Onze Taal. Jaargang 76

[p. 174]

Tamtam

Redactie Onze Taal

Weer meer grove taal op tv

In 2006 werd er iedere 37 minuten ergens op de Nederlandse televisie grove taal gebruikt. Dat blijkt uit de Vloekmonitor 2006, een onderzoek dat TNS NIPO heeft uitgevoerd in opdracht van de Bond tegen het vloeken. In een tijd waarin veel geklaagd wordt over ‘verhuftering’ van de samenleving lijkt die uitkomst misschien mee te vallen, maar voor de bond was het reden genoeg om nog eens aan te dringen op ‘respectvolle taal op de buis’. In totaal werden er vorig jaar 112.000 vloeken, scheldwoorden, schuttingwoorden en verwensingen geturfd. Dat is 13% meer dan in het jaar ervoor, en ongeveer eenderde meer dan in 2003, het jaar waarin de eerste vloekmonitor werd uitgevoerd.

Robert Jensen en de gasten in zijn talkshow op RTL 5 kregen de meeste streepjes achter hun naam, maar ook de tv-programma's Wakker worden met Valerio (TMF), Lotte (Talpa/Tien), Wildboyz (MTV) en Gamekings (TMF) scoorden hoog. Deze top-vijf suggereert misschien dat het vooral de commerciële zenders zijn die ‘respectvolle taal’ aan hun laars lappen, maar in werkelijkheid blijkt het ‘vloekgemiddelde’ per uur bij de publieken en de commerciëlen ongeveer gelijk te liggen, en het is zelfs een publieke zender die in 2006 - net als het jaar ervoor, overigens - de lijst aanvoert: BNN (6,7 ‘grove taaluitingen’ per uur), gevolgd door de VARA (4,3), Veronica (3,5), de VPRO (3,3) en de NPS (2,5).

Wat valt er eigenlijk onder grove taal? De bond hanteert strenge criteria. Niet alleen echte vloeken werden meegeteld, maar ook bastaardvloeken als goh, getsie, nondeju en o jee, verwensingen als stik en val dood, schuttingwoorden als shit, lullig en gezeik, en scheldwoorden als sukkel, uilskuiken en lul de behanger.

De vloekmonitor is gratis te downloaden op www.bondtegenvloeken.nl.

Jensen!: het tv-programma met de meeste grove taal.

Engelstalige borden op Schiphol blijven

In het meinummer van Onze Taal ging het in deze rubriek over het voorstel dat CDA-Tweede Kamerlid Maarten Haverkamp had voor de Engelstalige bewegwijzeringsborden in het internationale gedeelte van Schiphol. Die wilde hij voorzien hebben van een Nederlandse vertaling. Maar de regering is niet van plan Schiphol hiertoe te dwingen. De ministers Bos van Financiën en Plasterk van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap lieten begin mei in een brief aan de Tweede Kamer weten dat de borden goed functioneren en dat het niet de taak is van aandeelhouders om een discussie te voeren over ‘de operationele uitvoering van de bewegwijzering’. De Nederlandse staat heeft een meerderheidsbelang in Schiphol.

Sollicitatie per brief is uit

Mensen die hun sollicitatiebrieven nog uitprinten en per post versturen, zijn dungezaaid. Dat blijkt althans uit een onderzoekje onder ruim 530 bezoekers van Nationalevacaturebank.nl, een - online - bemiddelaar voor werk. Nog maar zeven procent van de sollicitanten verstuurt zijn brief per post. De rest doet dat per e-mail.

Apen ‘praten’ in gebaren

Hoe is menselijke taal ontstaan? Zijn mensapen steeds subtielere geluiden gaan maken tot ze op een gegeven moment konden praten? Of was het taalvermogen meer dan een technische vervolmaking van de stembanden alleen, en is de taal vooral een vervolg op de gebáren van mensapen? Het zijn vragen die wetenschappers al lang bezighouden, en die misschien wel nooit definitief beantwoord zullen worden. Maar onlangs vonden Amy Pollick en (de Nederlander) Frans de Waal op een Amerikaans wetenschappelijk instituut toch aanwijzingen voor de ‘gebarentheorie’. Apen blijken in ‘gebaren’ te praten - een idee dat wereldwijd de verbeelding van de pers prikkelde.

De Waal en Pollick bestudeerden handgebaren en gezichtsuitdrukkingen (en de daarbij behorende kreten) van verschillende mensapen, en ze ontdekten daarbij dat er één heel groot verschil zit tussen die gezichts- en handcommunicatie. De situatie waarin een bepaalde gezichtsuitdrukking wordt gebruikt is altijd dezelfde. Als een chimpansee gilt met ontblote tanden, is dat bijvoorbeeld altijd een teken van angst. Gebaren kunnen daarentegen in verschillende situaties gebruikt worden. Een chimpansee die een ‘bedelgebaar’ maakt (arm naar voren, palm omhoog), kan toenadering zoeken bij een soortgenoot na een gevecht, een vriend om hulp vragen of gewoonweg echt bedelen, om eten bijvoorbeeld.

De mimiek en geluiden van ‘gezichtscommunicatie’ lijken dus meer op reflexen, zoals ieder dier die heeft. Maar voor handgebaren lijken de apen te kunnen kiezen. Die gebaren worden niet ingegeven door de omgeving van de aap, maar door de aap zelf - en dat is volgens de wetenschappers een minstens zo belangrijke voorwaarde voor menselijke taal als het kunnen uitstoten van klanken.