Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het x. Capittel.

1 Door de gelijckenisse van de eygenschappen eens getrouwen herders, bewijst Christus dat hy de ware Herder is van sijne schapen. 7 als oock de ware deure des schaepsstals. 12 ende geen huerlingh. 14 alsoo hy sijn leven gewillighlick stelt voor sijne schapen. 19 waer over de Ioden onder malkanderen twisten. 22 Christus zijnde te Ierusalem, op het feest van de vernieuwinge des tempels, wort van de Ioden omringht ende gevraeght, of hy de Christus is. 25 ’t welck hy betuyght, ende bewijst uyt sijne wercken. 26 Seght dat sy in hem niet en gelooven, om datse van sijne schapen niet en zijn. 27 maer dat sijne schapen in hem gelooven: ende datse van hem ende sijnen Vader ten eeuwigen leven bewaert worden. 31 De Ioden willen hem steenigen als een lasteraer. 34 maer hy verantwoort hemselven uyt de Schrifture ende met sijne wercken, dat hy hemselven met recht den Sone Godts genaemt heeft. 39 ende komt uyt hare handen, wijckende na den Iordaen. [kolom]

1

VOorwaer, voorwaer segge ick u-lieden, die niet in en gaet door ¹ de deure in den stal der schapen, maer ² van elders inklimt, ³ die is een dief ende ⁴ moordenaer.

1 D. door een wettige ende Goddelicke beroepinge vergeselschapt met de leere der waerheyt, Hebr. c. 5. vers 4. Galat. cap. 1. versen 8, 9.

2 Dat is, door onbehoorlicke middelen sich in de gemeynte Godts indringht, of valsche leere invoert, Ierem. 23. vers 21. 2.Ioan. vers 10.

3 Dat is, die doet gelijck de dieven ende moordenaren, die niet en komen om de schapen te bewaren, maer om deselve ofte met listigheyt, ofte met gewelt te rooven.

4 Gr. roover, ofte, straetschender.

2

Maer die door de deure ingaet, is ⁵ een herder der schapen.

5 D. een recht ofte deughdelick herder.

3

⁶ Desen doet de deurwachter open, ende de schapen ⁷ hooren sijne stemme: ende hy roept sijne schapen ⁸ by namen, ende ⁹ leytse uyt.

6 Dat is, desen stelt Godt de Heere door sijnen Geest tot een herder sijner schapen, versekert hem daer van, ende zegent sijnen dienst, Iesa. 61. vers 1. Actor. 13.2. ende 20 28.

7 Dat is, gehoorsamen, ende volgen sijne leere.

8 D. elck in ’t bysonder, 2.Tim. 2. vers 19.

9 N. op een goede weyde, Psalm 23.1, 2.

4

Ende wanneer hy sijne schapen uytgedreven heeft, soo gaet hy ¹⁰ voor haer henen, ende de schapen volgen hem, overmits sy sijne stemme ¹¹ kennen.

10 Namelick, om met eenen goeden voorgangh in leere ende leven den rechten wegh aen te wijsen, ende de perijckelen van haer af te keeren, Hebr. 12.2.

11 D. onderkennen, namelick, door den geest der onderscheydinge, 1.Cor. 2.15.

5

Maer eenen vreemden en sullen sy geensins volgen, maer sullen van hem vlieden: overmits sy de stemme der vreemde niet en kennen.

6

Dese ¹² gelijckenisse seyde Iesus tot haer: maer sy en verstonden niet ¹³ wat het was, dat hy tot haer sprack.

12 Gr. Paroemia, D. parabel, waer van siet Matth. 13.3.

13 D. wat Christus met dese gelijckenisse wilde seggen. Daerom verklaert hy haer deselve naerder in ’t volgende.

7

Iesus dan seyde wederom tot haer, Voorwaer, voorwaer segge ick u, Ick ben de ¹⁴ deure der schapen.

14 Namelick, door welcke soo wel de herders als de schapen in de gemeynte, ende tot het leven moeten ingaen, Ioan. 14.6.

8

Alle, soo vele als’er ¹⁵ voor my zijn gekomen, zijn dieven ende moordenaers, maer ¹⁶ de schapen en hebben haer niet gehoort.

