40
Laet 28 alle dingen 29 eerlick ende 30 met orden geschieden.
|
-
1
- Gr. vervolght de liefde. Dit is het besluyt van het voorgaende Capittel.
-
2
- D. tracht evenwel daer na dat de een den anderen daer in moge overtreffen.
-
3
- Om de extra-ordinarise gaven te verkrijgen die de H. Geest doe in velen wrocht. Siet 1.Corinth. cap. 12. versen 1, 8, 9, 10. Hoewel men oock moet yveren om de ordinarise gaven.
-
4
- Wat dit zy, siet Rom. cap. 12. vers 7. 1.Cor. 12.10. ende het volgende 3 vers.
-
5
- Gr. met een tonge, gelijck oock in het volgende.
-
6
- D. dat hy haer daer mede soude bekent maken de gedachten sijns herten, het welck het eynde is der sprake, waer toese gebruykt wort.
-
7
- Dat is, dat Godt het wel verstaet, maer niet de menschen. Het welck niet genoegh en is.
-
8
- Gr. en hoort het, Namelick, met verstant. Siet Genes 11.7.
-
9
- Dat is, met de gave die de Heylige Geest in hem gewrocht heeft. Ofte, sijn gemoedt.
-
10
- Dit kan verstaen worden, ofte van de verborgentheden des Koninckrijcks der hemelen, Matth. cap. 13. vers 11. 1.Corinth. cap. 4. vers 1. ende 13.2. die te treflick zijn, dan datse sonder vrucht ende aendacht in onbekende tale souden voorgestelt worden. Ofte, dat die in onbekende tale spreeckt niet anders en doet als of hy eenige verborgene dingen voorstelde, die niemant verstaen en kan.
-
11
- Dat is, die Prophetische schriften in een bekende tale uytleght. Siet vers 1.
-
12
- D. spreeckt alsoo dat de menschen het konnen verstaen, ende daer uyt vrucht scheppen.
-
13
- Dat is, het gene dat dienen kan tot stichtinge, ofte onderwijsinge der onwetende, vermaninge der ongeregelde, ende vertroostinge der bedroefde. Tot dese drie nuttigheden moeten alle uytleggingen van Godes woort gepast worden, Rom. cap. 15. vers 4. 2.Timot. 3.16. Ende hierom is de gave van propheteeren beter als van vreemde talen, om dat daer door dese nuttigheden niet en worden bekomen.
-
14
- Dat is, ick wilde ofte wenschte wel: soo verre is ’t van daer dat ick de gave van vreemde talen hier mede soude willen veracht hebben.
-
15
- D. heeft treflicker gave, ende dienstiger tot stichtinge der gemeynte.
-
16
- Ofte, oversette, Namel. in een ander bekende tale, alsoo dat de gemeynte het verstaen kan.
-
17
- Namelick, tot uwer stichtinge.
-
18
- Ofte, niet en sprake ofte door openbaringe, etc. D. in bekende tale u niet en predickte, soo dat ghy soudt konnen verstaen, dat ick u voorstelde ofte eenige openbaringe van verborgentheden, ofte eenige wetenschap hoe men in twijfelachtige saken hem moet dragen, ofte eenige verklaringe der Prophetische schriften, ofte eenige bevestinge van eenigh artijckel des geloofs.
-
19
- Gr. zielloose, D. de instrumenten van musijcke.
-
21
- D. verscheydenheyt van toonen, maer altijt eenerley toon: het welck seer onaengenaem ende verdrietigh is om te hooren.
-
22
- D. wat gesangh ofte liedt.
-
23
- Of, trompette, waer door de krijghslieden ten strijde worden vermaent ende opgeweckt.
-
24
- Ofte, onbekent: Namel. uyt welcke men niet en kan verstaen, dat men daer door vermaent ende opgeweckt wort om sich tot den strijt te bereyden. Want daer toe plagh een sekere wijse van trompetten gebruyckt te worden, welcke classicum genaemt wierde.
-
26
- Dat is, woorden spreeckt die men verstaen kan, wat ghy daer mede wilt seggen.
-
27
- Namelick, van de toehoorders, die de talen niet en verstaen.
-
28
- Dat is, eenigh geluyt maeckt ende uytwerpt in de lucht, dat daer verdwijnt sonder eenigen nut. Siet 1.Corinth. 9. vers 26.
