Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het vj. Capittel.

1 Van hier voort leert den Apostel, dat de gene die door het geloove in Christum zijn gerechtveerdight, oock door de kracht van Christi doodt ende opstandinge worden vernieuwt ende geheylight, ende bewijst het selve door de beteeckenisse van onsen Doop. 5 als oock uyt onse vereeninge met Christo, waer door wy met hem der sonde gestorven, ende tot een nieuw leven opgeweckt zijn. 9 Betuyght voorder, dat gelijck Christus maer eens is gestorven, ende voortaen altijt leeft in heerlickheyt, wy oock alsoo, als wy gelooven, der sonde sterven, om voortaen heyliglijck te mogen leven. 12 Treckt hier uyt eene gemeyne vermaninge, dat de sonde dan over ons niet en moet heerschen, maer wy over de sonde. 15 ende verklaert dat de genade Godts, ende de vryheyt daer in wy staen, ons oock daer toe moet bewegen. 21 Eyndelijck versterckt hy dese sijne vermaninge door de bedenckinge van de vrucht der sonde, welcke is de doodt: ende van ’t eynde der heylighmakinge, ’t welck is het eeuwige leven, ons uyt genade door Christum gegeven.

1

¹ WAt sullen wy dan segghen? sullen wy ² inde sonde blijven, op dat de genade ³ te meerder worde?

1 Dese tegenwerpinge rijst uyt het gene Paulus in de twee laetste verssen van’t voorgaende cap. hadde geseght.

2 D. onder de heerschappie der verdorvenheyt, die in ons noch overich is. cap. 7.14. Ofte, in allerley sonde die in de werelt de overhandt heeft.

3 Namelijck, gelijck in de twee voorgaende verssen schijnt betuyght te zijn: het welck aldaer verklaert is.

2

⁴ Dat sy verre. Wy ⁵ die de sonde gestorven zijn, hoe sullen wy noch ⁶ in deselve leven?

4 d’Apostel verwerpt met dese woorden sulck gevolgh, als der antwoorde onweerdigh, ende bewijst het tegendeel, dat wy inde sonde niet en moeten blijven.

5 D. is, wy die van de heerschende macht der inwoonende sonde door Christi Geest verlost zijn. Versen 6, 7. want de sonde sterven, beteeckent in de Schriftuere des Nieuwen Testaments de sonde in ons geen leven laten hebben, Dat is, niet leven onder de macht ende heerschappie der sonde.

6 D. de sonde haer leven ende kracht laten, ende in ons de overhant laten hebben.

3

Ofte en wetet ghy niet ^a dat so vele als wy ⁷ in Christum Iesum gedoopt zijn, wy ⁸ in sijnen doodt gedoopt zijn?

a Gal. 3.27.

7 N. Om te betuygen onse gemeynschap die wy met Christo hebben door het geloove.

8 D. door den Doop versekert worden, dat wy gemeynschap hebben aen sijne doodt, waer door niet alleen onse sonden voor Godt versoent zijn, maer oock de H. Geest is verworven, door wiens werckinge de verdorventheyt die in ons is haer leven ofte heerschende kracht is benomen, het welck is den eersten Trap onser weder-geboorte. Tit. 3. versen 5, 6. De Apostel schijnt hier te sien op de wijse van doopen in die warme Oostersche landen veel gebruycklick, daer de menschen geheel in’t water ingedoopt wierden, ende een weynigh tijdts onder het water bleven, ende daer nae uyt het water opresen: ende aen te wijsen dat dese in-doopnige ende blijven in’t water een af-beeldinge is van Christi doot ende begrafenisse, ende het op-rijsen uyt het water, van sijne verrijsenisse. Het welck oock op onse wijse van doopen door besprenginge wel kan gepast worden.

