Onze Taal. Jaargang 76

[p. 188]

Reacties

Papiaments
Wim Hoppers - Vlissingen

Uit het bericht in de mei-aflevering van de nieuwsrubriek ‘Tamtam’ over de erkenning van het Papiaments op de Antillen zou de indruk kunnen ontstaan dat deze taal alleen wordt gesproken op Curaçao en Bonaire, twee eilanden van de Nederlandse Antillen. Voor alle duidelijkheid: ook op het autonome Aruba is het Papiaments de voertaal. Op de drie eilanden samen zijn er in totaal ongeveer 250.000 mensen moedertaalsprekers van het Papiaments.

Schrijven op boombast
Martin Boerman - Geldrop

Overblijfselen van het fort Vindolanda, in Noord-Engeland.
www.stoa.org

Marc van Oostendorp schrijft in zijn artikel ‘Sms'jes uit de Middeleeuwen’ (aprilnummer) over het onderzoek naar de beschreven stukken boombast uit de Middeleeuwen die in groten getale in een bepaalde Russische regio gevonden worden. Verrassend genoeg blijkt boombast als schrijfmateriaal al vele eeuwen eerder te zijn gebruikt door Romeinse soldaten (en vermoedelijk anderen). In het fort Vindolanda nabij Hadrian's Wall in Noord-Engeland zijn veel resten van deze ‘writing tablets’ gevonden. Ook hier gaat de correspondentie meestal over alledaagse zaken: zo is er een stuk boombast waarop een soldaat zijn familie bedankt voor het opsturen van sandalen en ondergoed. Het onderzoek naar deze writing tablets is nog lang niet afgerond. Meer informatie is te vinden met Google, trefwoord Vindolanda.

Schaakvoetbal
Jilles Eijking - Amsterdam

Schaakliefhebber Erik B. Meijer ergert zich in Onze Taal van mei (rubriek ‘Taalergernissen’) aan het woord schaakvoetbal. Daarmee wordt volgens hem een ‘saai, statisch soort voetbal’ bedoeld, en dat terwijl er in het schaakspel juist een enorme dynamiek zit. Schaakvoetbal is echter niet per definitie saai. Het gaat om een rustige fase van het spel, waarbij beide teams elkaars tactiek proberen te doorzien. Er wordt weliswaar afwachtend gespeeld, maar iedere voetballiefhebber weet dat er ook in schaakvoetbal een geweldige dynamiek kan zitten.

Vragen zonder vraagteken
A.B. Hobbel - Hekelingen

In de mei-aflevering van zijn column ‘Iktionaire’ schrijft Jan Kuitenbrouwer over vragende zinnen zonder vraagteken, zoals ‘Wil je vast even de 7de maart noteren.’ Meestentijds zijn dat, lijkt mij, geen verzoeken, maar vriendelijk gestelde opdrachten. Een zin als ‘Wil je maken dat je wegkomt’ zou zelfs aanmerkelijk aan kracht verliezen indien hij voorzien werd van een vraagteken.

Boklelijk
Bries Heijnen - Ede

Rik Schutz gaat in het meinummer onder de titel ‘“Poeslief” of “brutaal als de beul”?’ in op versterkende vergelijkingen. Dat artikel deed me denken aan het volgende. In de omgeving van Nijmegen riepen de kinderen een jaar of twintig geleden op straat tegen elkaar: ‘Ik sla je keikapot’, waarop natuurlijk ‘Haha! Ik heb geeneens geen kei’ het standaardantwoord was. Tegenwoordig bezigt mijn dochter de uitdrukking boklelijk. Bijvoorbeeld in ‘Die babycollectie is echt boklelijk.’ En als het heel erg is, heet het ‘vet boklelijk’.

Origines Antwerpianae
Drs. J.H. Mommaerts - Den Haag

In het artikel van Berthold van Maris, ‘“Afleidingen, die aen krankzinnigheid grenzen”’ (Onze Taal mei) is sprake van het boek Origines Antwerpianae van Joannes Goropius Becanus uit 1569, waarvan de titel als ‘Geschiedenis van Antwerpen’ is vertaald. Deze vertaling is onjuist daar antwerpianus een bijvoeglijk naamwoord is dat ‘Antwerps’ betekent; de juiste vertaling van deze titel is dus ‘Antwerpse oorsprongen’. Deze betekenis is vager dan de in het artikel genoemde, en dat was kennelijk ook de bedoeling van Becanus, die het vooral over de taal wilde hebben en dus ‘oorsprongen van het Antwerps’ bedoelde.

