Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het ij. Capittel.

1 Den Apostel bestraft het aen-nemen des persoons onder de Christenen. 2 dat men een rijcke soude eeren alleen om sijnen rijckdom ende cierlick kleedt. 3 ende een geloovige, om dat hy arm is, ende een slecht kleedt draeght, verachten. 5 Bewijst dat sulcks onbetamelick is, aengesien de weerdigheyt der geloovigen by Godt, ende de boosheyt van vele rijcke 8 Dat het oock strijdt tegen de liefde onses naesten, ende den mensche tot een overtreder der wet maeckt, 10 al hield hy oock schoon alle andere geboden. 13 ende verklaert dat sodanighe een onbarmhertigh oordeel sal hebben te verwachten. 14 Leert hoorders, tegen de mont-Christenen, dat een geloove ’t welck geen goede wercken voort en brenght, geen salighmakende geloove en is. 15 gelijck de liefde geen oprechte liefde en is, wanneerse alleen met woorden, ende niet met der daet betoont wort. 17 om dat sulck een geloove doodt is, 18 ende niet getoont en kan worden, 19 dat oock de Duyvelen sulck geloove hebben. 20 ende betuyght datmen niet en kan gerechtveerdight worden door soodanigen gheloove, ’t welck hy bewijst met de exemplen van Abraham. 25 ende van Rahab. 26 ende met de gelijckenisse van een doodt lichaem sonder ziele.

1

MYne broeders, en hebt niet ¹ het geloove onses Heeren Iesu Christi, ² [des Heeren] der heerlickheyt ^{a 3} met aennemingen des persoons.

1 D. het Christen geloove, waer van Christus het fondament is. 1.Cor. 3. vers 11.

2 Hier mede wordt aengewesen de weerweerdigheydt des Christen gheloofs, als het welck niet alleen en siet op Christum voor ons ghekruyst. 1.Cor. 2.2. maer oock die van eeuwigheydt Godt is, ende nu in heerlickheydt sit aen de rechter-hant Godts inde hoochste plaetse. Siet 1.Corinth. 2.8. Hebr. 1.3. 1.Petr. 3.22. Andere voegen dit woordt der heerlickheyt by het woort het geloove: om dat het geloove voornamelick daer op siet, dat Christus door sijn lijden ingegaen is in sijne heerlickheyt, ende alle geloovige in de selve oock sal inbrengen, ende der selver deelachtigh maken.

a Levit. 19.15. Deuter. 16.19. Prov. 24.23. Matth. 22.16.

3 Dat is, der uyterlicke gelegentheydt des menschen, die tot de sake niet en doet, ghelijck rijckdom, macht, etc. siet hier van de aenteeckeninge Actor. 10. vers 34. Rom. 2.11.

2

Want so in uwe ⁴ vergaderinge quame ⁵ een man met eenen gouden rinck aen de vinger, in een ⁶ cierlicke kleedinge, ende daer quame oock ⁷ een arm man in ⁸ met een slechte kleedinge:

4 Gr. Synagoge, waer door verstaen worden niet de Ioodtsche Scholen ofte Synagogen, daer de Christenen niet meer en quamen om haren Godts-dienst te oeffenen, maer allerley plaetse, daer de Christenen by een quamen om den Godts-dienst te plegen.

5 D. rijcke luyden die van wegen haren rijckdom ofte pracht voor getrocken worden, onder de welcke dickwils woren gevonden soodanige als beschreven worden versen 6, 7.

6 Gr. blinckende.

7 Namel. hoe wel hy vroom ende geloovigh is.

8 Gr. in een vuyle kleedinge.

3

Ende ghy soudt ⁹ aensien den genen die de cierlicke kleedinge draeght, ende tot hem seggen, Sit ghy hier ¹⁰ op een eerlicke plaetse: ende soudt seggen tot ¹¹ den armen, Staet ghy daer, ofte, Sit hier onder mijne voetbanck:

9 Dat is, uwe oogen al te samen op hem slaen met eerbiedinge.

10 Gr. wel, ofte, eerlick.

11 Namel. die in de vergaderinge komt. Siet vers 2.

4

¹² En hebt ghy dan niet in u selven een onderscheyt gemaeckt, ende zijt ¹³ rechters gheworden van quade overleggingen?

