5. ende 28.22. ende schijnt dit woordt in den beginne soo wel ten goede als ten quade genomen geweest te zijn: maer daer nae is het altijd ten quade genomen, voor eenen valschen Godts-dienst, waer van komt het woordt heresie ende heretijck, D. ketterie ende ketter.

32 Siet van de selve, Matth. 3.7. ende 22.23. Actor. 23.8.

33 Ofte, yver, N. eenen verkeerden yver voor de wet. Rom. 10.2.

18

Ende sloegen hare handen aen de Apostelen, ende setteden'se in de gemeyne gevangenisse.

19

^c Maer de Engel des Heeren ³⁴ opende des nachts de deuren der gevangenisse, ende leydde'se uyt, ende seyde,

c Actor 12.7. ende 16.26.

34 Verstaet, ende sloot'se daer na wederom toe. vers 23.

20

Gaet henen, ende ³⁵ staet, ende spreeckt in den Tempel tot het volck ³⁶ alle de woorden deses levens.

35 D. vertoont u daer openbaerlick ende vrymoedelick.

36 Ofte, alle dese woorden des levens. dat is, dese Euangelische leere, waer door den menschen aengewesen wordt de rechte wegh, om tot het eeuwige leven te komen. Ioan. 6.68.

21

Als sy nu [dit] gehoort hadden, gingen sy tegen den morgenstont inden Tempel, ende leerden. Maer de Hooge-priester, ende die met hem waren, gekomen zijnde riepen ³⁷ den Raedt te samen, ende alle ³⁸ de Oudtste der kinderen Israëls, ende sonden na den kercker, om haer te halen.

37 Gr. Synedrion. Siet daer van Mat. 5.22.

38 Ofte, vergaderinge der oude van de kinderen Israëls.

22

Doch als de Dienaers daer quamen, en vonden sy haer in de gevangenisse niet, maer keerden wederom, ende boodschapten [dit],

23

Seggende, Wy vonden wel den kercker ³⁹ met alle versekertheyt toe-gesloten, ende de wachters buyten staende voor de deuren, maer als wy [die] geopent hadden, en vonden wy niemandt daer binnen.

39 Gr. in alle sekerheyt.

24

Doe nu ⁴⁰ de [Hooge-]priester, ende de Hooftman des Tempels, ende de Over-priesters dese woorden hoorden, wierden sy twijfelmoedigh over haer, wat doch dit worden soude.

40 Gr. de priester, waer door de Hooge-priester verstaen wordt, alsoo die het hooft was van desen Raed. vers 27. siet diergelijck 2.Chro. 24.2.

25

Ende daer quam een, ende boodschapte haer, seggende, Siet, de mannen die ghy in de gevangenisse gesett hebt, staen in den Tempel, ende leeren het volck.

26

Doe ginck de Hooftman henen, met de Dienaeren, ende bracht'se, [doch] niet met gewelt. ( ^d want sy vreesden het volck, op dat sy niet gesteenight en wierden.)

d Matt. 21.26. Actor. 4.21.

27

Ende als sy haer gebracht hadden, stelden sy'se ⁴¹ voor den Raedt: ende de Hooge-priester vraeghde haer, ende seyde,

41 Gr. in.

28

^e Hebben wy u niet ⁴² ernstelick aengeseght, dat ghy ⁴³ in desen name niet en soudet leeren? ende siet, ghy hebt met dese uwe leere Ierusalem vervult, ende ghy wilt ⁴⁴ het bloedt deses menschen over ons brengen.

e Actor 4.18.

42 Gr. met aensegginge aengesegt. Hebr.

43 D. van desen Iesu. Siet act. 4.18.

44 D. de straffe van het bloet dat wy vergoten hebben, desen Iesum doodende, als of wy sijn bloedt onschuldelick vergoten souden hebben. Siet Matth. 27.24, 25.

29

Maer Petrus ende de Apostelen antwoordden, ende seyden, ^f Men moet Gode meer gehoorsaem zijn dan den menschen.

f Actor. 4.19.

30

^g De Godt onser Vaderen heeft Iesum ⁴⁵ opgeweckt, welcken ghy omgebracht hebt, ^h hangende [hem] aen het houdt.

g Actor. 3.15.

45 N. uyt den dooden, ofte, gestelt ende gesonden tot eenen Salighmaker. Act. 13.23.

h Deut. 21.23. Actor. 10.39. ende 13.29. 1.Pet. 2.24.

31

Desen heeft Godt door sijne rechter-[handt] ⁱ verhooght ⁴⁶ [tot] eenen Vorst ende Salighmaker, om ⁴⁷ Israël te geven bekeeringe ende vergevinge der sonden.

i Actor. 2.33. ende 3.15. Philip. 2.9.

46 Ofte, zijnde een Vorst ende Salighmaker.

47 D. de ware Israelieten, Rom. 9.6. Galat. 6.16.

32

Ende wy sijn ^k sijne getuygen ⁴⁸ van dese woorden: ende oock ⁴⁹ de heylige Geest, welcken Godt ^l gegeven heeft den genen die hem gehoorsaem zijn.

k Ioan. 15.27. Luc. 1.37. Actor. 10.37.

48 D. van dese saecken. Hebr.

49 D. de krachtige werckinge des heyligen Geests in de herten der menschen, tot hare bekeeringe, mitsgaders dese sichtbare gaven des selven.

l Actor. 2.4.

33

Als sy nu [dit] hoorden ⁵⁰ berstede haer ['t herte], ende hielden raedt om haer te dooden.