-
29
- Dat is, gelijck het na gelegentheyt der tijden ende plaetsen gebeurt.
-
30
- Namelick, niet alleen onder de menschen, die hare verscheydene spraken hebben, maer oock onder allerley soorten van dieren ende vogelen.
-
31
- Dat is, sonder soodanigh een geluyt, dat de menschen van eenerley tale daer door malkanderen konnen verstaen: ende dat men uyt het geluyt van de dieren ende vogelen elcke soorte van deselve kan onderkennen: soo datse noch eenige beteeckenisse hebben, het welck in vreemde onbekende talen niet en is.
-
32
- Dat is, de beduydenisse van het gene gesproken wort niet en verstae.
-
33
- Dat is, een mensche van onbekende tale. De Griecken ende Romeynen noemden alle andere natien, die hare tale niet en spraken ofte verstonden, Barbaren. Siet Actor. cap. 28. versen 2, 4. Rom. cap. 1. vers 14. Coloss. cap. 3. vers 11.
-
35
- Gr. yveraers zijt van geestelicke gaven, Dat is, om strijt daer na pooght dat ghy de beste geestelicke gaven meught hebben: welck eenen prijselicken yver ende strijt is.
-
38
- Dat is, dat ghy meught soodanige gaven hebben ende gebruycken, daer door de gemeynte meest kan gesticht worden.
-
39
- Dat is, spreken kan ende wil in de gemeynte.
-
40
- Dat is, dat Godt hem beneffens de gave van vreemde talen, oock wil verleenen de gave van het selve in bekende tale duydelick over te setten ende uyt te leggen. Want dit was oock een bysondere gave des Geests. Siet 1.Corinth. cap. 12. versen 10, 30. ende hier versen 26, 27. ende hoewel sy selve wel verstonden wat sy seyden, soo en haddense evenwel niet altijt daer by de gave van het selve duydelick te konnen vertalen. Ofte, dat hy alsoo bidde, namelick in de gemeynte, dat hy het gebedt in onbekende tale gedaen, oock in een bekende tale uytlegge.
-
41
- Dat is, een gebedt doe opentlick in de gemeynte.
-
42
- Dat is, ick doe in mijn gemoedt wel een gebedt door de gave des Heyligen Geests, dat goet is.
-
43
- Namelick, het welck ick hebbe van die tale. Siet vers 4. ofte de meyninge mijns gebedts.
-
44
- Namelick, by de toehoorders, die sulck een gebedt niet en verstaen.
-
45
- Dat is, wat sal men dan moeten doen, om dese gave recht te gebruycken.
-
46
- Dat is, ick sal wel dese gave des Heyligen Geests gebruycken om het gebedt te doen in de gemeynte in vreemde tale.
-
47
- Dat is, ick sal daer by voegen een duydelicke uytlegginge, dat de toehoorders het sullen konnen verstaen.
-
a
- Ephes. cap. 5. vers 19. Coloss. 3.16.
-
48
- Namelick, psalmen, ende geestelicke liedekens, in de vergaderinge der gemeynte.
-
49
- Ofte, zegent, Dat is, met dese gave des Heyligen Geests begaeft zijnde openbare dancksegginge doet in de gemeynte.
-
50
- Dat is, die onder de gemeyne lieden ofte toehoorders sit. Want het schijnt dat de Leeraers in een bysondere ende verhevener plaetse hebben geseten in de vergaderingen.
-
51
- Gr. idiotes, Dat is, die de vreemde talen niet en verstaet, ende die geene openbare bedieninge ofte extra-ordinarise gaven en heeft om in de gemeynte te leeren, het gebedt, ofte danckseggingen te doen.
-
52
- Dit woort Amen komt van een Hebreeusch woort, beteeckenende waerheyt, sekerheyt, vastigheyt; ende wort gebruyckt tot besluyt des gebedts, Rom. cap. 15. vers 33. 2.Timoth. cap. 4. vers 22. om daer mede te verklaren, dat men toestemt het gene gebeden is, ende wenscht dat het mochte geschieden. Siet Deuter. cap. 27. vers 15, etc. Nehem. cap. 5. vers 13. Ierem. cap. 11. vers 5. Luce cap. 24. vers 53. Rom. 1.25. ende 9.5. Apoc. cap. 22. versen 20, 21.
-
53
- Dat is, ghy doet wel een goede dancksegginge, die u kan stichten, om dat ghy de tale verstaet.