Naschrift Berthold van Maris

‘Antwerpse oorsprongen’ is een wel erg letterlijke vertaling van Origines Antwerpianae. Origines - inderdaad meervoud in het Latijn - betekent zoiets als ‘oorsprong’ of ‘geschiedenis’. Antwerpianus betekent ‘Antwerps’, ‘van Antwerpen’, ‘behorend tot Antwerpen’. De titel kan dus op verschillende manieren worden opgevat: ‘de oorsprong van Antwerpen’, ‘de geschiedenis van Antwerpen’, ‘de oorsprong van de Antwerpenaren’ of ‘de geschiedenis van de Antwerpenaren’.
Deze dubbelzinnigheid is mogelijk een bewuste keuze geweest van Becanus. Hij had van het stadsbestuur immers de opdracht gekregen om de geschiedenis van Antwerpen te schrijven, maar zijn boek is uiteindelijk meer een verhandeling geworden over waar de voorouders van de Antwerpenaren vandaan komen en hoe je dat, volgens Becanus, op allerlei manieren nog aan de Antwerpse taal kunt zien.
De vertaling ‘De oorsprong van het Antwerps’ zou de lading inderdaad beter dekken. Maar aangezien Becanus het in dit boek nergens letterlijk over ‘het Antwerps’ heeft - hij noemt het Nederlands systematisch ‘Cimbrisch’ - ligt die vertaling niet erg voor de hand.
(Met dank aan Toon Van Hal.)

[p. 189]

Ironieteken lijkt op SS-teken
Julius de Goede - Utrecht

In maart dit jaar, in de Boekenweek, werd het ironieteken gepresenteerd, en Frank Jansen vroeg zich vervolgens in de mei-aflevering van ‘Hom of kuit’ af of dat teken bestaansrecht heeft. Ik ben bang van wel, want wat zullen de rechts-radicale groeperingen smullen met dit teken onder de knoppen van hun toetsenbord. Zonder knip- en plakwerk het SS-symbool-met-balletjes-eronder in iedere tekst. De bliksemflits, die in Duitsland ‘Sigrune’ heet, is in dat land blijkbaar verboden (zie de website ‘In Deutschland verbotene Zeichen und Symbole’). Na het hakenkruis was het het meest gehate symbool dat de nazidic - tatuur heeft voortgebracht. De zogenoemde Doppelsigrune was het teken van de Schutzstaffel (SS) van de NSDAP, de enkele Sigrune was het embleem van ‘das Deutsche Jungvolk’, een onderdeel van de Hitler-Jugend.

Bureau Underware (sic), dat blijkbaar verantwoordelijk is voor het ontwerp van het ironieteken, zal nog eens bij zichzelf te rade moeten gaan voordat het letterleveranciers poogt over te halen het teken op te nemen in nieuwe letterfonts.

Vee van de richel [1]: tuig
Dicky Baars - Amsterdam

Het tweede deel van Ewoud Sanders' serie over het Bargoens gaat over de schrijver Justus van Maurik (Onze Taal april). In dit artikel komt de herkomst van de uitdrukking vee van de richel aan de orde. Ik ben een geboren Amsterdamse en mijn vader, geboren in 1895, is opgegroeid in de Jordaan. Ik heb hem wel de uitdrukking tuig van de richel horen gebruiken, maar nooit de door Sanders vermelde versie.

Vee van de richel [2]: veeg
C. Bak - Almelo

In het aprilnummer van Onze Taal kwam de uitdrukking vee van de richel ter sprake. Mijn vrouw en ik hebben onze jeugd in Utrecht doorgebracht, en wij kennen enkel de variant veeg van de richel. We hadden er ook een verklaring voor: de aangeduide persoon werd nog minder geacht dan het stof dat op de plinten en richels was neergedaald.