50 Gr. Sy wierden als in tween gesneden ofte gesaeght: namelick in't herte van boosheyt ende toorne. Siet. Act. 7.54.

34

Maer een seker Phariseus stont op in den Raedt, met name ⁵¹ Gamaliël, een Leeraer der Wet, in weerde gehouden by al het volck, ende geboodt datmen de Apostelen ⁵² een weynich soude doen buyten [staen].

51 Dese meyntmen den selven te zijn, aen wiens voeten d'Apostel Paulus in de Wet onderwesen is geweest, Actor. 22.3.

52 Gr. eenen korten. N. tijt.

35

Ende seyde tot haer, Ghy Israëlitische mannen, siet voor u wat ghy doen sult, aengaende dese menschen.

36

^m Want ⁵³ voor dese dagen stondt ⁵⁴ Theudas op, seggende dat hy ⁵⁵ wat was, dien een getal van ontrent vier hondert mannen ⁵⁶ aenhinck: welcke is omgebracht, ende alle die hem gehoor gaven zijn verstroyt, ende tot niet geworden.

m Actor. 21.38.

53 D. voor desen tijdt. want het was al eenige jaren geleden.

54 De histori-schrijver Iosephus Antiq. l. 20. cap. 2. maeckt mentie van eenen oproerigen Theudas, die hem opgeworpen heeft als Cuspius Fadus Stadt-houder over Iudea was onder den Keyser Claudius, maer sulcks is na desen tijt geschiet ende na de doot van Herodes Agrippa. Soo dat Gamaliël hier dan spreeckt van eenen anderen Theudas, die ten tijden des Keysers Augusti ofte Tiberij geweest is.

55 D. wat groots, gelijck Actor. 8.9.

56 Gr. aenkleefde.

[fol. 61v]

37

⁵⁷ Na hem stond op ⁵⁸ Iudas Galileus, ⁵⁹ inde dagen ⁶⁰ der beschrijvinge, ende maeckte veel volcks afvalligh achter hem: ende dese is oock vergaen, ende alle die hem gehoor gaven, zijn verstroyt geworden.

57 D. nae desen Theudas.

58 Dese wort anders genaemt Iudas Gaulonites, die het volck oproerich maeckte, als Archelaus afgeset ende gebannen zijnde, de Romeynen het lant van Iudea tot een provincie maeckten, ende door hare stadthouders voortaen lieten regeren, ende tot dien eynde het landt lieten beschrijven. siet Ioseph. lib. 18. cap. 1. ende lib. 20. capit. 3. Iosephus maeckt noch mentie van eenen andere oproerigen Iudas, den sone vanden moordenaer Ezechias, die voor desen oproer verweckte als Archelaus nae Roomen was gereyst, om in sijns Vaders Herodis plaetse gestelt te worden, Antiq. l. 17.12. ende de bell. Iud. lib. 2. cap. 2.

59 D. ten tijde.

60 Dese beschrijvinge en is niet de selve daer van gesproken wort Luc. 2. versen 1, 2. want die geschiedde sonder oproer: ende wort de eerste genaemt ten aensien van dese tweede, die daer na gedaen is over Iudea, ende met oproer gemenght: welcken dese Iudas verweckte. Iosephus Antiq. lib. 18. cap. 1.

38

Ende nu segge ick u lieden, ⁶¹ houdt af van dese menschen, ende laet'se [gaen], ⁿ want indien ⁶² desen raedt, ofte dit werck ⁶³ uyt menschen is, soo sal het ⁶⁴ gebroken worden.

61 Namel. dat ghy haer geen quaet meer en doet.

n Prov. 21.30. Iesai. 8.10. Matth. 15.13.

62 D. dit onderstaen ofte bedrijf der Apostelen.

63 D. van menschen ende uyt menschelicke autoriteyt aengenomen. Matth. 21.25.

64 Gr. ontbonden.

39

Maer indien het ⁶⁵ uyt Godt is, so en condt ghy dat niet ⁶⁶ breken, op dat ghy niet ⁶⁷ misschien gevonden en wort oock ^o tegen Godt te strijden.

65 D. uyt Godtlicke autoriteyt ende bevel aengestelt.

66 Gr. ontbinden.

67 Ofte, t' eeniger tijdt.

o Actor. 9.5. ende 23.9.

40

Ende sy ⁶⁸ gaven hem gehoor: ende als sy de Apostelen tot haer geroepen hadden ⁶⁹ geesselden sy [de selve], ende geboden [haer] dat'se niet en souden spreken ⁷⁰ in den name Iesu: ende lieten'se gaen.

68 D. sy lieten haer bewegen ende overreden datse sijnen raedt volghden.

69 Gr. sloegen, namelick met roeden ofte geesselen. Dit was haer van Christo voorseght Matth. 10.17. ende 23.34. het selve is oock aen Paulus gedaen. 2.Corinth. 11.24.

70 Siet Actor. 4.18.

41

Sy dan gingen henen van het aengesicht des Raedts, ^p verblijdt zijnde dat sy waren ⁷¹ weerdigh geacht geweest ⁷² om sijns naems wille smaetheyt te lijden.

p Matth. 5.12.

71 N. van Godt, die haer uyt genade dese eere ende weerdigheyt gegeven hadde. Phil. 1.29.

72 D. om de sake ende leere Christi.

42

Ende sy en hielden niet op alle dage inden Tempel, ende ⁷³ by de huysen te leeren, ende Iesum Christum te vercondigen.

73 Ofte, van huys tot huys. Siet Actor. 2.46. ende 20.20.