15 Namelick, ofte haer uytgevende voor dese deure, ofte eenen anderen ingangh tot de saligheyt aenwijsende, Actor. 4.12.

16 D. de uytverkorene ende ware kinderen Godts.

9

^a Ick ben de deure: indien yemant door my ingaet, die sal behouden worden: ende hy sal ¹⁷ ingaen ende uytgaen, ende ¹⁸ weyde vinden.

a Ioan. 14.6.

17 D. in mijne gemeenschap met een geruste conscientie leven, Deut. 28.6. Psalm 121.6, 7, 8.

18 Dat is, geestelick voedtsel der ziele, Ezech. 34.14.

10

De dief en ¹⁹ komt niet dan op dat hy stele, ende slachte, ende verderve: Ick ben gekomen op dat sy ’t leven hebben, ende ²⁰ overvloet hebben.

19 Namelick, tot de schaepskoije.

20 Namelick, van genade, ende van heerlickheyt, hier ende hier namaels, Ioan. cap. 1. vers 16. 2.Petr. 1.3, 4.

11

^b Ick ben de goede ²¹ Herder: de goede Herder stelt sijn ²² leven voor de schapen.

b Iesa. 40.11. Ezech. 34.23. Hebr. 13.20. 1.Petr. 5.4.

21 Namelick, van Godt te voren belooft, Ezech. 34.23. Zach. 13.7. ende elders. Te voren heeft hy hemselven de deure genaemt, hier noemt hy hem den herder: beyde past seer wel op hem ten verscheyden aensien.

22 Gr. ziele.

12

^c Maer ²³ de huerlingh, ende die geen herder en is, wien de schapen niet eygen en zijn, siet den wolf komen, ende verlaet de schapen, ende vliedt: ende de wolf grijptse, ende verstroyt de schapen.

c Zach. 11.16.

23 D. die de schapen hoedt, alleen ofte voornamelick siende op den tijtlicken loon, ende niet op de behoudenisse ende welvaren der schapen, Ezech. 34.2, 3, 8.

13

Ende de huerlingh vliedt, overmits hy een huerlingh is, ²⁴ ende en heeft geen sorge voor de schapen.

24 D. sorght meer voor hemselven als voor de schapen.

14

Ick ben de goede Herder: ende ^d ick kenne ²⁵ de mijne, ende worde van de mijne gekent.

d 2.Tim. 2.19.

25 Namelick, schapen, dat is, mijne uytverkorene geloovige.

15

^e Gelijckerwijs de Vader my kent, ²⁶ [alsoo] kenne ick oock den Vader: ende ick ²⁷ stelle mijn leven voor de schapen.

e Matth. 11.27. Luce 10.22. Ioan. 6.46. ende 7.29.

26 Ofte, ende ick den Vader kenne.

27 Gr. mijn ziele, Dat is, sal haest mijn leven voor haer in den doot over geven, Matth. 20.28.

16

Ick hebbe noch ²⁸ andere schapen, die van desen ²⁹ stal niet en zijn: dese moet ick oock toebrengen: ende sy sullen mijne ³⁰ stemme hooren, ^f ende het sal worden een ³¹ kudde, [ende] een herder.

28 Namelick, de uytverkorene uyt de Heydenen.

29 Namelick, der Ioodscher gemeynte, Ioan. 11.51, 52.

30 D. leere, van de Apostelen ende andere getrouwe Dienaers des woorts haer voorgedragen.

f Ezech. 37.22.

31 D. een gemeynte, bestaende beyde uyt Ioden ende Heydenen, Ephes. 2.13, 14.

17

Daerom heeft my de Vader lief, overmits ick ^g mijn leven aflegge, op dat ick het selve wederom neme.

g Iesa. 53.12.

18

Niemant en ³² neemt het selve van my, maer ick legge het ³³ van my selven af: ^h ick hebbe macht het selve af te leggen, ende hebbe macht het selve ³⁴ wederom te nemen. Dit gebodt hebbe ick van mijnen Vader ontfangen.