-
54
- Namelick, die uwe dancksegginge hoort, ende de tale niet en verstaet, daer in ghy danckseght.
-
55
- Ofte, dat ick vreemde talen spreke meer als ghy alle. De Apostel stelt sijn eygen exempel den Corintheren voor, het welck sy billighlick behoorden na te volgen. Hy danckt Godt voor de gave der vreemde talen, die hy overvloediger ontfangen hadde als yemant van haerlieden, die daer mede in de vergaderingen pronckten: om te toonen dat hy dese gave niet en verachtede, maer alleen het misbruyck der selve bestraft.
-
56
- D. in de vergaderinge der geloovige, daer oock vele idioten tegenwoordigh zijn.
-
59
- D. alsoo dat ick mijn verstant ofte de gedachten mijns gemoedts, uytdrucke met klare, bekende, ende duydelicke woorden die een yegelick verstaen kan.
-
60
- D. eene groote ende lange reden. siet 1.Corint. 4.15. Waer uyt klaerlick blijckt, dat die gene regel recht tegen de leere des Apostels doen, die den Godtsdienst ende hare gebeden tot Godt doen in een vreemde tale, die sy selve ofte hare toehoorders niet en verstaen, ende die deselve gebeden met vijftigen ende honderden Godt als toe tellen.
-
b
- Matth. 18.3. ende 19.14. Ephes. 4.14. 1.Petr. 2.1, 2.
-
61
- D. toont dat ghy beter verstant hebt als de kinderen, alsoo ’t gantsch kinderlick is, dat men in de vergaderinge wil proncken met vreemde talen sonder eenige stichtinge. Of, en blijft niet altijt in de kinderlicke ende geringe kennisse van geestelicke saken. Siet Hebr. 5.12. ende 6.1.
-
62
- D. volght de kinderen na, niet in haer onverstant, maer in hare onnooselheyt, alsoo de kinderen, hoewelse geboren worden met een verdorvene nature, nochtans die noch soo metter daet niet en toonen als de volwassene.
-
63
- Namelick, van geestelicke saken ter saligheyt noodigh.
-
64
- Gr. volmaeckt, Dat is, neemt dagelicks in dit verstant in sulcker voegen toe, dat tusschen het verstant dat ghy nu hebt van geestelicke saken, ende dat ghy noch sult verkrijgen, sulck een onderscheyt zy, als daer is tusschen het verstant van een kint ende van een volwassen man. Want dat wy in dit leven tot de gantsch volmaeckte kennisse der geestelicke dingen niet en sullen komen, heeft de Apostel in het voorgaende Capittel geleert, versen 9, 10, 11, 12.
-
c
- Deuter. 28.49. Iesa. 28.11.
-
65
- D. in de schriften des Ouden Testaments. Siet Ioan. 10.34.
-
66
- Dat is, van onbekende talen, diese niet verstaen en sullen.
-
67
- Dat is, onbekende sprake.
-
68
- Namelick, om het selve daer mede te straffen. Dewijle dan Godt de onbekende talen ende spraken als een straffe gebruyckt, soo en behoort men deselve in de gemeynte sonder verklaringe niet te gebruycken, overmits sulcks soude strecken meer tot straffe als tot stichtinge der selve. Siet voorder verklaringe Iesa. 28.11.
-
69
- Dat is, niet verstaen.
-
70
- Namelick, van Godts toorne.
-
71
- D. die hardtneckelick het woort Godts verwerpen, dien sendt Godt tot een straffe, dat tot haer gesproken wort in een onbekende tale.
-
73
- Want hoewel de prophetie oock kan dienen om een ongeloovige te bekeeren, nochtans alsoo de ongeloovige in de vergaderinge niet veel en komen, soo wort voornamelick deselve aengestelt om de geloovige te vermanen, vertroosten, ende verstercken.
-
74
- Namelick, die noch tot de Christelicke religie niet en zijn bekeert.
-
75
- Namelick, als ghy voor het volck spreeckt het gene sy niet en verstaen: het welck geen wijse maer uytsinnige lieden doen. Waer door dan een ongeloovige meer ende meer van de Christelicke religie vervreemt wort: als die hem schijnen soude de menschen uytsinnigh te maken.
-
76
- Namelick, die de gaven der prophetie hebben, de een na den anderen. Siet versen 28, 29, 30.
