Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het x. Capittel.

De Propheet vermaent de Ioden, dat sy in alle hare nooden tot Godt haren toevlucht nemen souden, die haer sijnen zegen geven soude, vers 1. het welck om dat hare vaders niet gedaen en hebben, maer haren toevlucht tot de afgoden genomen hebben, soo is dat een oorsake geweest van alle de elende die haer is overkomen, 2. Daer na spreeckt de Propheet van geestelicke weldaden, ende van de overwinninge welcke de Heere sijner Kercke ten tijde des Messiae geven soude, 4, etc.

1

¹ BEgeert van den HEERE regen, ten tijde ² des spaden regens; de HEERE maeckt ³ de weerlichten: ende hy sal ⁴ haer ⁵ regens genoegh geven voor yeder kruyt op den velde.

1 De sin is, Indien ghy eenigh dingh van doen hebt, versoeckt sulcks van den Heere met uwe gebeden, het zy regen om uwe vruchten te doen wassen, ofte yet dergelijcke, maer en loopt niet tot de afgoden, gelijck uwe vaders gedaen hebben, daerom ickse gestraft hebbe.

2 Van spaden regen, siet Deuter. 11. op vers 14. ende vergel. Hagg. 1.10. ende 2. vers 18. Zach. 8.12. siet oock Prov. 16. vers 15. Ioël 2.23.

3 Ofte, regenvlagen, of, plasregen, regenachtige wolcken. Siet Iob 38.25.

4 Of, hen, T.w. die hem daerom sullen bidden. Het is eene veranderinge van persoone, haer, ofte, hen, voor u-lieden.

5 Hebr. regen des plasregens, of, regen, [ja] plasregen: alsoo staet’er Psalm 40.3. slijck des modders, voor dicken slijck.

2

⁶ Want de Teraphim spreken ydelheyt, ende de Waerseggers ⁷ sien valsheyt, ende sy spreken ^a ydele droomen, sy troosten [met] ydelheyt: ⁸ daerom zijn ⁹ sy ¹⁰ henen getogen als schapen, ¹¹ sy zijn onderdruckt geworden, want daer en was ¹² geen herder.

6 Ofte, sekerlick, gewisselick, etc. Dit is de reden, waerom de Godtsalige van Godt versoecken het gene haer van nooden is, T.w. om dat de afgoden niet dan ydelheyt en zijn. siet Psalm 115.3, 4, etc. Siet oock Ier. 10. vers 8. Habak. 2.18. van Teraphim, siet Genes. 31. op vers 19.

7 Dat is hier te seggen propheteeren, of voorseggen, T.w. door den mont harer Propheten.

a Eccles. 5.6.

8 T.w. om dat sy de beelden ge-eert, ende de waerseggers gelooft hebben.

9 T.w. de Ioden uwe vaders.

10 T.w. in de gevangenisse na Babylonien.

11 Ofte, sy hebben opentlick betuyght, ofte gesproken, dat sy geenen herder en hadden.

12 Dewijle noch de Priesters, noch de Regenten haer ampt niet en betrachtten, noch het volck van die afgoderije af en trocken. Vergelijckt Ierem. 23.1. Ezech. 34.2. Matth. 9.36.

3

Tegen ¹³ de herders was mijn toorn ontsteken, ende over ¹⁴ de bocken hebbe ick ¹⁵ besoeckinge gedaen: maer de HEERE der heyrscharen ¹⁶ sal sijne kudde besoecken, het huys Iuda, ende hy salse ¹⁷ stellen, ¹⁸ gelijck het peert sijner majesteyt in den strijt.

13 Van dewelcke vers 2. gesproken is.

14 D. regenten, ofte de rijcke, ende geweldige, als Iesa. cap. 14. vers 9. Ezech. 34.17. Dan. 8.5.

15 T.w. in mijnen toorn.

16 D. na dat hy sijn volck sal gekastijt hebben, soo sal hyse toerusten, als een schoon verciert peert, D. hy salse herte en couragie geven, om hare vyanden te konnen wederstaen ende te overwinnen. Dit geestelicker wijse verstaen zijnde, beteeckent dat Godt sijne Kercke begaeft ende sterckt met de kracht sijnes Heyligen Geestes, dat sy den duyvel, ende andere hare vyanden, dapperen wederstant doen, ende onder haer voeten treden kunnen, Rom. 16.20.