12 Ofte, en zijt ghy niet in u selven veroordeelt? dat is, in uwe conscientien overtuyght dat ghy daer qualick aen doet.

13 Dat is, ghy hebt geoordeelt dat uwe quade overlegggingen in dit aennemen des persoons goet ende behoorlick waren. Ofte, Rechters die quade overleggingen hebben. dat is, verkeerde Rechters.

5

^b Hoort mijne geliefde broeders, ¹⁴ en heeft Godt niet ¹⁵ uytverkoren ¹⁶ de arme deser werelt, ¹⁷ [om] rijck [te zijn] in ’t geloove, ende erfgenamen ¹⁸ des Coninckrijcks, ’t welck hy ^c belooft den genen ¹⁹ die hem lief hebben?

b Ioan. 7.48. 1.Corinth. 1.26. etc.

14 Dat is, en hebt ghy niet gelesen, ofte geleert, verstaen, dat Godt, etc.

15 Namel. van eeuwicheydt voor de grondt-legginge der werelt. Ephes. 1.4. ende in den tijdt geroepen.

16 Niet alle, maer meer arme, als rijcke. 1.Corinth. 1.26.

17 Ofte, om te worden rijck in het geloove, etc. Siet diergelijcke wijse van spreken Rom. 8.29. gelijck de volgende woorden desen sin nootsakelick vereyschen.

18 N. der hemelen, en aller hemelscher goederen, hoewel sy de goederen deser werelt niet en hebben.

c Exod. 20.6. 1.Sam. 2. vers 30. Prov. 8.17. Matth. 5.3.

19 N. het zy arme ofte rijcke: het welck hy daer by doet, op dat de rijcke niet en souden meynen van de verkiesinghe ende dit Coninckrijck t’eenemael uyt-gesloten te wesen.

6

Maer ghy hebt den armen ²⁰ oneere aengedaen. ²¹ En overweldigen u niet de rijcke, ende [en] trecken’sen [niet] ²² tot de Rechter-stoelen?

20 Namel. daer mede dat ghy eenen soodanigen rijcken meer eere aendoet, als eenen geloovigen armen, die ghy veracht.

21 Hy bewijst dat sodanige rijcke sulcke eere niet weerdig en zijn, om hare boosheyt wille, dewijle sy de geloovige geweldelick onderdrucken.

22 Namel. om aldaer door schijn van recht, de geloovige valschelick te beschuldigen, ende ombarmhertelick te doen veroordeelen. Siet Matth. 10.17.

7

En lasteren sy niet ²³ den goeden naem ²⁴ die over u aengeroepen is?

23 Namelick, des Heeren Iesu Christi, des Soons Godts.

24 Namel. als ghy in sijnen name gedoopt zijt. Ofte, nae welcke ghy toe-genaemt zijt, Namel. Christenen. Een Hebr. wijse van spreken. Siet dierghelijcke Genes. 48.16. Iesa. 4.1.

8

Indien ghy dan ²⁵ de Conincklicke Wet ²⁶ volbrengt, na de Schrift, ^d Ghy sult uwen naesten lief hebben als u selven, soo doet ghy wel:

25 D. de voornaemste ende alghemeyne Wet, waer onder alle andere zijn begrepen, gelijck oock een gemeyne heyr-bane een Conincklicke wegh ghenaemt wordt. Num. 21.22. Ofte, die Godt een Heer ende Coninck over alle, ons voor-gheschreven ende geboden heeft.

26 Ofte, onderhout. want genomen zijnde dat yemant de gantsche Wet van de liefde des naesten onderhielt: ende hy aen-nam den persoon, ghelijck geseght is, soo is hy een overtreder der selve Wet: overmidts de liefde des naesten geen plaetse en kan hebben daer de naesten veracht wort: gelijck in het volghende vers verklaert wordt.

d Levit. 19.18. Matth. 22.39. Marc. 12.31. Rom. 13.9. Galat. 5.14. Ephes. 5.2. 1.Thess. 4.9.

9

Maer indien ghy ²⁷ den persoon aenneemt, so ²⁸ doet ghy sonde, ende wort van ²⁹ de Wet bestraft als overtreders.