32 Nam. tegen mijnen danck.

33 D. gewillighlick, Psalm 40.9. Hebr. 10.10.

h Ioan. 2.19.

34 D. my selven wederom uyt den dooden op te wecken door mijne Goddelicke kracht, Ioan. 2.19.

19

ⁱ Daer wiert dan wederom tweedracht onder de Ioden, om deser woorden wille.

i Ioan. 7.12. ende 9.16.

[fol. 49r]

20

Ende vele van haer seyden, ^k Hy heeft ³⁵ den duyvel, ende is uytsinnigh: wat hoort ghy hem?

k Ioan. 7.20. ende 8.48, 52.

35 Ofte, eenen onreynen geest.

21

Andere seyden, Dit en zijn geen woorden eens besetenen: ^l kan oock de duyvel der blinden oogen openen?

l Exod. 4.11. Psalm 94.9. ende 146.8.

22

Ende het was het ³⁶ feest der vernieuwinge des tempels te Ierusalem, ende ³⁷ het was winter.

36 Gr. Egkainia, het welck een feest was van Iuda Machabeo ende de Ioden, ter gedachtenisse van de vernieuwinge des altaers ende reyninge des tempels ingestelt, ten tijden des Koninghs Antiochi, die den tempel ende Godtsdienst hadde ontreynight, om acht dagen langh jaerlicks gehouden te worden. Siet hier van 1.Mach. 4.59.

37 Want dit feest begon van den vijf ende twintighsten dagh des maents Cisleu, welcke ten meestendeel met onsen December over een komt.

23

Ende Iesus wandelde in den tempel, ^m in het ³⁸ voorhof ³⁹ Salomons.

m 1.Reg. 6.3. Actor. 3.11. ende 5.12.

38 Gr. galerije, of, pant.

39 D. die om desen tweeden tempel getimmert was, op deselve wijse ende plaetse als ende daer Salomon een galerije om den eersten tempel gebouwt hadde: daer het volck plagh in te wandelen. siet 1.Reg. cap. 6. vers 3. Actor. 3. vers 11. ende Ioseph. Antiq. lib. 8. cap. 2.

24

De Ioden dan omringhden hem, ende seyden tot hem, Hoe lange ⁴⁰ houdt ghy onse ziele op? indien ghy de Christus zijt, seght het ons vry uyt.

40 Gr. neemtse wech: D. houdtse in twijffel wie ghy zijt?

25

Iesus antwoordde haer, ⁴¹ Ick heb het u geseght, ende ghy en gelooft het niet. ⁿ De wercken die ick doe in den name mijns Vaders, die getuygen van my.

41 Namelick, wie ick ben.

n Ioan. 5.36.

26

Maer ghylieden en gelooft niet, want ghy en zijt niet ⁴² van mijne ⁴³ schapen, gelijck ick u geseght hebbe.

42 Gr. uyt.

43 D. van de uytverkorene die my de Vader gegeven heeft.

27

^o Mijne schapen hooren mijne stemme, ende ick kenne deselve, ende sy volgen my.

o Ioan. 8.47.

28

Ende ick geve haer het eeuwige leven: ^p ende sy en sullen niet verloren gaen in der eeuwigheyt, ende niemant en sal deselve uyt mijne ⁴⁴ hant rucken.

p Ioan. 6.39. ende 17.12. ende 18.9.

44 D. macht ende bewaringe, Psal. 31. vers 6.

29

Mijn Vader diese my gegeven heeft, is ⁴⁵ meerder dan alle, ende niemant en kanse rucken uyt de hant mijns Vaders.

45 D. machtiger.

30

^q Ick ende de Vader zijn ⁴⁶ een.

q Iesa. 54.5. Ioan. 5.19. ende 14.9. ende 17.5.

46 Namel. in wesen ende macht: gelijck de reden Christi klaerlick mede brenght, ende de Ioden het oock alsoo verstonden, vers 33. ende Christus selve naerder verklaert, vers 36.

