Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het iij. Capittel.

1 Den Apostel gaet voort tot de ampten Christi, insonderheyt sijn Prophetisch ende Priesterlick ampt, tusschen beyden oock sprekende van sijn Conincklick ampt: ende begint van sijn Prophetisch ampt, leerende dat sy sijn woort moeten gehoorsaem zijn. 2 Vergelijckt Christum met Mose, ende verklaert dat hy so veel grooter dan Moses is, als de bouwer des huys meerder is dan het huys. 5 ende als de sone des huys meerder is als de dienaer. 7 Versterckt sijne vermaninge met een gelijcke vermaninge Davids tot den Israeliten uyt den 95 Psalm. 12 ende waerschouwt de Hebreen, dat sy hare herten oock niet en verharden. 14 maer in het geloove stantvastich blijven. 15 Leght de aengetogene plaetse des Psalms uyt, ende past ’se op de Hebreen. 17 ende waerschouwt de selve, dat sy ’t exempel harer ongehoorsaemheyt niet en volgen, so sy der selver straffe niet en willen deelachtich zijn.

1

¹ HIerom, heylige broeders, die ² der hemelsche roepinge deelachtich zijt, ³ aenmerckt den ⁴ Apostel ende ^{a 5} Hoogen-priester ⁶ onser belijdenisse Christum Iesum:

1 Namel. dewijle wy verstaen hebben, dat Christus waerachtich Godt is, ende eener natuere met ons deelachtich is geworden, gelijck in de twee voorgaende cap. is bewesen.

2 D. die uyt den hemel is. Phil. 3.14. ende ons tot hemelsche dingen vermaent. 2.Thessal. 2. vers 14. Ende alsoo onderscheyt hy de geloovige Ioden van de ongeloovige ende hardneckige.

3 Namel. alsoo dat ghy hem gehoorsaem blijft. Het Gr. woort beteeckent een aenmerckinge met grooten aendacht.

4 Dat is, gesante des Vaders, om ons den raedt Godts van onse salicheydt te openbaren. Siet Ioan. 20.21.

a Hebr. 4.14. ende 6.20. ende 8.1. ende 9.11.

5 Namel. om ons met Godt te versoenen: van welck ampt hy breeder sal handelen in het vijfde ende volgende capit.

6 Dat is, der Euangelische leere, daer van wy belijdenisse doen.

2

Die getrouw is den genen ⁷ die hem gestelt heeft, ^b gelijck oock Moses in geheel ⁸ sijn huys was:

7 Gr. die hem gemaeckt heeft. Namel. tot een Apostel, Propheet, ende Hoogen-priester. Siet 1.Sam. 12.6. Actor. 2.36.

b Num. 12.7.

8 D. sijne Gemeynte, die het huys Godts genaemt wordt, om dat hy in de selve door sijn woordt, genade, ende Geest woont. Siet Matth. 18.20. 1.Timoth. 3.15.

3

Want ⁹ dese is so veel meerder heerlickheyt weerdich geacht dan Moses, als de gene die het huys ¹⁰ gebouwt heeft meerder eere heeft ¹¹ als het huys.

9 Namel. Christus, de Apostel ende Hooge-priester onser belijdenisse.

10 Ofte, toegerust, toebereyt.

11 Namel. dat door hem gebouwt is. Namel. sijne Gemeynte, waer van Moses een lidtmaet is.

4

Want een yeder huys wordt van yemandt ghebouwt: ^c maer ¹² die dit al-

c 1.Corinth. 5.17. Ephes. 2.10.

12 D. te wege gebracht heeft, wat tot den welstant sijner Gemeynte behoort.

[fol. 131v]

les gebouwt heeft, ¹³ is Godt.

13 Waer uyt dan noodwendelick volgt dat Christus oock dese ware Godt is, die dit alles heeft gebouwt, gelijck hy in het derde vers hadde getuyght.

5

Ende Moses is wel getrouw geweest in geheel sijn huys, als een dienaer, ^{d 14} tot getuyginge der dingen die [daer na] gesproken souden worden:

d Deut. 18.15, 18.

14 Ofte, tot getuygenisse. Dit seght den Apostel van de voorseggingen ende ceremonien des Ouden Testaments, die van Mose ende de Propheten zijn voorghestelt, ende daer nae door Christum ende de Apostelen naerder ende breeder souden verklaert worden, gelijck Moses selve getuyght Deut. 18. vers 15.

6

Maer Christus ¹⁵ als de Sone over sijn eygen huys: ^e wiens ¹⁶ huys wy zijn, ^f indien wy maer ¹⁷ de vrymoedicheyt, ende ¹⁸ den roem der hope tot den eynde toe vast behouden.