27 Namel. gelijck te voren is verklaert versen 1, 2, etc.

28 Gr. werckt, dat is, doet een werck dat sonde is, als strijdende tegen de liefde des naesten.

29 Namel. in het voorgaende vers verhaelt.

10

^e Want ³⁰ wie ³¹ de geheele Wet sal houden, ende in een sal ³² struyckelen, die ³³ is schuldich geworden aen allen.

e Deut. 27.26. Matth. 5.19. Galat. 3.10.

30 Niet dat yemant de geheele Wet kan volmaecktelick onderhouden, maer dit wordt geseght onder conditie, soo daer yemant ware, ofte soo soo yemant hem daer van roemt, gelijck de jongelinck Matth. 19.20.

31 N. uytgenomen dit eene daer in hy mistreedt.

32 D. sondigen: een ghelijckenisse ghenomen van de gene die onder het wandelen ofte loopen haren voet stooten, ende vallen. siet hier nae capit. 3. vers 2.

33 Dat is, heeft hem schuldich gemaeckt aen de straffe, die de Wet tegen de overtreders uytspreeckt, Deuter. 27.26. Vervloeckt is hy die niet en blijft in allen, etc. Want die de Wet-gever derf verachten in het eene, die derf hem oock verachten in de andere: ende die een lidt des lichaems quetst, wort geseght ’t geheele lichaem gequetst te hebben.

11

Want die geseght heeft, ^f Ghy en sult geen overspel doen, ³⁴ die heeft oock geseght, Ghy en sult niet dooden. Indien ghy nu geen overspel en sult doen, maer sult dooden, so zijt ghy een overtreder der Wet geworden.

f Exod. 20.14. Matth. 5.27.

34 D. het is een ende de selve Wet-gever, die soo wel het een heeft verboden als het ander.

12

³⁵ Spreeckt alsoo, ende doet alsoo, als die door ³⁶ de Wet der vryheyt sult geoordeelt worden.

35 Namelick sonder aenneminge des persoons.

36 Dat is, door het Euangelium, waer door verkondight wordt dat wy door Christum vrygemaeckt zijn van de strengigheydt der Wet. Siet te voren capit. 1.25. ende volgens dien te swaerder oordeel sullen hebben te verwachten, soo wy dese genade tot onbarmherticheydt mis bruycken. Andere setten het over, als die door de Wet der vryheydt: dat is, nae de Leere des Euangeliums, voortaen uwe broeders sult oordeelen, sonder aenneminge des persoons.

13

^g Want ³⁷ een onbarmhertich oordeel [sal gaen] over de gene ³⁸ die geene barmherticheyt gedaen en heeft: ende ³⁹ de barmherticheyt roemt tegen het oordeel.

g Matth. 6.15. ende 18.35. Marc. 11.25. Luc. 16.25.

37 Dat is, het welck niet en is versacht ofte getempert met barmherticheyt, ofte genade van vergevinge.

38 Dat is, die geen liefde tegen sijnen naesten en sal gepleecht ofte betoont hebben, waer onder oock zijn de gene die uyt aenneminge des persoons den armen verachten. Siet Mat. 25. cap.

39 Dit verstaen sommige van de barmhertigheydt Godts, die tegen het strenge oordeel der Wet roemt, als het selve overwonnen ende wechgenomen hebbende van alle geloovige door Christum. Maer de voorgaende woorden schijnen te eyschen, dat het verstaen worde van de barmhertigheydt des menschen, die hy aen sijnen naesten heeft gedaen. Dese roemt, dat is, doet den mensche die’se gedaen heeft, in Christo roemen ende sich verblijden, teghen het oordeel der verdoemenisse, dat het selve over hem niet komen en sal: alsoo het seker is dattet niet komen en sal over de ware geloovige. Ioan. 5.24. Rom. 8.1. 1.Corinth. 15.55. ende hy door de wercken der barmhertigheydt ende liefde van de waerheydt en de oprechtigheydt sijns geloofs is versekert. Matth. 25.35. Gal. 5.6.

14

^{h 40} Wat nutticheydt is het, mijne broeders, indien yemandt ⁴¹ seght, dat hy het geloove heeft, ende en heeft de wercken niet? kan ⁴² dat geloove hem ⁴³ salich maken?

h Matth. 7.26. Iacob. 1.23.

