Onze Taal. Jaargang 76

[p. 58]

Vraag en antwoord

Taaladviesdienst

Wat er de afgelopen 75 jaar ook allemaal veranderd is in Onze Taal, de praktische en concrete taaladviezen namen altijd een prominente plaats in. Sinds eind 1985 zijn die te vinden in de rubriek ‘Vraag en antwoord’. Ter gelegenheid van dit jubileumnummer nu eens geen vragen over taal, maar over de rubriek.

De Taaladviesdienst: Tamara Mewe, Wouter van Wingerden, Aleid Fokma, Rutger Kiezebrink en Roos de Bruyn.

De vragen

?Waar komen de vragen voor ‘Vraag en antwoord’ vandaan?

!Een enkele keer halen we zelf een kwestie van stal, maar de meeste onderwerpen in deze rubriek zijn vragen die daadwerkelijk aan de Taaladviesdienst gesteld zijn. Per maand beantwoorden we meer dan duizend telefonische en honderd tot tweehonderd schriftelijke taalvragen. Vele daarvan zijn erg specifiek, maar er zijn genoeg algemene vragen die ook voor anderen interessant zijn en een plaatsje in deze rubriek verdienen - zeker als ze meer dan eens gesteld worden.

Het gaat in deze rubriek meestal om onderwerpen waar wat meer uitleg of uitzoekwerk voor nodig is, of waarbij nuance een rol speelt. Of je zo + lang aaneenschrijft, bijvoorbeeld, is niet eenvoudig met ‘ja’ of ‘nee’ te beantwoorden; het hangt af van de betekenis en de context. Relatief eenvoudige spellingkwesties (hoe schrijf je axioma?) behandelen we gewoonlijk niet, omdat die doorgaans in naslagwerken na te zoeken zijn.

En interessante vragen die niet in het tijdschrift komen, bewaren we voor de taalkalender van Onze Taal, de website (www.onzetaal.nl/advies) of ons weblog (http://taal.web-log.nl).

De antwoorden

? Waarop baseren de taaladviseurs hun antwoord?

!Afhankelijk van het soort kwestie baseren we de adviezen op (een combinatie van):

-	Naslagwerken: spellinggidsen, woordenboeken, stijlboeken, vaktaalboeken - er staan er duizenden op de tweede verdieping van het pand van Onze Taal.
-	Eigen taalgevoel en taalkennis: elke taaladviseur heeft veel kennis paraat. En als iemand ons een zin voorlegt die niet goed loopt, bieden woordenboeken vaak geen houvast. Door even met elkaar te overleggen kunnen we vaak een goede herschrijfsuggestie doen.
-	Raadplegen van de vaste adviseurs van Onze Taal, bijvoorbeeld voor etymologische of taalhistorische informatie.
-	Internet: er staan tal van woordenboeken en taaladviezen online, maar er is ook veel encyclopedische informatie te vinden. Vaak gebruiken we internet simpelweg voor getalsmatig onderzoek: komt een scala aan vaker voor dan een scala van? Soms geeft dat de doorslag in een advies. Zie ook de vraag over ‘de rol van internet’.

Salomonsoordeel

? Vaak is het antwoord: het mag allebei. Wat hebben vraagstellers eraan als ze alsnog zelf knopen moeten doorhakken?

!Als we zeggen dat er twee mogelijkheden zijn, proberen we daarbij altijd aan te geven of er een verschil is in betekenis(nuance), gebruikscontext, welluidendheid, stijl, mate van acceptatie, etc., of waarom het een beter klinkt of sterker overkomt dan het ander. Ons oordeel is gebaseerd op de specifieke context waarin de kwestie zich voordoet, waarbij we allerminst uit het oog verliezen wat over het algemeen acceptabel en correct wordt gevonden.

Er is in onze taal nu eenmaal veel variatie mogelijk - hij is immers voortdurend in ontwikkeling. Tal van zaken die vroeger ‘fout’ werden gevonden zijn nu geaccepteerd. Zo is het anglicisme de beste speler ooit lange tijd afgekeurd, maar tegenwoordig wordt er weinig bezwaar meer tegen gemaakt; al zijn er velen die de beste speler aller tijden beter vinden. En de deksel - variant van het deksel - mag dan een uitzondering zijn in vergelijking met het stremsel, het plaveisel, het bedenksel, etc., maar het is een uitzondering die al tientallen jaren gewoon is. In beide gevallen is de norm veranderd, en de oude norm is niet per se beter dan de nieuwe.

De rol van internet

? Is internet een scheidsrechter geworden in goed-foutkwesties?

!Nee. Internet is vooral een praktisch hulpmiddel om te achterhalen wat er zoal gebruikelijk is. Komt geluidshinder of geluidhinder het meest voor? Is leidmotief een ingeburgerde vernederlandsing van leitmotiv? Is iets typisch Vlaams of komt het in Nederland net zo vaak voor? Google geeft snel antwoord - al varen we zeker niet blind op de zoekresultaten, want die zijn vaak ‘vervuild’.

Bepaalde trends in taalgebruik zijn er relatief eenvoudig waar te nemen. Dankzij internet krijgen we dus een goede indruk van de manier waarop taal zich ‘in het wild’ ontwikkelt, en daar kunnen we in onze adviezen dan weer rekening mee houden.

Toekomstige ontwikkelingen

? Valt er van de Taaladviesdienst nog iets nieuws te verwachten?

!Ja. We werken op dit moment (mee) aan een aantal nieuwe uitgaven, waaronder het Witte Woordenboek, de nieuwe taalkalender en een eigen taaladviesboek.

Dit jaar willen we vooral de diensten aan de leden van het genootschap uitbreiden. Leden kunnen al gratis schriftelijke taalvragen stellen via [e-mail]; binnenkort is het ook mogelijk om correctieopdrachten voor privédoeleinden met korting te laten uitvoeren (hou daartoe www.onzetaal.nl in de gaten). Ook willen we informatieve cursusbijeenkomsten voor kleine groepen leden organiseren; meer hierover leest u in april in Onze Taal.