Onze Taal. Jaargang 73

[p. 188]

Reacties

Onze Taal biedt aan elke lezer de mogelijkheid tot reageren. Stuur uw reactie indien mogelijk per e-mail naar: [e-mail], of anders naar: Redactie Onze Taal, Raamweg 1a, 2596 hl Den Haag. Voor bijdragen aan deze rubriek gelden de volgende richtlijnen:

•	Formuleer uw reactie kort en bondig (bij voorkeur niet meer dan 250 woorden).
•	Geef in de tekst duidelijk aan op welk artikel u reageert.
•	Stel uw bijdrage zodanig op dat de lezer niet wordt verplicht een vorig nummer erbij te halen.
•	Lever uw reactie in onder vermelding van naam, adres en (eventueel) functie. De redactie kan buiten medeweten van de auteur inkortingen en stilistische veranderingen aanbrengen in reacties, en raadpleegt bij belangrijke wijzigingen de auteur.

Reacties kunnen doorgaans pas worden geplaatst twee maanden na het nummer waarop u reageert. Niet-geplaatste reacties worden doorgestuurd naar de auteur van het desbetreffende artikel.

Limonade
Michiel Odijk - Utrecht

In de afgelopen maanden hebben verschillende media zich verwonderd over het feit dat de merknamen Zontomaatje, Goudappeltje en dergelijke zijn vervangen door de naam Appelsientje met de toevoeging van het type fruit: Appelsientje tomatensap, Appelsientje appelsap, etc. (zie ook de rubriek ‘Tamtam’, Onze Taal april).

Ook grenadine ging ‘limonade’ heten.

Het opmerkelijke hiervan is dat zo'n proces zich al eerder heeft afgespeeld bij op fruit gebaseerde zoete drankjes. Ik kan me nog grenadine herinneren (bereid met granaatappelen) en orangeade (onder meer gemaakt van sinaasappelen), en zo werd een drankje op basis van citroensap vroeger ook wel ‘limonade’ genoemd. Tegenwoordig worden alle vruchtendrankjes aangeduid met dat laatste woord (sinaasappellimonade, aardbeienlimonade, etc.), ook al hebben ze niets meer met limoenen of citroenen te maken.

Citeren koningin
Hans Jacobs - verslaggever Koninklijk Huis voor Geassocieerde Pers Diensten, Den Haag

De verantwoording van Frank Jansen voor zijn ‘Hom of kuit’-stelling ‘De koningin citeren moet mogen’ (meinummer) bevat enkele onjuistheden. Zo beweert Jansen dat de pers op oneigenlijke wijze aan Beatrix' citaat ‘de leugen regeert’ is gekomen. Niets is echter minder waar. De koningin sprak deze woorden nota bene op een bijeenkomst van het Nederlands Genootschap van Hoofdredacteuren en nog wel tegen journalisten! Alleen staat ter discussie of Beatrix deze uitspraak heeft gedaan in de wetenschap dat die naar buiten zou komen, of in de veronderstelling dat alles binnenskamers zou blijven. (NRC Handelsblad, dat de uitspraak besloot te publiceren, heeft er uitgebreid verantwoording over afgelegd.)

Jansen schrijft verder dat het citaatverbod niet voor radio en tv geldt, maar dat ligt iets genuanceerder. De koningin spreekt in feite alleen met de media in het kader van een staatsbezoek. De regel is dat alleen dat bezoek aan de orde mag komen, maar uiteraard worden er toch ook altijd ‘normale’ vragen gesteld. Het citeerverbod geldt met name voor dit kringgesprek. Radio en tv zijn erbij aanwezig, maar maken geen opnamen - gelijke monniken, gelijke kappen. Zelfs opschrijven is eigenlijk uit den boze en de afspraak dat er niet geciteerd wordt, wordt vooraf nog eens herhaald. In 2003 is die regel tijdens een staatsbezoek aan Chili doorbroken. Tv, radio en dus ook schrijvende pers konden de verklaring en het persgesprek opnemen en weergeven. Het ging toen om het begin van de oorlog in Irak en over Margarita.

Het al dan niet citeren staat ook bij de journalisten ter discussie. Er vindt geregeld overleg over plaats, ook met de Rijksvoorlichtingsdienst (en in het verlengde daarvan met de regering en het hof). Maar het is de vraag of het publiek veel van het verbod merkt. ‘Ik heb geen last van satire’, zei koningin Beatrix in januari in Thailand. Dat wordt volgens de regels dan ‘Koningin Beatrix heeft geen last van satire, zo liet ze weten’ (of gewoon ‘zo zei ze’). Staatsrechtelijk is er dan geen probleem, en voor de weergave van het gesprek evenmin. Een blik in de kranten na het gesprek geeft aan dat de pers er creatief mee omgaat.

Padvark
Tony van der Wal - Harmelen

Nicoline van der Sijs wijdt de mei-aflevering van haar rubriek ‘Etymologica’ aan Afrikaanse namen voor planten en dieren. Interessant, maar er staat wel een foutje in. Een padvark, in het kader ‘Samenstellingen’ als diernaam opgevoerd, wordt zelden in stallen en dergelijke aangetroffen, maar des te meer op autowegen. Padvark is namelijk een aanduiding voor een automobilist(e) die de verkeersregels aan zijn laars lapt. Een wegpiraat dus.

Taalnormering
Eppo van Veldhuizen - Oss

Het is goed dat er in Onze Taal gediscussieerd wordt over de vraag wat goed en wat fout Nederlands is, naar aanleiding van het begin dit jaar verschenen boekje Verandering en verloedering (Onze Taal mei). Ik ben het roerend eens met Jan Renkema, die vindt dat een taalwetenschapper een norm moet durven stellen, en - dus - niet met Marc van Oostendorp. Hij schrijft dat tolerantie en de wens geen anderstaligen uit te sluiten hem een rem opleggen in zijn normstellend vermogen. ‘Lang leve het laisser faire’ luidt de titel van zijn stuk. De vriendelijke ‘toleranten’ zouden zich mogen afvragen wat tolerantie, gedogen, elders in onze maatschappij voor onvriendelijke gevolgen heeft.

Tolerantie en de wens niemand uit te sluiten moeten warm omhelsd worden door iedereen die een norm stelt, maar mogen geen argument zijn om fouten toe te dekken. Geen onderwijzer verhoogde ooit uit tolerantie mijn dicteecijfer. Maar ook sloot geen leraar me uit, me duchtig straffend om fouten in een opstel.

Niemand moet Jack (de marktkoopman die Van Oostendorp opvoert om zijn betoog kracht bij te zetten) uitsluiten omdat hij anders spreekt dan anderen. Iedereen moet anderssprekende minderheden tolereren. Het stellen van taalregels hoeft aan zulke grote begrippen als tolerantie helemaal niet getoetst te worden. We bepalen ze en we houden ons eraan, zoals in het verkeer. Rechts rijden is niet beter dan links, maar na de afspraak houden we rechts: beter voor het verkeer en dus voor ons.

Mijn ‘Jacks’ zijn een Koerdische vrouw en een Afghaanse man. Ze komen elke week een uurtje bij me om beter Nederlands te leren spreken, en niet om hun fouten toegedekt te zien met de schamele mantel van goedbedoelde maar misplaatste taaltolerantie.