15 D. als de eygene Sone ende erfgenaem, want anders was oock Moses een sone Godts door den geloove.

e 1.Cor. 3.16. ende 6.19. 2.Corinth. 6.16. 1.Petr. 2.5.

16 D. Gemeynte, ofte huysgenooten: gelijck vers 2.

f Rom. 5.2.

17 Dat is, het geloove, ofte vertrouwen op Christum, waer door wy eenen vrymoedighen toeganck hebben tot Godt, als tot onsen Vader. Siet hier nae cap. 10.22. ende Rom. cap. 8.15, etc.

18 D. de hope waer door wy van Godts gunste ende onse toekomende heerlickheyt durven roemen. Rom. 5. versen 2, 3.

7

Daerom gelijck ¹⁹ de heylige Geest seght, ^g Heden indien ghy ²⁰ sijne stemme ²¹ hooret,

19 Namelick, door den mont des Propheten Davids, gelijck daer bygevoeght wordt Actor. cap. 1. vers 16. Siet oock 2.Sam. 23.2. ende 2.Petr. 1.21.

g Psal. 95.7. Hebr. 4.7.

20 N. Godts, ofte des Messie stemme, daer door Godt oock tot haer soude spreken. Hebr. 1.1.

21 Ofte, sult hooren. Waer mede de Propheet aenwijst dat hy dit niet alleen en verstaet van sijne stemme die doe sprack, maer noch van een ander stemme, N. des Messie, die daer nae noch tot haer soude spreken.

8

So en ²² verhadt uwe herten niet, ^h gelijck [het geschiet is] ²³ in de verbitteringe, ²⁴ ten dage der versoeckinge, in de woestijne:

22 De menschen worden geseght hare herten te verherden, wanneer sy de stemme des Heeren niet ter herten en nemen, ofte tot hare herten en laten ingaen, om die te gelooven ende te gehoorsamen. Siet Zach. 7.11, etc.

h Exo. 17.2.

23 D. inden tijt der verbitteringe, wanneer de Israeliten Godt door hare wederspannigheyt vertoornden ofte verbitterden, het welck meermaels in de woestijne is geschiet den tijt van veertigh jaren, maer insonderheyt Exod. 17.7. Num. 20.13.

24 D. ten tijde der versoeckinge, wanneer sy my in de woestijne versochten. Ende stelt haer de Apostel dit exempel voor, om dat sy altijt op hare voor-ouders roemden.

9

Alwaer my uwe Vaders ²⁵ versocht hebben: sy hebben ²⁶ my beproeft, ende hebben mijne wercken gesien veertigh jaren lanck.

25 De mensche wordt gheseght Godt te versoecken, wanneer hy Godts beloften ofte macht moetwillighlick in twijfel treckt, ofte de ordinarise middelen van Godts regeringe veracht, ende extra-ordinarise versoeckt, gelijck de Israeliten hier deden, ende de Phariseen Christum versoecken, Matth. 16.1.

26 Sommige nemen dit voor een verklaringe van het voorgaende woordt versoecken, doch wordt van andere wel soo bequamelick in het goede genomen voor genoechsame preuve ofte ervarentheydt hebben van Godts macht ende goeden wille in het verlossen van haer, ende spijsen van haer, alle dien voorgaenden tijt, gelijck de volgende woorden desen sin oock mede-brengen.

10

Daerom was ick vertoornt over dat geslachte, ende sprack, Altijt ²⁷ dwalen sy met het herte, ende sy en hebben ²⁸ mijne wegen ²⁹ niet gekent.

27 Dat is, keeren haer als dwalende menschen van my af, ende van de gehoorsaemheydt diese my schuldigh zijn.

28 D. mijne geboden die ick haer gegeven hebbe, ende mijne weldaden die ick haer gedaen hebbe.

29 D. niet ter herten genomen: ofte, in hare kennisse die niet gesocht te houden, om die behoorlick te erkennen ende waer te nemen.

11

ⁱ So hebbe ick dan gesworen in mijnen toorne, ³⁰ Indien sy ³¹ in mijne ruste sullen ingaen.

i Num. 14.21. Deuter. 1.34.

30 Een wijse van eetsweren by den Hebreen gebruycklick. Siet Marc. 8.12. dat is, dat sy niet en sullen ingaen.

31 Soo wordt hier genaemt het landt Canaan, om dat het geweest is een eynde van de dwalingen der Israeliten in de woestijne: ende wordt alhier met eenen voorgestelt als een voorbeelt van de toekomende ruste na dit leven, in het eeuwige leven, gelijck Paulus in het volgende cap. naerder sal verklaren.