40 Namel. tot des menschen troost ende salicheyt.

41 D. uyterlick belijdt, ende roemt, daer hy in der daet geen waer geloove en heeft.

42 Dat is, sulck een geloove, dat sonder de wercken is.

43 Dat is, rechtveerdigen voor Godt? hy wil seggen, geensins.

15

ⁱ Indiender nu een broeder ofte suster naeckt souden zijn, ende gebreck souden hebben van dagelicksch voedsel:

i Luc. 3.11. 1.Ioan. 3.17.

16

Ende yemant van u tot haer ⁴⁴ soude segghen, Gaet henen in vrede, wordt warm, ende wordt versadight: ende ghylieden en soudet haer niet geven de noodtdrufticheden des lichaems, ⁴⁵ wat nuttigheyt is dat?

44 Dat is, de liefde aen haer soude toonen alleen met woorden.

45 Hy wil seggen, geene, noch voor den armen, noch voor den genen die alleen met woorden lief heeft.

17

Also oock het geloove, indien het de wercken niet en heeft, ⁴⁶ is by hem selven doodt.

46 Ofte, in hem selven. dat is, en heeft geen nutticheydt tot rechtveerdighmakinge: noch geen kracht om saligh te maken, niet meer als een doodt lichaem zonder ziele kracht heeft om eenige werckingen des levens voort te brengen. Siet vers 26.

18

Maer sal ⁴⁷ yemandt ⁴⁸ seggen, ⁴⁹ Ghy hebt het geloove, ende ⁵⁰ ick hebbe de wercken: ⁵¹ toont my uw’ geloove ⁵² uyt uwe wercken, ende ick sal u ⁵³ uyt mijne wercken ⁵⁴ mijn geloove toonen.

47 Namelick, die het ware ende levendich geloove heeft, dat dadich is door goede wercken.

48 Namel. tot een huychelaer, die hem roemt van het geloove, ende geen goede wercken voort en brenght.

49 N. een geloove dat sonder de goede wercken is. Ofte, ghy seght dat ghy het geloove hebt. Laet het soo zijn.

50 D. een geloove met de wercken, ofte dadigh door de goede wercken.

51 Dat is, wel aen, indien ghy een waer geloove hebt, gelijck ghy roemt ende u inbeeldt, toont het door de wercken, gelijck een boom door de goede vruchten toont dat hy een goede boom is. Matth. 7.17, 18.

52 Andere lesen, sonder uwe wercken, het welck oock eenen goeden sin heeft. Doch de meeste Griecksche boecken hebben uyt uwe wercken.

53 Namel. als uyt de vruchten eenes waren geloofs, ende een seker bewijs des selven.

54 Namelick, dat het een oprecht ende waer geloove is.

19

Ghy gelooft ⁵⁵ dat Godt een eenich

55 D. ghy en gelooft niet, gelijck de Heydenen, datter vele Goden zijn, maer datter maer een Godt en is, die hem in sijn woort geopenbaert heeft. Deuter. 6.4. 1.Corinth. 8.6.

[fol. 140r]

[Godt] is: ⁵⁶ ghy doet wel: ^k de Duyvelen ⁵⁷ gelooven’t oock, ende ⁵⁸ sy tsitteren.

56 N. soo verre, dat ghy dien artijckel gelooft waerachtigh te zijn, ghelijck’se oock is: maer soodanighe kennisse ende toestemminge van de artijckelen des geloofs en is niet ghenoech tot een oprecht en waer geloove. Het bewijs volght.

k Marc. 1.24.

57 D. weten ende toe-stemmen oock datter maer eenen Godt en is: ende hebben daerom nochtans geen waer geloove.

58 Ofte, beven. Namelick voor het schricklick oordeel Godts, waer toe sy bewaert worden. 2.Petr. 2.4. ende en vertrouwen niet op de genade Godts, noch soecken niet hem als haren Vader te dienen.

20

Maer ⁵⁹ wilt ghy weten, ⁶⁰ O ydel mensche, dat het geloove ⁶¹ sonder de wercken doodt is?

59 Dat is, wilt ghy noch klaerder onderwesen worden in dit stuck, ick sal’t u noch klaerder bewijsen met de exemplen van Abraham ende Rahab.