17 D. toerusten.

18 D. als sijn heerlick ende verciert peert, op ’t welcke hy in den strijt ofte krijgh sijnen eygenen persoon vertrouwt.

4

¹⁹ Van het selve sal ²⁰ de hoecksteen, van het selve sal ²¹ de nagel, van het selve sal de strijtboge, te samen sullen van het selve ²² alle drijvers voort komen.

19 Van, of uyt het huys Iuda, D. uyt de Kercke selfs sal Godt sijn volck met voorstanders versorgen. And. van hem, T.w. van den Heere, namelick tot beschuttinge sijnes volcs.

20 Hebr. de hoeck. Siet Zephan. cap. 1. d’aenteeck. op vers 16. ende 3.6. De Overste des volcks worden oock 1.Sam. 14.38. Iesa. 19.13. hoecken genoemt.

21 Ofte, pinne, T.w. met dewelcke men de tenten uytspant ende vaste maeckt, hier beteeckenende Overste, als Iesa. 22. versen 23, 25. Doch hier insonderheyt Krijghs-overste, als blijckt uyt de naestvolgende woorden.

22 Hebr. alle, ofte, elck drijver.

5

Ende ²³ sy sullen zijn als de helden, ²⁴ die in’t slijck der straten treden in den strijt, ende sy sullen strijden, want de HEERE sal met haer wesen: ende sy sullen die ²⁵ beschamen ²⁶ die op peerden rijden.

23 T.w. die van den huyse Iuda, ende alle ware ledematen der Kercke. Want dese woorden passen op het gene dat vers 3. geseyt is.

24 And. die [hare vyanden] vertreden sullen in den strijt, als het slijck der straten.

25 D. te schande maken.

26 Dat is, de vyanden der Kercke Godes, onaengesien sy te peerde ten strijde wel toegerust zijn.

6

Ende ick sal het huys Iuda verstercken, ende ²⁷ het huys Iosephs sal ick ²⁸ behouden, ende ²⁹ ick salse weder insetten, want ick hebbe my harer ontfermt, ende sy sullen wesen als of ickse niet verstooten en hadde: want ick ben de HEERE haer Godt, ende ick salse verhooren.

27 Verstaet hier door, voor eerst de tien stammen: Daer na, alle ware Israëliten, die mede tot de Kercke Christi sullen vergadert worden.

28 Ofte, verlossen, als boven 9.16.

29 Het Hebreeusch woort ’t welck in den text staet, schijnt uyt twee in een gesmoltene woorden te bestaen. Ick salse instellen ende vveder brengen. And. Ick salse gerustelick setten, ofte, doen woonen.

7

³⁰ Ende sy sullen zijn ³¹ als een heldt Ephraims, ende haer herte sal sich verblijden, als [van] den wijne: ende hare kinderen sullen het ³² sien, ende haer verblijden, haer herte sal sich verheugen ³³ in den HEERE.

30 And. ende de Ephraimiten sullen zijn als een heldt.

31 D. dapper, ende wel gemoedt. Vergelijckt Psalm 78.9, etc.

32 D. met blijdtschap aenschouwen, hooren, vernemen.

33 Van wegen den Heere, T.w. van wegen sijne genadige bescherminge.

8

Ick salse ³⁴ toe-tsissen, ende salse vergaderen, ³⁵ want ick salse verlossen: ende ³⁶ sy [kolom] sullen vermenighvuldight worden, gelijck sy [te voren] vermenighvuldight waren.

34 D. beroepen, ende in mijne Kercke versamelen door de predicatie des H. Euangelij, Matth. 11.28. Marc. 16. vers 20. Ioan. 7.37. Verstaet men dit tsissen, ofte te samen roepen van eene vergaderinge des volcks Godes, om hare vyanden tegenstant te doen, soo is het een bewijs, dat Godt seer lichtelick, als het hem belieft, groote heyrlegers kan doen vergaderen. Siet Iesa. 5. d’aenteeckeninge op vers 26. ende cap. 7. vers 18.