[fol. 80r]

4

^b Wy zijn dan ⁹ met hem begraven door den doop in den doodt, op dat gelijckerwijs Christus uyt de dooden ^c opgeweckt is ¹⁰ tot de heerlickheyt des Vaders, ¹¹ alsoo oock wy ^d in nieuwicheyt des levens wandelen souden.

b Coloss. 2.12.

9 Dit is de tweede trap onser wedergeboorte, die ons door den Doop wort versegelt, namelick de toe-neminge ende volherdinge in de doodinge der sonde in ons, gelijck de begraefenisse een volherdinge was van den doodt Christi. vers 6.

c Rom. 8.11. Philip. 3. versen 10, 11.

10 Gr. dia, welck woort meest beteeckent door, D. door de heerlickheyt des Vaders, doch wort oock somwijlen voor tot genomen, het welck hier best past. Siet. 2.Pet. 1.3.

11 Dit is de derde trap onser wedergeboorte, die wy door de kracht der opstandinge Christi ontfangen, ende ons door den Doop wordt beteeckent ende versegelt: namelick dat wy kracht ontfangen hebben om voortaen in nieuwigheyt des levens, dat is, in heyligheyt ende reynigheyt te wandelen. Ephes. 5. versen 26, 27.

d Ephes. 4.23. Coloss. 3.10. Hebr. 12.1. 1.Pet. 2.2.

5

^e Want indien wy met hem ¹² eene plante geworden zijn in de gelijckmakinge sijns doots, so sullen wy het oock zijn [in de gelijckmakinge sijner] opstandinge.

e Rom. 8.11. Coloss. 3.1.

12 Ofte, t’samengeplant zijn: een gelijckenisse genomen van een ente die in eenen jeuchdigen boom ingegriffijt wordt, welcke tot een plante wort met den boom, ende het sap des levens ende der vruchtbaerheyt uyt hem treckt. Alsoo, wil hy seggen, die met Christo, als de stamme, door het geloove zijn vereenigt (waer van de Doop oock een teecken is, Galat. 3. vers 27.) die verkrijgen door den Geest Christi de kracht niet alleen om de sonden te dooden ende allengskens te begraven, maer oock om in nieuwigheydt des levens meer ende meer op te staen, ende ter eeren Godts heylighlick te leven. Ioan. 15.1.

6

Dit wetende dat ¹³ onsen ouden mensche ^{f 14} met [hem] gecruycight is, op dat ¹⁵ het lichaem der sonde ¹⁶ te niete gedaen worde, op dat wy ¹⁷ niet meer de sonde en dienen.

13 Alsoo noemt hy de aengeborene blintheydt ende verdorvenheydt des menschen, die wy van den eersten mensche erven, die hy elders oock vleesch noemt, gestelt tegen den nieuwen mensche, die bestaet in kennisse, heyligheyt, ende rechtveerdigheyt. Ephes. 4.22. Coloss. 3.9.

f Gal. 2.20. ende 5.24. Phil. 3.10. 1.Petr. 4. versen 1, 2.

14 Dewijle Christus onse sonden aen het cruyce op hem geladen heeft, niet alleen om die te versoenen, maer oock om de selve te niete te doen, gelijck volght. Siet oock Hebr. 9. verssen 14, 26, 28.

15 D. de geheele masse ofte t’ samen-voeginge van dese verdorventheydt, de welcke is als een onsuyver lichaem, dat vele onsuyvere leden heeft. Coloss. 2.11. ende 3.5.

16 Dit lichaem der sonde is wel van Christo geheel te niete gedaen, so veel sijne verdiensten aengaet, ende is oock door sijnen Geest in de wedergeborene de kracht van heerschen benomen versen 12, 14. maer moet allengskens meer ende meer in ons vernietight worden door den selven Geest met naerder toe-eygeninge des doodts Christi, gelijck Paulus daer toe de wedergeborene vermaent, Rom. 8.13. ende 12.2. Ephes. 4.22. Coloss. 3.9. tot dat de selve in ons namaels geheel sal vernietight worden. Hebr. 4.10.

