Onze Taal. Jaargang 76

[p. 118]

Ander woord voor...

Taaladviesdienst

263 andere woorden voor catchphrase

Onze oproep om een alternatief voor catchphrase te bedenken, leverde (mede dankzij de e-mailnieuwsbrief Taalpost) 154 reacties met wel 263 verschillende woorden op. Enkele inzenders verwonderden zich over de keuze voor catchphrase als te vervangen term. We hebben toch al een gevleugeld woord of een gevleugelde uitdrukking? Jawel, maar een catchphrase is vaak afkomstig van tv, vooral van series. Een speciaal geval van een gevleugelde uitdrukking dus. Overigens hebben we zes jaar geleden naar een alternatief voor soundbite gezocht, en toen is gekozen voor pakzin - een woord dat nu ook voor catchphrase het vaakst werd ingezonden (tien keer).

Andere vaak gesuggereerde woorden waren stopzin, plakzin, trefzin, hangzin, kenzin, vangzin en slagzin - waarbij dat laatste eigenlijk niet juist is, want dat is meer een reclameslogan. Verder wemelde het van de samenstellingen met pakken, beklijven, blijven en treffen. Sommige daarvan waren ‘catchy’ genoeg, maar de meeste inzendingen bleven niet echt hangen.

Vijf inzendingen deden dat wel. Blijfzin bijvoorbeeld, of bijblijver - maar dat laatste zegt niet dat het om een zin gaat, en (bij)blijven kunnen ook andere citaten dan catchphrases wel. Voor tv-cliché is veel te zeggen: het is duidelijk, het is het enige woord dat de bron van catchphrases noemt, en het klinkt goed - alleen is cliché duidelijk negatief, terwijl catchphrase juist eerder het positieve en aanstekelijke aspect benadrukt.

Gert Cuppens stelde twee woorden voor die we allebei vonden getuigen van veel vindingrijkheid. Bekzin bekt lekker en roept de associatie met het Engelse back op: zo'n zin keert steeds terug, in én buiten de context. En beetkreet is sterk omdat het rijmt, omdat catch terugkomt in beet, en omdat kreet vaak beter van toepassing is op een catchphrase dan het neutrale zin.

Desondanks is er helaas geen enkele inzending die ons kansrijk genoeg lijkt om daadwerkelijk in zwang te raken. De meeste zijn te vlak of onherkenbaar, en sommige (zoals bekzin en beetkreet) misschien juist té opvallend. Toch willen we die laatste twee originele woorden belonen met de boekenbon van €25,- van de Stichting Lout (Let Op Uw Taal), die dus naar Gert Cuppens gaat.

We danken uiteraard alle deelnemers voor hun creatieve inspanningen.

Oproep

De catchphrase is een interessant taalverschijnsel. Veel populaire catchphrases nestelen zich in het dagelijkse taalgebruik, variërend van gezinsleden die elkaar elke ochtend als agent Crabtree uit de tv-serie 'Allo 'allo begroeten met een jolig ‘Good moaning!’ tot jongeren die om de haverklap ‘Yeah but no but yeah but no’ zeggen, zoals Vicky Pollard uit de serie Little Britain. Op www.onzetaal.nl/tijdschr/awv/awv0705.php staan een paar voorbeelden, maar die lijst nodigt natuurlijk uit tot aanvulling. Het gaat dus om catchphrases die in het dagelijkse taalgebruik optreden. Wat zeggen uw gezinsleden om de haverklap? Wat hoort u tegenwoordig dagelijks om u heen? Zegt er nog wel eens iemand ‘Sapperdefap’ of ‘Ossiepossie’? Graag met bronvermelding van de catchphrase en liefst met een beschrijving van wanneer dit steeds gezegd wordt. U kunt ze mailen naar [e-mail] of per post toesturen. In de zomer zullen we de leukste inzendingen in een artikel bespreken.

Ander woord voor... headhunter

Een headhunter was vroeger in het Engels een koppensneller. Koppensnellen kwam onder meer op Irian Jaya voor: in stammenoorlogen werd het hoofd van de gedode tegenstander als trofee meegenomen. Tegenwoordig is een headhunter vooral iemand wiens werk bestaat uit het zoeken naar gespecialiseerd hoger personeel (en daarbij ook zonder scrupules mensen weglokt bij hun huidige werkgever). Volgens Van Dale kun je zo iemand ook in het Nederlands koppensneller noemen, maar dat woord zegt eigenlijk niets; dan is het ook in het Nederlands al vrij lang en vaak gebruikte headhunter toch duidelijker.

Maar het blijft een vakterm, waarvoor vast wel een mooi alternatief aan te dragen is. De stichting Nederlands, die een lijst met 2400 Nederlandse alternatieven voor Engelse woorden op internet heeft gezet (wwwstichtingnederlands.nl), stelt kaderjager en kaderwerver voor. Kunt u ons verrassen met nog een andere rake vondst? Stuur die dan uiterlijk 6 juni naar [e-mail] of anders naar Taaladviesdienst Onze Taal, Raamweg 1a, 2596 HL Den Haag.

Het woord headhunter wordt ook in het Nederlands gebruikt, hier als boektitel.