60 D. ghy geveynsde mensche, die ydelick van het gheloove roemt, sonder het selve met de wercken te betoonen.

61 D. soo het sonder goede wercken is, ghelijck vers 17.

21

Abraham ⁶² onse vader ⁶³ is hy niet uyt de wercken gerechtveerdight, ^l als hy Isaac sijnen sone ⁶⁴ geoffert heeft op den altaer?

62 Dat is, die een Vader is aller ware geloovigen. Rom. 4. versen 1, 11, 16. wiens geestelicke kinderen over sulcks door gheen ander geloove gerechtveerdight en worden, dan daer door Abraham gerechtveerdight is gheweest.

63 Dit schijnt te strijden met het gene Paulus seght Rom. 4. capit. ende Galat. 3. capit. waer hy leert ende bewijst dat Abraham gerechtveerdight is niet uyt de wercken, maer door het geloove: ’t welck sommige selfs oock van de oude Leeraers heeft doen twijfelen, of dese Sendt-brief Iacobi oock behoort voor Heylige Schriftuere erkent te worden. Doch als men de sake wel in siet, soo en isser gantschelick geen strijdt. Want het oogh-merck Pauli is te leeren tegen de valsche Apostelen, dat de mensche voor Godt niet en wordt gerechtveerdight door sijne eygene gerechtigheydt, bestaende uyt de wercken der Wet die wy gedaen hebben, maer alleen door het gheloove, dat is, door de gerechtigheydt Christi met waren gheloove aengenomen. Rom. 3.28. Galat. 2.16. Philip. 3.9. Tit. 3. versen 4, 5. Hebr. 10.38. ende dit bewijst hy met het exempel van Abraham. Rom. 4. capit. maer het oogh-merk Iacobi is te leeren tegen de mondt-Christenen, dat het geloove, waer door wy voor Godt gerechtveerdight worden, niet en is alleen een kennisse met toestemminge, ofte een uyterlicke belijdenisse der artijckelen des geloofs, maer oock een vast vertrouwen des herten op de genade Godts in Christo, het welck in de ware geloovige verweckt ende voortbrenght de goede wercken, waer door sy versekert worden ende voor andere betoonen dat sy het ware salighmaeckende geloove hebben, ende voor Godt gerechtveerdight zijn. Ende tot dien eynde brenght hy oock hier voort het exempel Abrahams, ende bewijst, dat sijn geloove, waer door hy voor Godt gerechtveerdight is, soodanigen geloove is geweest, ende dat sulcks blijckt voornamelick uyt dat groot werck des geloofs, als hy sijnen sone Isaac heeft willen op-offeren. Beyde dese leeringen soo Pauli, als Iacobi, zijn waerachtigh ende schriftmatigh, ende en strijden geensins. Daerom als Iacobus hier seght dat Abraham gerechtveerdight is uyt de wercken, dat is, gelijck hy selve verklaert, uyt dat werck als hy Isaac heeft op-gheoffert, soo verstaet hy door dese woorden uyt de wercken dat Abraham met sijne wercken betoont heeft dat hy een waer ende levendigh geloof gehadt heeft, ende dat hy door de goede wercken als vruchten des selven voor Godt ende de menschen betoont heeft, dat hy waerlick voor Godt gerechtveerdight was. Soo dat Iacobus het woordt gerechtveerdight niet en neemt in die beteeckenisse, gelijck Paulus, als hy spreeckt van de rechtveerdighmakinge des menschen voor Godt, maer voor een betooninge der selver rechtveerdighmakinge voor Godt ende de menschen: gelijck hy oock door het woordt geloove, als hy ontkent dat wy daer door alleen gerechtveerdight worden, vers 24. verstaet een bloote toe-stemminge ende belijdenisse des Christen-geloofs dat niet en is vergeselschapt met vertrouwen noch met goede wercken gelijck ’t ware salighmakende geloove. Want dat Abraham, eygentlick te spreken, uyt dat werck niet en is voor Godt gerechtveerdight, blijckt klaerlijck uyt Gen. 15.6. daer geseght wort, dat Abraham al eenige jaren te voren, eer hy sijnen sone op-offerde, als hy de belofte van desen sone geloofde, door ’t geloove van Godt gerechtveerdight is geweest, gelijck hier oock Iacobus betuyght, vers 23.

l Genes. 22.10.