35 Ofte, als ickse verlossen sal, T.w. door het bloet ende geest mijnes Soons Iesu Christi.

36 Of, sy sullen vele, ofte groot vvorden, gelijck, etc.

9

Ende ³⁷ ick salse onder de volcken zaeijen, ende sy sullen ³⁸ mijner gedencken in verre plaetsen: ende sy sullen ³⁹ leven met hare kinderen, ende ⁴⁰ weder keeren.

37 D. ick sal mijne Kercke, die door de gantsche werelt verstroyt sal zijn, uytbreyden, ende vruchtbaer maken, als het gezaeyde zaet. Siet Hose. c. 2. op vers 22. Siet de volbrenginge, Actor. c. 2. vers 5. ende cap. 8. versen 1, 4. 1.Petr. 1.1.

38 D. in my gelooven, my aenroepen, ende dienen: Ia oock mijnen name verkondigen. Dit is insonderheyt geschiet ten tyde der predicatie des H. Euangelij door de Apostelen, ende hare metgesellen.

39 Dit is te verstaen van een geestelick leven: Doch sommige nemen het, voor wel ende geluckelick hier op aerden leven.

40 T.w. tot Godt door bekeeringe, ofte, tot hare aerdtsche besittingen, verlost zijnde uyt de handen harer vyanden.

10

Want ⁴¹ ick salse weder brengen uyt Egyptenlant, ende ick salse vergaderen uyt Assyrien: ende ick salse in het lant Gilead, ende Libanons brengen, ⁴² maer het en sal haer niet genoegh wesen.

41 De sin is, Gelijck ick mijn volck Israël eertijts uyt Egyptenlant, ende andere landen, daer het eenen tijt langh in elende is geweest, hebbe gebracht in ’t lant Canaan: Alsoo sal ick mijn uytverkoren volck uyt de blintheyt, afgoderije, ende dienstbaerheyt des duyvels verlossen, in mijne Kercke brengen, ende eeuwigh saligh maken.

42 And. maer daer en sal niet plaetse genoegh voor haer gevonden worden, T.w. om te woonen, sy sullen te machtigh in getale zijn. Van de beteeckenisse des Hebreeuschen woorts siet Num. 11. d’aenteeck op vers 22. Hose. 12.9.

11

Ende ⁴³ hy sal door de zee gaen, ⁴⁴ die benauwende, ende ⁴⁵ hy sal de golven in de zee slaen, ende alle de diepten der rivieren sullen verdroogen: dan sal ⁴⁶ de hooghmoedt van Assur neder geworpen worden, ende ⁴⁷ de scepter van Egypten sal wech wijcken.

43 T.w. de Heere Christus.

44 Hebr. hy sal door de zee gaen [met] benauwtheyt, ofte, benauwinge. De sin is, Hy sal de zee beanghstigen, gelijck hy eertijts de roode zee beanghstight heeft. Siet Psalm 114.3. Iesa. 11.15, etc. D. Godt sal sijne uytverkorene eenen wonderlicken doorgangh openen, om uyt het geestelicke Egypten deser werelt in het hemelsche Canaan te gaen. Andere, ende het [T.w. mijn volck] sal door de zee der benauvvtheyt, ofte der beanghstinge doorgaen, eer het in het hemelsche Canaan sal gestelt worden.

45 T.w. de Heere. Die sal alle verhindernissen uyt den wegh nemen.

46 Ofte, de hoogheyt.

47 D. het regiment, alle regeeringe, als Genes. 49.10. want de Assyriers, ende Egyptenaers, mitsgaders andere Heydensche natien, die de gemeynte Godes plechten te vervolgen, sullen haer den scepter ende regeeringe Christi onderwerpen.

12

Ende ⁴⁸ ick salse stercken ⁴⁹ in den HEERE, ende in sijnen name sullen sy wandelen, spreeckt de HEERE.

48 T.w. Godt de Vader, sal mijn volck verstercken.

49 D. in den geloove aen Iesum Christum, die het Hooft sijner Kercke is.