-
77
- Namelick, die de gave van prophetie in de gemeynte recht gebruycken.
-
78
- Ofte, bestraft, Dat is, overwonnen in sijne conscientie, dat de Christelicke religie de rechte ende ware religie is.
-
79
- Dat is, veroordeelt, namelick, over sijne voorgaende sonden, ende indien hy het gene door het propheteeren uyt Godts woort voorgestelt wort, niet en wil met waren geloove aennemen, soo wort hy buyten alle onschult gestelt. Siet Actor. 24.25.
-
80
- Dat is, als door het propheteeren Godts woort uytgeleght wort, soo blijckt hoe een mensche in sijn herte gestelt is, namelick, of hy in sijne ongeloovigheyt hardtneckelick wil blijven, ofte den Euangelio gelooven. Siet 2.Corinth. cap. 2. versen 15, 16.
-
81
- Namelick, de gene die door ’t propheteeren in sijn herte overtuyght is van de waerheyt der Christelicke religie, die sal hem terstont met alle eerbiedinge begeven om den waren Godt te dienen, ende de Christelicke religie voor de ware te belijden.
-
82
- Dat is, dat in uwe gemeynte de ware religie recht geleert ende geoeffent wort.
-
84
- Dat is, dewijle het gene te voren geseght is alsoo in der daet is, wat sal men dan voorders doen? Hier begint de Apostel eenige regelen voor te schrijven, die men in de gemeynte moet onderhouden in het gebruycken der gaven.
-
85
- Of, lofsangh, namelick, door ingeven des H. Geests van hem gemaeckt tot Godes eere, ende stichtinge der gemeynte.
-
86
- D. eene bysondere onderwijsinge, vermaninge, ofte vertroostinge, door den Heyligen Geest hem bysonderlick ingegeven.
-
87
- Nam. des H. Geests, van eenige onbekende ofte toekomende dingen. siet Apoc. 1.1.
-
88
- D. de gave van vreemde talen in bekende spraken te vertalen: ofte oock van eenige duystere plaetsen der H. Schrifture wel ende duydelick te verklaren.
-
89
- D. dat niet vele daer mede den tijt doorbrengen: doch soo men immers wil vreemde talen spreken, dat sulcks van soo weynige geschiede, als ’t doenlick is.
-
90
- D. niet seffens op eenen tijt over hoop, maer d’een na den anderen.
-
91
- Nam. op dat de gemeynte daer door moge verstaen, wat het zy dat in onbekende tale gesproken is geweest.
-
92
- Namelick, ofte hy selve, die vreemde tale spreeckt, of een ander die de gave heeft om dese vreemde talen over te setten ende in bekende te vertalen.
-
93
- Namelick, die met vreemde tale spreeckt.
-
94
- Ofte, by hemselven, in ’t bysonder, niet opentlick in de gemeynte.
-
95
- Namelick, inwendelick Godt, die de gedachten des herten weet ende alle talen verstaet, aenroepende, ende danckende.
-
96
- Namelick, om den tijt met propheteeren alleen niet door te brengen.
-
98
- Namelick, in de gemeynte, ende dat by gebeurte, vers 27.
-
99
- Namelick, die deselve gave van propheteeren hebben, of de gave van de geesten te onderscheyden.
-
100
- Namelick, of die prophetie over een komt met Godes woort, aen welcke alle leeringen ende openbaringen moeten getoetst worden. Siet Iesa. 8. vers 20. Ioan. 5.39.
-
1
- Namelick, die mede de gave van propheteeren heeft.
-
2
- Dat is, die geen beurte noch en heeft gehadt om op te staen ende te spreken.
-
3
- Namelick, dat den anderen, die daer spreeckt, of niet, ofte niet soo klaerlick en is geopenbaert, als aen hem.
-
4
- Namelick, om plaetse te geven aen dien tweeden, om te spreken.
-
5
- D. soo de Propheten als de gemeene toehoorders onderwesen worden.
-
7
- D. de leeringen die de Propheten door de gave ende ingevinge des H. Geests voorstellen.