31

^r De Ioden dan ⁴⁷ namen ⁴⁸ wederom steenen op, om hem te steenigen.

r Ioan. 8.59. ende 11.8.

47 Gr. droegen.

48 Namel. voor de tweede mael, gelijck te voren Ioan. 8.59.

32

Iesus antwoordde haer, Ick hebbe ⁴⁹ u vele ⁵⁰ treffelicke wercken getoont van mijnen Vader: om welck werck van die steenight ghy my?

49 Dat is, voor uwe oogen ende tot uwen goede.

50 Gr. schoone, goede, heerlicke.

33

De Ioden antwoordden hem, seggende, Wy en steenigen u niet over [eenigh] goet werck, ^s maer over ⁵¹ [Godts-]lasteringe, ende om dat ghy een mensche zijnde u selven ⁵² Godt maeckt.

s Ioan. 5.18.

51 Namelick, die Godt bevolen heeft met steenigen gestraft te worden, Levit. 24.16.

52 Namelick, om dat ghy seght dat ghy een met den Vader zijt.

34

Iesus antwoordde haer, En is’er niet geschreven ⁵³ in uwe wet, ^t Ick hebbe geseght, ghy zijt Goden?

53 D. in de Heylige Schrifture des Ouden Testaments, die ghy voor Godts woort houdt.

t Psalm 82.6.

35

Indien [de wet] die Goden genaemt heeft, ⁵⁴ tot welcke ’t woort Godts geschiet is, ende de Schrift niet en kan ⁵⁵ gebroken worden:

54 Ofte, tegen dewelcke. Siet Psalm 82. vers 6.

55 Gr. ontbonden, of, los gemaeckt worden. Dat is, hare kracht ende waerheyt verliesen.

36

Seght ghylieden [tot my,] ^v dien de Vader ⁵⁶ geheylight ende in ⁵⁷ de werelt gesonden heeft, ghy lastert [Godt,] om dat ick ^x geseght hebbe, ick ben Godts Sone?

v Ioan. 6.27.

56 Dat is, dien de Vader tot eenen Middelaer ende Koningh der gemeynte afgesondert ende verordineert heeft, welck ampt van geen bloote creature kan aengenomen noch uytgevoert worden: maer alleen van de eeuwige Sone Godts, Iesa. 9.5, 6. Ierem. 23.5, 6.

57 Namelick, om de menschelicke nature tot dien eynde aen te nemen, Philip. cap. 2. versen 6, 7.

x Ioan. 5.17.

37

^y Indien ick niet en doe ⁵⁸ de wercken mijns Vaders, soo en gelooft my niet:

y Ioan. 15.24.

58 D. deselve mirakeleuse wercken, die Godt mijn Vader doet.

38

Maer indien ickse doe, ende soo ghy my niet en geloovet, soo gelooft de wercken: op dat ghy meught bekennen ende gelooven, ^z dat de Vader ⁵⁹ in my is, ende ick in hem.

z Ioan. 14.11. ende 17.21.

59 Dat is, dat ick ende de Vader een zijn, gelijck vers 30.

39

^a Sy sochten dan wederom hem te grijpen, ⁶⁰ ende hy ontgingh uyt hare hant.

a Luce 4.29. Ioan. 8.59.

60 Namel. gelijck hy te voren meermaels gedaen hadde, om dat sijne ure noch niet gekomen en was. siet Ioan. 7.30. ende 8.59.

40

Ende hy gingh wederom over den Iordaen, tot de plaetse ^{61 b} daer Ioannes eerst doopte, ende hy bleef aldaer.

61 D. in Bethabara, daer Christus oock van hem gedoopt was. Siet Ioan. cap. 1. vers 28.

b Ioan. 1.28. ende 3.23.

41

Ende vele quamen tot hem ende ⁶² seyden, Ioannes en dede wel geen teec-[kolom]ken: maer alles wat Ioannes van desen seyde, was waer.

62 Namel. tegen malkanderen.

42

Ende vele geloofden aldaer in hem.