12

Siet toe, ³² broeders, dat niet t’eeniger tijdt in yemandt van u en zy ³³ een boos ongeloovigh herte, om af te wijcken van den levenden Godt:

32 Alsoo noemt hy hier de Hebreen, die belijdenisse van Christo deden, ende vermaent haer nu elck in het bysonder toe te sien, dat sy den meerderen hoop der hartneckige Ioden niet en souden volgen, gelijck vele van hare vaders in de woestijne gedaen hadden, ende daer over uyt de ruste des lants Canaan waren uytgesloten.

33 Gr. een boos herte des ongeloofs. dat is, dat onder den schijn van een Christen te zijn, evenwel ongeloovigh is, ende volgens dien lichtelick tot afwijckinge van sijne belijdenisse te brengen. Siet Matth. 13.20, 21.

13

Maer vermaent ³⁴ malkanderen alle dage, ³⁵ soo lange als het Heden genaemt wort: op dat niet yemant uyt u verhardt en worde door de verleydinghe der sonde.

34 Namel. tot stantvastigheyt ende toenemen in het geloove. Het kan oock over-geset worden vermaent u selven. doch de volgende woorden, op dat niet yemant van u, schijnen de eerste oversettinge te vereyschen, gelijck dit Griecx woordt heautous oock genomen wort Ephes. 4.32. Coloss. 3.16. 1.Thess. 5.13.

35 D. soo lange als de Heere u tijdt ende gelegentheydt daer toe geeft, ende u daer toe roept, welcke roepinge wy moeten waernemen. Want andersins sendt de Heere dickwils door sijne rechtveerdigheydt eene kracht der dwalinghe over de menschen, die den Euangelio niet gehoorsaem en zijn, tot een straffe van hare ondanckbaerheydt. Siet 2.Thess. 2. versen 11, 12.

14

Want wy zijn ³⁶ Christi deelachtigh geworden, so wy anders het beginsel ³⁷ deses vasten grondts tot den eynde toe vast behouden:

36 Ofte, Christi mede-genooten. N. in sijne hemelsche erve. Rom. 8.17. 1.Petr. 1. versen 3, 4.

37 Gr. hypostaseos, dat is, selfstendicheydts: alsoo noemt hy het geloove ende vast vertrouwen op Christum, om dat het selve ons Godts beloften bevestight ende in ons doet bestaen. Diergelijcke beteeckeninge van dit woordt, siet 2.Corinth. 9.4. ende 11.17. ende hier nae capit. 11.1. hoe wel het selve woordt hier voren capit. 1.3. in een ander beteeckenisse wordt genomen.

15

³⁸ Terwijle daer geseght wort, ^k Heden indien ghy sijne stemme hooret, so en verhardt uwe herten niet, gelijck in de verbitteringe [geschiet is].

38 Ofte, soo lange. Namel. oock tot u door den Geest Christi, ende sijne Gesanten geseght wordt, gelijck het eertijdts geseght is door Mosem tot uwe Vaders.

k Hebr. 3.7.

16

Want sommige als sy die gehoort hadden, hebben [hem] verbittert, ³⁹ doch niet alle die uyt Egypten door Mosem uytgegaen zijn.

39 N. gelijck Iosue, Caleb, vele Leviten ende andere: ’t welck den Apostel daer by voeght, om te toonen dat Godt altijt oock sijn overblijfsel onder het volck heeft behouden, ende derhalven onder haer oock behouden sal, niet teghenstaende de verhardinge van vele.

17

Over welcke nu is hy vertoornt geweest veertigh jaren? Was het niet over de gene ⁴⁰ die gesondight hadden, ^l welcker ⁴¹ lichamen gevallen zijn in de woestijne?

40 D. tegen Godt gemurmureert hadden, ende van hem afvalligh geworden waren.

l Num. 14.36. Psal. 106.26. 1.Corinth. 10.10. Iud. vers 5.

41 Gr. leden. Niet dat alle die in de woestijne gestorven zijn, noodsakelick uyt den hemel oock zijn gesloten: want oock Aaron ende Moses zijn aldaer gestorven: Maer die sonder berouw ende beteringe, nae dat sy Godt versocht hadden, daer in zijn gestorven, waer van het uytsluyten uyt het beloofde landt maer een voorbeeldt en was.

18

^m Ende welcken heeft hy gesworen, dat sy in sijne ruste niet en souden ingaen, anders dan den genen die ongehoorsaem geweest waren?

m Deut. 1.34.

19

Ende wy sien dat sy niet en hebben connen ingaen ⁴² van wegen [hare] ongeloove.

42 D. om dat sy niet en betrouwden op Godts beloften, maer teghen hem murmureerden sonder berouw.