-
8
- D. staen onder het oordeel van de andere Propheten, diese hooren: welck oordeel sy oock haer geerne onderwerpen. Want hoewel dese propheteeringe van den H. Geest, die niet dwalen en kan, wiert ingegeven, soo en wiert nochtans niet altijt aen eenen alles geopenbaert, ende het gene den eenen geopenbaert wiert, dat selve wiert oock dickwils meer andere mede geopenbaert. Daer soude oock van eenige Propheten yet van het hare daer by gemenght konnen worden. Soo moet dan beproeft ende geoordeelt worden van de andere, of de propheteeringe oock geschiet door ingevinge des H. Geests, ende na de mate des geloofs. Siet Iesa. 8.20. Rom. 12.7.
-
9
- Ofte, geen autheur, of, liefhebber.
-
11
- Namel. van my geleert wort. Ofte, noodigh is.
-
d
- 1.Timoth. cap. 2. vers 12.
-
12
- D. opentlick niet en spreken tot de gemeynte, al zijnse oock met goede kennisse begaeft. Siet 1.Corinth. 11.5.
-
13
- Namelick, opentlick in de gemeynte yet te leeren ofte voor te stellen. Siet 1.Timoth. 2.12.
-
14
- Namelick, den mannen, om van haer onderwijsinge te ontfangen. Want die een ander in openbare vergaderingen onderwijst, heeft daer door eenige authoriteyt over ofte boven de gene die onderwesen wort.
-
15
- Namelick, Genes. 3.16.
-
e
- Genes. 3.16. Ephes. 5.22. Coloss. 3.18. Tit. 2.5. 1.Petr. 3.1.
-
16
- D. van eenige leerstucken breeder onderwesen worden.
-
17
- Namelick, soo die bequaem zijn om haer te onderwijsen: andersins soo mogense oock wel in het bysonder de Leeraers der gemeynte ofte eenige andere eerlicke ende begaefde mannen ondervragen.
-
18
- D. onbetamelick, qualick passende: om dat daer mede omgekeert wort de ordre die Godt gestelt heeft tusschen man ende vrouwe: ende dat sulcks oock strijt tegen de eerbare schaemte die by de vrouwen behoort te zijn.
-
19
- D. van u Corintische Leeraers, die op uwe gaven soo hooghmoedigh zijt, ende niet veel meer van ons Apostelen, die het woort Godts u eerst gepredickt hebben.
-
20
- Dat is, ghy draeght u soo hooghmoedigh, als of ghy alleen alle wijsheyt haddet. Een ernstige bestraffinge van die hooghmoedige geesten, waer mede oock met eenen getoont wort, datse geen reden en hebben om haer soo te verheffen.
-
21
- D. met de gave van propheteeren begaeft is in der daet, ofte sulcks hem laet voorstaen, ende voor soodanigh hem uytgeeft.
-
22
- Dat is, begaeft met eenige extra-ordinarise gave des Heyligen Geests. Of, overvloedelick in de Christelicke leere geoeffent, 1.Cor. 2.15. ende 3.1. Galat. 6.1.
-
23
- D. die sal moeten ofte behooren te erkennen: namelick, indien hy soodanigh is, als hy hem uytgeeft.
-
24
- Namelick, Iesu Christi, die als onse Heere macht heeft om ons te gebieden, ende dien wy sijne dienstknechten schuldigh zijn te gehoorsamen.
-
25
- D. moetwilligh het selve niet en wil weten of erkennen.
-
26
- D. alsoo hy moetwillighlick in sijne onwetenheyt wil blijven, ende hem door mijn schrijven niet laten onderrichten, die mach sulcks doen op sijn eygen perijckel: ick en wil my der sulcker niet bemoeijen, alsoo ick het mijne hebbe gedaen om haer uyt die onwetenheyt te brengen. Siet dergelijcke maniere van spreken Apocal. 22.11.
-
27
- D. hoewel ick achte dat het propheteeren meer stichtinge voort brenght in de gemeynte, als met vreemde talen te spreken, soo en wil ick daer mede het gebruyck van vreemde talen niet teenemael verworpen ofte verhindert hebben, als het maer behoorlick geschiede ende met uytlegginge.
-
28
- Die te doen zijn in de vergaderingen der gemeynte, als daer zijn propheteeren, ofte het woort Godts prediken, de gemeene gebeden ende danckseggingen doen, de Sacramenten bedienen, ende dergelijcke.
-
29
- Ofte, geschicktelick: soo dat het een goede gedaente hebbe, die betaemlick is der Christelicke eerbaerheyt ende eenvoudigheyt.
-
30
- D. sonder verwerringe, elck op sijnen behoorlicken tijt, beurte, plaetse, etc.
|