219 andere woorden voor running gag
Taaladviesdienst
Twee maanden geleden vroegen we de lezers van Onze Taal een Nederlands woord te bedenken voor running gag. 104 lezers reageerden op die oproep; samen droegen zij maar liefst 219 alternatieven aan.
Een running gag is een uitspraak of situatie die steeds terugkeert en daardoor grappig wordt. In het meinummer noemden we Debiteuren, crediteuren en 'Allo 'Allo als voorbeelden van tv-series die bol stonden van de running gags. We benadrukten daarbij dat een running gag niet altijd een uitspraak hoeft te zijn; ook een steeds terugkerende situatie of gebeurtenis kan een running gag genoemd worden. In sommige van de ingezonden alternatieven ontbrak dit laatste betekeniselement. Samenstellingen met het woord mop bijvoorbeeld verwijzen vooral naar een verbale grap of een anekdote. Vondsten als doorloopmop (3x ingezonden) en rolmop (4x ingezonden) zijn daarom eigenlijk te beperkt om running gag te kunnen vervangen.
Veel inzenders zagen in het komische karakter van running gag aanleiding tot het bedenken van een woordgrap, zoals herhaaldeleuk, herhaha, rolgrol en - jawel - wordtgrap. En Carry Lindenberg stelde de verrassende aanduiding kanariegele daf voor: een running gag uit een cabaretprogramma van Neerlands Hoop, uit de jaren zeventig. Verder droeg Jules Hellendoorn twee mooie woorden aan, die weliswaar de lading van running gag niet dekken maar wel een vermelding verdienen: circulatiesituatie en knipoogkreet.
Maar wat is dan wél een geschikt alternatief voor running gag? In het meinummer noemden we repeteergrap, het equivalent dat de Stichting Nederlands voorstelt in haar woordenlijst 1200 x liever Nederlands. Volgens ons moest er een beter alternatief voor running gag te vinden zijn dan de letterlijke vertaling repeteergrap. Een running gag is immers op zichzelf geen grap maar iets wat door herhaling grappig wordt. Toch blijken de meeste inzenders een running gag als een grap te zien: van de 219 alternatieven hadden er 84 het woord grap in zich. En bij nader inzien is dat in feite ook wel juist; een running gag is een grap, alleen in de beginfase nog niet. Maar dat is juist de essentie van een running gag.
Van de samenstellingen met grap werden de volgende elf het vaakst aangedragen:
groeigrap (15x)
herhaalgrap (6x)
doorloopgrap (5x)
boemeranggrap (3x)
draaideurgrap (3x)
jojograp (3x)
terugkeergrap (3x)
doorrolgrap (2x)
echograp (2x)
kringloopgrap (2x)
sneeuwbalgrap (2x)
In het meinummer schreven we uit te kijken naar een wat speelser alternatief dan repeteergrap. Van deze elf suggesties zijn herhaalgrap, doorloopgrap, terugkeergrap en doorrolgrap wat ons betreft niet speelser dan repeteergrap. Boemeranggrap, draaideurgrap, jojograp, echograp en kringloopgrap zijn wel een stuk luchtiger en hebben ook duidelijk het betekeniselement ‘steeds terugkerend’ (het Engelse running) in zich. Ze zouden daarom goede vervangers kunnen zijn van running gag. Maar onze voorkeur gaat uit naar groeigrap en sneeuwbalgrap, omdat deze woorden een ‘cumulatief element’ bezitten: de woorddelen groei en sneeuwbal duiden niet alleen op een herhaling, maar ook op een toename. En dat is heel toepasselijk.
Uiteindelijk hebben we besloten groeigrap tot beste alternatief uit te roepen, omdat het door veel meer lezers ingezonden is dan sneeuwbalgrap en bovendien door de alliteratie mooi klinkt. De eerste die groeigrap aandroeg, was Jan Beuving uit Zeist. Hij ontvangt de boekenbon van de Stichting LOUT (Let Op Uw Taal). We danken alle inzenders hartelijk voor hun reactie.
Auteursrechtelijk beschermd