17 Namel. gelijck wy deden voor onse weder-geboorte. Siet van desen dienst der sonde naerder verklaringe, versen 16, 17, 18, 19.

7

^g Want ¹⁸ die gestorven is, die is ¹⁹ gerechtveerdight van de sonde:

g 1.Petr. 4.1.

18 Dit is een reden genomen van de gelijckenisse van een doodt mensche, die de wercken van levendige niet meer en doet, noch aen geene diensten meer en is verbonden, daer aen hy in sijn leven verbonden was.

19 D. van hare macht vry-gemaeckt ofte verlost. Want hier en wort eygentlick niet gesproken van de vergevinge der sonden, gelijck in de vijf voorgaende capp. maer van de vernietinge van de macht der sonde: een gelijckenisse genomen van een mensche die van den Rechter gerechtveerdigt ofte vrygesproken zijnde, oock met eenen vande banden verlost ende vry gelaten wordt.

8

^h Indien wy nu ²⁰ met Christo gestorven zijn, so gelooven wy dat wy oock ²¹ met hem sullen leven.

h 2.Timot. 2.11.

20 Siet de aenteeck. op versen 3, 4.

21 Namel. in dit leven een geestelick leven, ende hier namaels het eeuwige leven. Siet Rom. 8. versen 10, 11. Ephes. 2.5. Coloss. 2.13. ende 3.1, 2, 3, 4.

9

ⁱ Wetende dat Christus op-gheweckt zijnde uyt de dooden, niet meer en sterft: de doot ²² en heerscht niet meer over hem.

i Apoc. 1.18.

22 D. en heeft geen macht meer over hem.

10

^k Want dat hy gestorven is, dat is hy ²³ der sonde ²⁴ eenmael gestorven: ende dat hy leeft, dat leeft hy ²⁵ Gode.

k 1.Petr. 2.24.

23 N. tot versoeninge ende vernietinge der selve.

24 Want door eene offerande heeft hy in der eeuwigheydt volmaeckt die geheylight worden. Hebr. 10.14.

25 D. by Godt, ende ter heerlickheyt Godts, tot sijner rechter-hant geset zijnde.

11

Alsoo oock ghy lieden houdt het daer voor dat ghy wel ²⁶ der sonde doot zijt, maer ²⁷ Gode levende zijt in Christo Iesu onsen Heere.

26 D. der sonde gestorven zijt. Siet de aenteeck. vers 2.

27 D. de kracht hebt ontfangen door den Geest Christi om voor Godt ende ter eeren Godts te leven, ende de sonde meer ende meer te dooden. Daer uyt vloeyt dan de vermaninge in de volgende verssen Siet oock Rom. 8.1, etc.

12

Dat ²⁸ dan de ²⁹ sonde niet en ³⁰ heersche in uw’ ³¹ sterflijck lichaem, om haer ³² te gehoorsaemen in de begeerlickheden des selven [lichaems].

28 D. dewijle ghy weder-geboren zijt ende verlost van de macht der sonde.

29 D. de overblijfselen der verdorvenheydt, die in ons tot onser oeffeninge ende vernederinge overigh zijn.

30 D. de overhant hebbe, Namel. over de kracht ende bewegingen des Geests in u. Siet Rom. 8. versen 13, 14. Gal. 5. verssen 16, 17, 18.

31 Dit wort geseght niet om dat de quade begeerlickheden alleen in het lichaem zijn, ofte haren oorspronck alleen uyt het lichaem ende niet uyt de ziele hebben: want dat strijdt tegen het gene Christus seght Matth. 15. verssen 18, 19. ende Paulus Galat. 5. versen 19, 20. maer om dat dese quade begeerlickheden haer in het lichaem meest openbaren, ende door het lichaem uytgevoert worden.

