Onze Taal. Jaargang 73

[p. 119]

Vraag en antwoord
Taaladviesdienst

Uitspraak liquide/liquidatie

?Spreek je woorden als liquidatie en liquide uit met [kw] of met [k]?

!Volgens de (uitspraak)woordenboeken worden alle woorden die met liqui- beginnen - liquidant, liquideren, liquiditeit, etc. - met [kw] uitgesproken, behálve liquide (‘direct beschikbaar’), dat als [liekiede] klinkt. Dat komt niet helemaal overeen met de praktijk, want ook het zelfstandig naamwoord liquiditeit wordt veelal zonder [w] uitgesproken.

Normaal gesproken klinkt de combinatie qu als [kw]; liquide en liquiditeit zijn dus uitzonderingen. Dat komt waarschijnlijk doordat deze woorden - vooral liquide - nog een sterk Frans karakter hebben, en in het Frans wordt qu als [k] uitgesproken. Een woord als liquidatie kan als - ingeburgerde - Nederlandse afleiding worden beschouwd en wordt daarom met [kw] uitgesproken.

Er zijn meer aan het Frans ontleende woorden waarin qu zonder [w] wordt uitgesproken, zoals equiperen en equipage (tegenover equivalent). Waarschijnlijk hebben zulke verschillen te maken met de mate van inburgering, de frequentie en het moment waarop het woord ontleend is. Misschien speelt ook een (verondersteld) verband met het Latijn een rol; Latijnse woorden met qu worden altijd met [kw] uitgesproken.

Punt na internetadres

?Volgt er een punt als een zin eindigt met een internetadres of een e-mailadres?

!Ja, een zin moet in lopende tekst altijd eindigen op een afsluitend leesteken. Dat kan een punt zijn, maar ook een vraagteken, een uitroepteken of een beletselteken (drie puntjes achter elkaar). Er is geen enkele reden om na internet- en e-mailadressen de punt weg te laten. Weliswaar komen in dergelijke adressen ook punten voor, maar die kunnen niet aan het eind staan; verwarring is dan ook uitgesloten. Enkele voorbeelden:

-	De website is www.onzetaal.nl.
-	Kijk nu op www.onzetaal.nl!
-	Mail je naar [e-mail]?

Benoemen tot/als

?Wat is juist: ‘Hermans werd benoemd tot erelid’ of ‘Hermans werd benoemd als erelid’?

!De beste keus is ‘Hermans werd benoemd tot erelid.’ De meeste woordenboeken vermelden alleen de combinatie benoemen tot. Volgens de Voorzetselwijzer (1997) is daarnaast benoemen als mogelijk als het om een functie gaat: ‘Hij werd benoemd tot directeur’ en ‘Hij werd benoemd als directeur’ zijn dus beide juist. Erelid is echter geen functie, maar een titel of hoedanigheid. In zo'n geval wordt tot gebruikt: ‘Hij werd unaniem benoemd tot voorzitter.’

Ook benoemen in is soms mogelijk: iemand kan ‘benoemd worden in het ambt van burgemeester’ of ‘in de functie van directeur’.

Elkaars

?Mijn spellingcontrole struikelt over het woord elkaars in een zin als ‘We moeten elkaars problemen proberen op te lossen.’ Is dat woord fout?

!Nee, elkaars is een correct woord; het is alleen niet in het Groene Boekje (1995) opgenomen, en de meeste spellingcontroleprogramma's zijn op die woordenlijst gebaseerd.

Elkaars is de bezitsvorm van het wederkerig voornaamwoord elkaar. In de Algemene Nederlandse Spraakkunst (1997) worden enkele voorbeeldzinnen met elkaars gegeven, zoals ‘Walter en Maarten aten elkaars boterhammen op.’ En Van Dale (1999) noemt onder meer ‘op elkaars lip zitten’ en ‘in elkaars gezelschap’.

Mantelzorg

?Heeft het begrip mantelzorg (‘hulp door familie en vrienden aan mensen die zorg nodig hebben’) iets te maken met de legende van Sint-Maarten, die de helft van zijn mantel aan een arme gaf?

!Nee, mantel- in mantelzorg verwijst naar de belangrijkste functie van een mantel: het omhullen en warm houden van iemand. Het is dus een metafoor voor de sociale groepen die de patiënt ‘omringen’ (familie, vrienden en bekenden).

Prof. dr. J.C.M. Hattinga Verschure: bedenker van de term mantelzorg.

De bedenker van de term mantelzorg is de hoogleraar ziekenhuiswetenschappen dr. J.C.M. Hattinga Verschure. Hij introduceerde het woord begin jaren zeventig, zonder enige verwijzing naar de legende van Sint-Maarten. In zijn boek Het verschijnsel zorg (1977) schrijft Hattinga Verschure: ‘Al in 1971 heb ik dit type van zorgverlening de naam “mantelzorg” gegeven. Ze is immers voor elk lid van de groep als een mantel, die verwarmt, beschut en beveiligt.’

Later werd vaak gesuggereerd dat mantel- een toespeling is op de uitdrukking mantel der liefde, omdat mantelzorg werkt als een warme mantel van zorg en liefde. Hoewel die begrippen en betekenissen bij elkaar aansluiten, heeft Hattinga Verschure het waarschijnlijk niet zo bedoeld. Mantel der liefde wordt immers vaak gebruikt in de zinswending iets met de mantel der liefde bedekken: ‘(uit medeleven) iets geheim houden of vergoelijken; het er niet meer over hebben’.

Met dank aan de leden van de elektronische discussiegroep Navorser.

Logé/logee

?In de taalquiz van het Onze Taalcongres, afgedrukt in het februari/maartnummer, werd logees als juiste spelling genoemd. Maar het meervoud van logé is toch logés?

!De woorden logés en logees bestaan allebei: logés is het meervoud van logé, logees is het meervoud van de vrouwelijke vorm logee.

Het Nederlands kent verschillende Franse leenwoorden die op -é eindigen en een persoon aanduiden, zoals logé, introducé, attaché en prostitué. Zo gespeld gaat het om de mannelijke variant, die tevens als sekseneutrale vorm wordt gebruikt. Van die woorden op -é bestaat een exclusief vrouwelijke variant op -ee (logee, prostituee, etc.). ‘We hadden gisteren logees’ betekent dus dat er alleen vrouwelijke slaapgasten waren, terwijl ‘We hadden gisteren logés’ in het midden laat of het om mannen of vrouwen of een combinatie ging.

Het accent aigu vervalt bij de vrouwelijke vorm (logé wordt dus niet logée), omdat het voor de uitspraak niet nodig is. Beide meervoudsvormen - logés en logees - worden zonder apostrof geschreven.