Onze Taal. Jaargang 75

[p. 269]

Vraag en antwoord

Taaladviesdienst

Haring

?Tijdens het kamperen vroegen we ons af waar het woord haring vandaan komt, als benaming voor de pinnen of stokjes waarmee je de tent vastzet.

!De tegenwoordige tentharingen lijken niet bepaald op de gelijknamige vissen, maar dat was vroeger wel anders. Oorspronkelijk waren tentharingen houten paaltjes. Volgens het Woordenboek der Nederlandsche Taal (deel V, 1900) waren haringen of haringkoppen ‘zekere ingekeepte paaltjes om de scheertouwen van eene tent enz. aan, of om vast te halen’. De vorm van deze paaltjes leek, onder meer door die inkeping en de spits toelopende punt, wel op die van een vis. Toen men tenten met metalen pinnen ging vastzetten, ging de inmiddels ingeburgerde benaming haring daarop over.

Tentharingen hadden wel iets weg van vissen.
Foto: www.Jeger 1939-1940.nl

Ook in het Duits kan Hering zowel de vis aanduiden als het tentgereedschap.

Iemand anders(') jas

? ‘Is dit jouw jas of iemand anders jas?’ Is dit goed gespeld?

!Nee, er ontbreekt een apostrof: iemand anders' jas is juist. Iemand anders' betekent namelijk ‘van iemand anders’, dus het is een bezitsvorm. Omdat iemand anders zelf al op een s eindigt, krijgt deze woordgroep een apostrof in plaats van een bezits-s, net als de bezitsvorm van eigennamen die op een s-klank eindigen. Het is bijvoorbeeld Koos' mailtje, De Vries' huis en Inez' boeken: de apostrof komt direct achter de eigennaam. Dit geldt ook voor andere lettercombinaties die een sisklank weergeven: Clarence' strafschop, Bush' politiek, Häagen-Dazs' reclamecampagne, enz.

Overigens zijn vormen van het type iemand anders' betrekkelijk zeldzaam. Het gebruik van de bezitsvorm komt vooral voor bij eigennamen, maar is daarnaast mogelijk bij woorden die ook als aanspreking gebruikt kunnen worden: vaders auto, dominees fiets; bij combinaties met een bezittelijk voornaamwoord (vaak in de privésfeer): mijn moeders werk, jouw zus' vriend; en bij een paar voornaamwoorden: elkaars gezelschap, ieders belang, iemands aandacht, niemands knecht.

Een synoniem van iemand anders' is andermans. Dat wordt zonder apostrof geschreven, omdat het gevormd is van anderman, een oud woord voor ‘andere persoon’.

Wit of groen?

In Onze Taal wordt de witte spelling gevolgd, het alternatief voor de spelling van het Groene Boekje. Als wit en groen van elkaar afwijken bij spellingkwesties die in ‘Vraag en antwoord’ aan de orde komen, wordt het verschil duidelijk aangegeven.

Onder andere(n)

?Hoe zit het ook alweer met onder andere en onder anderen?

!De regel is vrij eenvoudig: bij personen gebruiken we onder anderen, in andere gevallen onder andere. Dus:

1	Op het congres spreekt onder anderen professor De Wit.
2	Op het congres wordt onder andere gesproken over terrorisme.

In zin 1 wordt met onder anderen aangegeven at De Wit een van de sprekers is. In zin 2 gaat het niet om personen; daarom is onder andere juist.

In sommige zinnen zijn beide vormen mogelijk, afhankelijk van de betekenis. Bijvoorbeeld: ‘Op het congres zal onder andere(n) door professor De Wit worden gesproken over terrorisme.’ Als bedoeld wordt dat er meerdere personen zijn die over terrorisme spreken en dat De Wit er daar een van is, is onder anderen juist. Als er onder andere staat, is bedoeld dat de lezing van De Wit een van de onderdelen van het congres is; De Wit is dan waarschijnlijk de enige spreker over terrorisme.

Ruilen/verruilen

?Ik heb het idee dat ik steeds vaker verruilen hoor waar het eigenlijk ruilen moet zijn. Wat is het verschil tussen deze woorden?

!De woorden ruilen en verruilen zijn niet helemaal synoniem, maar hun betekenissen overlappen elkaar wel. Zo kunnen beide woorden ‘omruilen, omwisselen’ betekenen:

1	Henk heeft zijn gele poef verruild voor een blauwe.
2	Henk heeft zijn gele poef geruild voor een blauwe.

Die zinnen betekenen echter niet per se hetzelfde. Zin 1 zal voor veel mensen inhouden dat Henk een nieuwe, blauwe poef heeft gekocht, die in de plaats is gekomen van de gele; bijvoorbeeld omdat de gele versleten was. De gele heeft hij waarschijnlijk weggegooid. Zin 2 lijkt in te houden dat hij de gele poef heeft ingewisseld (bij een rommelmarkt bijvoorbeeld) voor een blauwe, en daar heeft hij waarschijnlijk niets extra's voor hoeven betalen: het is een gelijkwaardige ruil geweest.

Het lijkt erop dat we bij verruilen eerder aan vervanging moeten denken (Henk heeft zijn gele poef vervangen door een blauwe), en bij ruilen meer aan een echte ruil.

Zich ontwikkelende landen

?In de millenniumdoelstellingen van de Verenigde Naties wordt gesproken over ‘betaalbare en noodzakelijke medicatie in de zich ontwikkelende landen’. Wat zijn dat voor landen?

!Er wordt tegenwoordig soms verschil gemaakt tussen ontwikkelingslanden, zich ontwikkelende landen en ontwikkelde landen. Wat ontwikkelde landen en ontwikkelingslanden zijn, is wel algemeen bekend. Met zich ontwikkelende landen worden landen bedoeld die voorheen doorgaans als ontwikkelingsland werden gezien, maar die druk bezig zijn zich - op het gebied van economie, staatsinrichting, gezondheidszorg, et cetera - op te werken tot een ‘volwaardig’ ontwikkeld land. China en Zuid-Afrika zijn voorbeelden van zulke landen.

Er wordt ook vaak gesproken van ontwikkelende landen, zonder zich. Vooralsnog komt dat op ons wat vreemd over. Wat ons betreft is zich ontwikkelende landen de verzorgde vorm.

Op de website van Onze Taal worden zo'n duizend taalkwesties besproken. Kijk voor een overzicht op www.onzetaal.nl/advies/overzicht.php.