32 D. te volgen, ofte te doen, daer de sonde ons door verscheydene begeerlickheden toe verlockt. Iac. 1.14.

13

Noch en stelt uwe leden niet ³³ der sonde tot ³⁴ wapenen der ongerechtigheyt: ^l maer stelt u selven ³⁵ Gode, als ³⁶ uyt de dooden levendigh [geworden] zijnde, ende [stelt] ³⁷ uwe leden Gode tot wapenen der gerechticheyt.

33 D. tot dienst van de sonde die in u noch is.

34 D. instrumenten, uytvoerders der ongerechtigheydt, gelijck een soldaet met sijne wapenen uyt-voert het gene hem sijn Overste gebiedt.

l Luc. 1.74. Rom. 12.1. Gal. 2.20. Hebr. 9.14. 1.Pet. 4.2.

35 D. ten dienste Godts.

36 D. als uyt den doodt ende macht der sonde verlost ende met het leven der gerechtigheyt door Christum begaeft.

37 N. als die instrumenten zijn der ziele om uyt te voeren het gene sy wilt ofte begeert.

14

Want ³⁸ de sonde en sal over u niet heerschen: want ghy en zijt niet ³⁹ onder de Wet, ⁴⁰ maer onder de genade.

38 In het 12 vers was dit een vermaninge, doch hier is ’t een belofte, dat de sonde in ons niet en sal heerschen, soo wy maer daer tegen behoorlick strijden: waer van de reden in de naevolgende woorden wordt gegeven.

39 Nam. die wel beveelt wat wy doen moeten, maer en geeft de macht niet om te doen dat sy beveelt: verschrickt ons wel door hare dreygementen, maer en verquickt noch en verwackert ons niet om de sonde te overwinnen, door dien wy daer door meer ende meer van de sonde worden overtuyght. Rom. 7. ende 2.Cor. 3. cap.

40 N. Iesu Christi, die ons niet alleen van de schult, maer oock van de macht der sonde heeft verlost, ende ons door sijnen Geest de kracht geeft om de sonde met hare begeerten tegen te staen, ende te overwinnen. Siet Rom. 8. versen 1, 2, 3, 13. 2.Tim. 1.7. 1.Ioan. 5.4.

15

⁴¹ Wat dan? Sullen wy sondigen, om dat wy niet en zijn onder de Wet, maer onder de genade? Dat zy verre.

41 Dese tegenwerpinge rijst daer uyt, dat yemant dese woorden niet zijn onder de Wet, qualick hadden konnen duyden: namelick als of hy dat verstaen hadde van de gehoorsaemheydt der Wet, ofte van den regel der gerechtigheyt die inde Wet begrepen is, ende het woordt genade, van eene toelatinge ofte vryheyt van leven, so het elck belieft: het welck d’Apostel in’t eynde van dit vers verwerpt ende inde navolgende verssen krachtelick wederleght.

16

Weet ghy niet ^m dat wien ghy u selven stelt tot dienstknechten ⁴² ter gehoorsaemheyt, ghy dienstknechten zijt des genen dien ghy gehoorsaemt, ofte ⁴³ der sonde tot de doodt, ofte ⁴⁴ der gehoorsaemheyt ⁴⁵ tot gerechticheyt?

m Ioan. 8.34. 2.Petr. 2.19.

42 D. is, om dien te gehoorsamen ende u selven te onderwerpen.

43 D. der heerschende sonde, als voren.

44 N. die ghy Godt voor uwe verlossinge schuldigh zijt.

45 N. om gerechtigheyt te oeffenen.

17

Maer Gode zy danck, dat ghy [wel] dienstknechten der sonde ⁴⁶ waert, maer [dat] ghy [nu] van herten gehoorsaem geworden zijt ⁴⁷ den voorbeelde der leere, tot het welck ghy overgegeven zijt:

46 N. eer ghy in Christum hebt gelooft.

47 N. des Euangeliums, die een leere is der Godsaligheyd, ende gerechtigheydt, ende gelijck een voorbeelt dat soodanigen naedruck oock laet inde gene diese aennemen, alsoo dat sy door de kracht van Godts Geest haer selven tot naevolginge der selver leere oock overgeven.