64 Dat is, heeft willen offeren, ofte besich was om hem te offeren: welck werck een klaer bewijs was van een oprecht ende seer sterck geloove. Rom. 4. versen 18, 19, 20.

22

⁶⁵ Siet ghy wel dat het geloove ⁶⁶ medegewrocht heeft met sijne wercken, ende het geloove ⁶⁷ volmaeckt is geweest uyt de wercken?

65 Ofte, Ghy siet dan.

66 Namel. om krachtelick te bewijsen ende te betuygen door de goede wercken, dat hy voor Godt gerechtveerdight was.

67 Dat is, verklaert ende betoont een geloove te zijn, dat alle sijne deelen hadde, ende volmaeckt ofte oprecht was, gelijck dit woordt volmaeckt werden, oock genomen wordt voor, volmaeckt te zijn bewesen worden., 2.Corinth. 12.9.

23

Ende ⁶⁸ de Schrift is vervult geworden, die daer seght, ^m Ende Abraham geloofde Godt, ende ⁶⁹ het is hem tot rechtveerdicheydt gerekent: ende ⁷⁰ hy is een vriendt Godts genaemt geweest.

68 Dat is, door dat werck heeft hy betoont waerachtich te zijn het gene de Schrift van hem seght, dat hy door het geloove gerechtveerdight was, overmidts uyt dit werck blijckt dat hy het ware rechtveerdighmakende geloove gehadt heeft. ende door het geloove voor Godt eygentlick niet den wercken, maer het geloove dat door de wercken hem betoont, toe schrijft.

m Genes. 15.6. Rom. 4.3. Galat. 3.6.

69 Siet de verklaringhe hier van, Rom. 4.3.

70 Dese woorden en worden Genes. 15 cap. niet gevonden, maer de sake kan afgenomen worden uyt het gene geseght wordt Genes. 22. versen 12, 16, 18. ende wordt soo genaemt, 2.Paral. 20.7. Iesai. 41.8.

24

⁷¹ Siet ghy dan nu dat een mensche ⁷² uyt de wercken gerechtveerdight wordt, ende niet ⁷³ alleenlick uyt het geloove?

71 Ofte, Ghy siet nu dan, gelijck vers 22.

72 Dat is, gerechtveerdight te zijn betuyght ende bewesen wordt door de goede wercken.

73 Dat is, niet door sulcken geloove, dat sonder goede wercken is, ofte dat geen goede wercken met eenen voort en brenght.

25

Ende desgelijcx oock ⁿ Rachab ⁷⁴ de hoere, is sy niet ⁷⁵ uyt de wercken gerechtveerdight geweest als sy ⁷⁶ de gesondene ⁷⁷ heeft ontfangen, ende ⁷⁸ door eenen anderen wegh uyt gelaten?

n Ios. 2.1.

74 Siet van dit woordt Hebr. 11.31.

75 Siet de verklaringe vers 21. Ende blijckt oock hier uyt, alsoo sy door dit een goet werck voor Godt niet en heeft konnen eygentlick gerechtveerdight worden: dat daerom dese woorden oneygentlick moeten verstaen worden, namelick, dat sy met dit werck betoont heeft dat haer geloove een waer ende rechtveerdichmakende geloove was. Siet Hebr. 11.31.

76 Ofte, boden, Namel. die gesonden waren, om het landt Canaan te verspieden.

77 Namel. met vrede. Hebr. 11.31. sonder haer te melden ofte aen te brengen, maer alle hulpe bewijsende.

78 Namel. om het perijkel te ontkomen. Siet Ios. 2. cap.

26

Want gelijck het lichaem ⁷⁹ sonder geest doodt is, alsoo is oock ⁸⁰ het geloove ⁸¹ sonder de wercken doodt.

79 Dat is, sonder de levendich-makende ziele, die het beweeght ende wercken des levens voort-brenght: ghelijck Psal. 104.29. Iesai. 2.22. dat is, sonder adem ofte beweginge.

80 D. de kennisse ende toe-stemminge der artijkelen des geloofs: ofte de uyterlicke belijdenisse der selve.

81 D. als die niet vergeselschapt is met de goede wercken. Siet vers 17, ende 20.