18

ⁿ Ende vry gemaeckt zijnde ⁴⁸ van de sonde, zijt gemaeckt dienstknechten der gerechticheyt.

n Ioan. 8.32. Glat. 5.1. 1.Petr. 2.16.

48 D. van de slavernye der sonde.

19

Ick spreke ⁴⁹ op menschelijcker wijse, ⁵⁰ om der swackheyt uwes vleeschs wille. Want gelijck ghy uwe leden gestelt hebt [om] dienstbaer [te zijn] ⁵¹ der onreynicheyt, ende ⁵² der ongerechticheyt ⁵³ tot ongerechticheyt, also stelt nu uwe leden [om] dienstbaer [te zijn] der gerechticheyt ⁵⁴ tot heylichmakinge.

49 D. by gelijckenisse van saken die onder de menschen bekent zijn.

50 D. op dat ghy van wegen de swackheydt uwes verstants in geestelicke saken het selve te beter meught begrijpen. Ioan. 3.12.

51 D. der vleeschelicke lusten.

52 D. der begeerlickheden die strecken tot onderdruckinge uwes naesten.

53 D. tot volvoeringe van sulcke quade lusten ende begeerlickheden.

54 Namel. van uwen handel ende wandel voor Godt ende de menschen, gelijck vers 22.

20

^o Want doe ghy dienstknechten waert der sonde, so waert ghy ⁵⁵ vry van de gerechticheyt.

o Ioan. 8.34.

55 Gr. vry der gerechtigheyt. dat is, ontbloot van alle ware gerechtigheyt: ofte der gerechtigheyt niet onderworpen, gelijck een vry mensche die onder niemant en staet.

21

Wat vrucht dan hadt ghy doe van die dingen daer over ghy u ⁵⁶ nu ⁵⁷ schaemt? Want het eynde der selve ⁵⁸ is de doot.

56 N. nae dat ghy tot kennisse zijt gekomen.

57 Dat is, leetwesen hebt ende schaemte, over de schandelickheden daer ghy te voren behagen in haddet.

58 N. ten zy wy daer van gerechtveerdight ende geheylight geweest waren door het bloet ende den Geest Christi. 1.Corinth. 6.11.

22

Maer nu ⁵⁹ van de sonde vrygemaeckt zijnde, ende ⁶⁰ Gode dienstbaer gemaeckt zijnde, hebt ghy uwe vrucht ⁶¹ tot heylichmakinge, ende het eynde het eeuwige leven.

59 D. van de slavernye der sonde, als voren.

60 D. bequaem ende gewilligh om Godt te dienen.

61 N. in dit leven, gelijck vers 19. Siet 1.Thess. 4.3.

23

^p Want ⁶² de besoldinghe der sonde is ⁶³ de doodt, ^q maer ⁶⁴ de genaden-gifte Godts ⁶⁵ is het eeuwige leven, door Iesum Christum onsen Heere.

p Gen. 2.17. Rom. 5.12. 1.Corinth. 15.21. Iac. 1.15.

62 Gr. besoldingen. Een gelijckenisse genomen van de krijghs-luyden die ten eynde van haren dienst hare betalinge ofte soldye krijgen.

63 Namel. niet alleen de tijdtlicke, maer oock de eeuwige, gelijck uyt het naevolgende lidt blijckt.

q 1.Petr. 1.3.

64 Namel. die wy door Christum verkrijgen oock in onse heylighmakinge, waer van hy hier spreeckt.

65 D. heeft tot een eynde het eeuwige leven, gelijck gesproken wordt vers 22. niet dat de selve sulcks verdient (want dan en soudet niet zijn een genaden-gifte) maer om dat Christus ons sulcks verdient heeft, ende uyt genade sal schenken, gelijck de volgende woorden, door Iesum Christum onsen Heere, bewijsen.